Takım çalışması

Takım çalışması, üretim seviyesinde karar verme ve bunu üstlenme temelinde küçük grupların üretimi sürdürmeleri ilkesine dayanır. Karar ve sorumluluk sahibi bu takımlar kendi kendini yöneten üretim gruplarıdır.

Çalışanların problem çözme, fikir üretme, öneri geliştirme ve karar almadaki katkıları ve bu konudaki bireysel yeteneklerinin ortaya çıkıp gelişmesi, gruplar halinde organize oldukları zaman çok daha kolay ve fazla olmaktadır. Buradaki düşünce, tek tek çalışanların performansının basit aritmetik toplamından değil de, grubun sinerjik etkisinden yararlanmaktır.¹³³

Yalın Üretim uygulamalarının en önemli yönünü oluşturan takım çalışması ile çalışanlar organize oldukları takımlar içinde planlama, organizasyon, personelin takım içinde dağılımı ve denetim işlerini yaparak kendi kendilerini yönetebilmekte ve üyeler arasında görev bölüşümünü gerçekleştirerek işi planlayabilmekte ve programlayabilmekte, üretimin kalitesi, stok düzeyleri gibi üretim yada hizmetle ilgili kararları alabilmekte ve ortaya çıkan problemler konusunda çözümler üretebilmektedir.

Böylece üretim takımları, kendi kendini yönetebilmekte ve yönlendirebilmekte, tüm kararları üyeleri arasında alabilmektedir.¹³⁴

Yalın Üretimin zorunlu unsurlarından biri olan takım çalışması, üretim hattının dengelenmesi, görevlerin tasarımı ve çalışma istasyonları gibi eşit miktarda çaba ve zaman gerektiren seri üretimin problemlerine çözümler getirmektedir. Seri üretimde, hareket eden bant üzerinde en fazla zaman harcayan çalışma istasyonuna göre üretim hattı düzenlenir. Yalın Üretim sisteminde ise böyle bir durumun gerçekleşmemesi için üretim hatları takımlara devredilir. Takım üyeleri, farklı görevler arasında hareket etmek için eğitildiklerinden, çalışma istasyonlarına gerek kalmamaktadır. Yalın Üretimde takım çalışması sıfır stok stratejisi ile ilişkilidir. ¹³⁵

Başarılı bir takım çalışması, işçilerin önderlik, sorun çözme, sorunları görebilme, sorunlara karşı tarafın gözü ile bakabilme gibi yeteneklerinin gelişmesini sağlayarak kalite çemberlerinden beklenen faydaları gerçekleştirir. Takım çalışması içinde çalışanlar kendi işlerini planlar, kontrol eder ve uygularlar, böylece işlerinin bütününe

133 Bolat, a.g.e., s. 32.

134 West, a.g.e., s. 15.

135 Akgeyik, Stratejik Üretim Yönetimi, s. 86.

vakıf olurlar, değişik çalışma alanlarından insanların biraraya gelmesi insan ilişkilerini de geliştirmektedir.

Bu takımsal etkiyi inşa etmek kolay değildir. İlk olarak, işçilerin yeni beceriler kazanıp takım içinde başarılı olacağı yönünde cesaretlendirilmeleri gerekmektedir.

Daha sonra ise, aktif düşünmeleri sağlanmalıdır, böylece problemlere kalite çemberleri içinde çözüm üretebilirler. Eğer çalışanlar, yönetimin kendi becerilerine önem verdiğini hissederlerse takımın sorumluluğunu üstlenirler. ¹³⁶

Takım çalışması, bir yandan katılımı sağlamanın aracı iken, diğer yandan da denetleme görevini işçilere yaptırmanın bir yoludur. Takım içinde işçiler, kendilerini ve birbirlerini denetleyerek, ara düzey denetçilere olan gereksinmenin azalmasını sağlarlar.

Firma bir yandan işçilere özdenetim davranışını aşılarken aynı zamanda da denetçilere olan gereksinmesini azaltarak, çalışan sayısını düşürür.¹³⁷

Takım çalışmasının, kalite gelişimi, maliyet tasarrufu, sürekli gelişme konularındaki olumlu sonuçları yanında verimliliği geliştirmede de başarılı olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç, takım çalışmasının organizasyona büyük bir esneklik sağlayarak, işletmenin piyasa güçleri, tüketici talepleri ve yasal düzenlemelere karşı koymasında pozitif bir etki yaratmasından doğmaktadır.

Takım çalışması işçiler açısından da çeşitli avantajlar yaratmaktadır. Çalışanlar kendilerine olan güvenlerini güçlendirirken, işletmenin katı çalışma prensiplerini esne-tebilmektedirler. Böylece Fordist sistemin aksine çalışanlar her hangi bir yönetim baskısı olmadan disipline olmaktadırlar. Yalın Üretimde her işçi sistemin bir gereği olarak birçok vasıf edinecek şekilde eğitilmektedir. Bu eğitim, sadece üretim görevlerini değil, aynı zamanda bakım, kayıt tutma, kalite kontrolü ve diğer görevleri de kapsamaktadır.

Yalın Üretim ekonomik açıdan dakiklik ve esneklik, stoksuz üretim, hızlı değişim ve montaj başına daha az üretim alanı öngörürken, çalışanlar için yoğun eğitim, çok vasıflılık, yetkilendirme ve işçi/yönetim ilişkilerinde harmonizasyon talep etmektedir. Bu insani öngörüler insan kaynakları yönetimi politikalarının bir sonucudur.

136 West, a.g.e., s. 19.

137 Belek, Esnek Üretim Derin Sömürü, s. 101.

Amaç çalışanı işletmenin hedefleri ile özdeşleştirmek ve üretime katılımını

etkinleştirmektir. Bu, işyerinde insan kaynakları uygulamaları ile gerçekleştirilmektedir.

Bu uygulamalar arasında takım çalışması, yoğun iş rotasyonu, problem çözme takımları, öneri programları, üretimde çalışanların kalite denetimi, eğitim olanakları, performansa dayalı ücretlendirme bulunmaktadır. Bu anlatılanlar, tablo 6’da yer alan Japonya, Kuzey Amerika, Avrupa karşılaştırmasıyla daha da netlik kazanacaktır.¹³⁸

Tablo 6: Takım Çalışmasının Avantajları

Otomobil üretimi Japonya Kuzey Amerika Avrupa İşe yeni başlayan işçiler için

yapılan eğitim masrafı ($) 380 46 173

Çalışan başına düşen iyileştirme önerisi 61 0,4 0,4

İş rotasyonu (0: yok, 4: sıkça) 3,0 0,9 1,9

Montajda grup çalışması % 69,3 17,3 0,6

İşe gelmeme oranı 5,0 11,7 12,1-3,5

Kaynak: Necef, Yalın Üretim Organizasyonları ve Emeğin Değişen Konumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, s.137.

Tablo 6, takım çalışmasının sağladığı avantajların anlaşılmasında önemli bir göstergedir. Başarılı bir takım çalışması, kalite çemberleri içinde görev alan çalışanların iyileştirme önerilerinin artmasını sağlamaktadır. Tablo 6’da da görülebileceği gibi, Japonya’da çalışan başına düşen iyileştirme önerisi, Kuzey Amerika ve Avrupa’da çalışanların iyileştirme önerilerinin çok üstündedir. Ayrıca takım çalışması, çalışanların iş rotasyonunun artmasını da sağlamaktadır. İş rotasyonu da Japonya’da, Kuzey Amerika ve Avrupa’ya oranla çok yüksektir. Yüksek iş rotasyonunda Japonya’da yeni işçiler için yapılan eğitim masrafının da payı