Takım: Astigmata

İzmir ilçelerinde bulunan önemli zararlı akar türleri Çizelge 4.17’de görülmektedir. Bulunan akarların çoğu Berlesé hunisinden elde edilmekle birlikte, laboratuvar çalışmasında soğanın kök kısımlarından da saptanmışlardır.

Çizelge 4.17 İzmir ilçelerinde 2006-2008 yıllarında taze soğan ekiliş alanlarında saptanan zararlı akar türleri (adet)

İlçeler

Familya Tür

Bayındır Bornova Çeşme Menemen Tire Toplam

Rhizoglyphus robini

Claparede 13 3 - 43 90 149 Tyrophagus similis Volgin 8 22 1 13 54 98 Tyrophagus perniciosus

Zakhvatkin - - - 14 5 19 Acaridae

Tyrophagus putrescentiae

(Schrank) 3 - - 5 6 14 Histiostomatidae Histiostoma

sapromyzarum Dufour - 3 - 4 7 14 Toplam 24 28 1 79 162 294

Çalışmada Acaridae familyasına bağlı 4 zararlı tür tanılanmıştır. Bu türler önemlerine göre Rhizoglyphus robini Claparede, Tyrophagus similis Volgin, Tyrophagus putrescentia (Schrank) ve Tyrophagus perniciosus Zakhvatkin olarak sıralanabilir (S. Çobanoğlu, 2009, sözlü görüşme)⁵.

Familya : Acaridae

Rhizoglyphus robini Claparede

Tanımı: Ergin erkek birey 603-671 µm, dişi birey 676-934 µm uzunluğundadır (Şekil 4.13). R. robini, beslenmek için taze bitki dokularını tercih etse de, toprağa adaptasyonu oldukça iyi olup bitki artıklarını içeren ölü böcek ya da gübrelerde de yaşamını sürdürebilmektedir. Kuraklık ya da ekstrem soğuk hava koşullarında toprak derinliklerine inip hypopus formuna da geçebilmektedir (Chen, 1990).

Şekil 4.13. Rhizoglyphus robini Clarapede bireyleri.

İkinci dönem larva ya da hypopus formları, hayvan veya alet-ekipmanlarla yeni yerlere taşınıp bulaşabilmektedir. Bir dişi 40 günlük yaşamı boyunca 700 yumurta bırakabilmekte, tarla koşullarında bir dölünü yaklaşık 4 haftada tamamlamaktadır.

5 Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü

Zararı: Köklerde zarar veren R. robini’yi gelişmekte olan soğanın sağlıklı dokusunda da görmek mümkündür. Bu akarın kökteki zarar belirtileri Soğan sineğininkiyle benzemekte, ağır zararlarda bitki kökleri toprağa tutunamayıp devrilmekte, ayrıca akarın beslendiği köklere patojen bakteri ve fungal etmenlerin yerleşmesiyle çürümeler görülmektedir. Stivers, (2009) tarafından Soğan sineği zararı ile bu akar arasında önemli bir etkileşim olduğu belirtilmektedir.

Konukçuları ve yayılışı: R. robini, kozmopolit bir tür olup pek çok ülkede görülmektedir. Konukçu dizini geniş olan bu tür soğan, sarımsak gibi soğanlı sebzeler ve gladiyol dahil soğanlı çiçeklerde, tahıllarda, tarla ve depo koşullarında zararlıdır. Organik maddece zengin olan topraklarda bol miktarda bulunurlar. Newyork’ta 1995 yılından beri zaman zaman soğanda önemli derecede ekonomik zararlara neden olduğu bildirilmiştir (Diaz et al., 2000;

Haifan and Zhang, 2003). Japonya’da sebze fideliklerinde zararlı akarların belirlenmesine yönelik çalışmada R. robini’nin yer aldığı görülmektedir (Hiroshi, 2009).

Ülkemizde 2000-2002 yıllarında soğanlı çiçeklerdeki akar faunasını belirlemeye yönelik bir çalışmada, R. robini önemli zararlı türler içinde en yaygın ve zararlı olan tür olarak belirlenmiştir (Bayram ve Çobanoğlu, 2006).

R. robini, bu çalışmada Bayındır’da 13, Bornova’da 3, Menemen’de 43 ve Tire ilçesi’nde 90 birey bulunmuştur. Bu sonuçlarla İzmir’de en fazla bulunan akar türü olarak saptanmıştır.

Tyrophagus similis Volgin

Tanımı: Kozmopolit bir tür olan T. similis, genellikle organik gübre, mantar evlerinde, seralarda, yosun, bitki artıklarında ve toprakta yaşayan arthropodların ölmüş vücutlarında yaşamını sürdürmektedir. Eutorium sp. ve Penicillium spp. ile beslendiği için “Küf akarı” olarak adlandırılan bu akar, ev tozlarında da yaşadığı için insanlarda alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir (Cuthbert et al., 1979; Korsgaard et al., 1985, Van Hage Hamsten et al., 1987).

Zararı: T. similis’in 10 yıldır Japonya’da ıspanakta (Spinacia oleracea L.) önemli zararlara neden olduğu, söz konusu zararlının farklı bölgelerde yürütülen

sürvey çalışmalarında ıspanak tarlalarının % 67-90’ında yaygın olduğu belirtilmiştir [Van den Bruel (1940); Ippolito and Triggiani (1988) ve Nakao (1989)’ya atfen Kasuga and Amano, 2006]. Zararın, seralarda sıcaklığın düşük olduğu dönemler olan özellikle bahar mevsiminin ilk aylarında ve sonbahar mevsiminin sonlarına doğru daha yoğun olduğunu belirtilmektedir (Kasuga and Amano, 2003). T. similis, beslendiği kavun, hıyar ve balkabağının genç yapraklarında sarımsı noktalar şeklinde küçük oyuklara neden olarak, daha sonra bu yapraklarda deformasyonlar oluşturmaktadır. Karpuz, domates ve biberde bulunduğunda genç yapraklarda parlaklık, lekelenme ve deformasyonlar, domates ve soğanda ise, büyümede duraklama, bitkilerde cüceleşme görülmektedir (Hiroshi, 2009).

Konukçuları ve yayılışı: Otlaklarda, toprak veya bitki içinde bulunduğu kayıtlı olan bu akarın, seralarda ıspanak ve marulda zararlı olduğu bilinmektedir [Nakao (1989);(1991)’ya atfen Kasuga and Amano, 2006]. Japonya’da sebze fideliklerinde kavun, karpuz, hıyar ve balkabağı, domates, biber ve soğanda zarar yaptığı kayıtlıdır (Hiroshi, 2009). Ülkemizde kuru kayısıda saptanmıştır (Çobanoğlu, 2009). Zararlı, Bayındır, Bornova, Çeşme, Menemen ve Tire’de taze soğanda saptanmıştır.

Tyrophagus perniciosus Zachvatkin

Tanımı: Tyrophagus cinsine bağlı türler daha çok ambar ürünlerinde ve mantar yetiştiriciliğinde görülmekle birlikte yağ oranı yüksek olan ürünlerden peynirde de zararlıdırlar (Leal et al., 1989).

Zararı: T. perniciosus’un Japonya’da kavun, karpuz, ıspanak ve balkabağında zararlı olduğu kayıtlıdır [Nakao and Kurosa (1988)’ya atfen Leal et al., 1989; Hiroshi, 2009].

T. perniciosus’un zarar belirtileri, kavun, hıyar ve balkabağında genç yapraklarda fazla sayıda sarımsı noktalar şeklinde küçük galerilerle kendini göstermekte daha sonra bu yapraklarda deformasyonlar olmaktadır. Karpuz, domates ve biberde, yapraklarda parlaklık, lekelenme ve deformasyonlar, domates ve soğanda ise, büyümede duraklama, bitkilerde cüceleşme görülmektedir (Hiroshi, 2009).

T. perniciosus, 1999-2003 yılları arasında yapılan sürveylerde Türkiye’nin farklı bölgelerinden toplanan koniferlerde saptanmıştır (Bayram ve Çobanoğlu, 2007).

Zararlı, sadece Menemen ve Tire’de saptanmıştır.

Tyrophagus putrescentiae (Schrank)

Tanımı: Tyrophagus putrescentiae (Schrank) depolanmış ürünlerde beslenerek ürünün besin değerini ve tohumların çimlenme gücünü azalttığı için ekonomik anlamda önemli bir akardır (Krantz, 1955).

Zararı: Depolanmış ürünlerde beslenerek ürünün besin değerini ve tohumların çimlenme gücünü azaltmaktadır (Krantz, 1955).

Japonya’da, kavun, karpuz, hıyar ve balkabağında zararlı olan T.

putrescentiae, kavun, hıyar ve balkabağında genç yapraklarda sarımsı noktalar oluşturmakta daha sonra bu yapraklarda deformasyonlar görülmektedir.

Karpuzda ise yapraklarda parlaklık, lekelenme ile birlikte deformasyonlar görülmektedir (Hiroshi, 2009).

Konukçuları ve yayılışı: Oliveira et al. (2007), depolanmış ürün zararlısı olan bu akarın Brezilya’da soya fasulyesinin sapında beslendiğine dair ilk bulguları elde etmişlerdir. T. putrescentia, Edirne’de 1991-1992 yıllarında depolanmış ürünlerde yapılan örneklemelerde yaygın türlerin arasında bulunmuştur (Çobanoğlu, 1996). Ayrıca, Morchelle spp. (Ascomycetes) ve güllerde bulunduğuna dair kayıtlarla birlikte, ülkemizde 2000-2002 yıllarında soğanlı çiçeklerdeki akar faunasını belirlemeye yönelik yapılan bir çalışma sonucunda, populasyonu en yoğun olarak saptanmış bir akar türüdür (Çobanoğlu ve Bayram, 1998, 1999; Bayram ve Çobanoğlu, 2006).

Bu bilgilerin yanı sıra Yunanistan’da kuru tütün depolarında Lasioderma serricorne F. (Coleoptera: Anobiidae)’nin predatörü olduğuna dair kayıt vardır.

2002-2003 yıllarında yürütülen bu çalışmada, L. serricorne’nin % 20’sinin T.

putrescentiae ile bulaşık olduğu bulunmuş, T.putrescentiae’nin L. serricorne üzerinde predatör özellik göstermesi, bilim dünyasına ilk olarak bu çalışma ile duyurulmuştur (Papadopoulou, 2006).

Zararlı, İzmir’de çalışmanın taze soğan üretiminin yoğun olarak yapıldığı Bayındır, Menemen ve Tire ilçelerinde az sayıda saptanmıştır.

Familya: Histiostomatidae

Çalışmada bulunan Histiostoma sapromyzarum Dufour’un çürükçül ortamlarda yaşayan saprofit türlerden olduğu bildirilmiştir (S. Çobanoğlu, sözlü görüşme, 2009).⁶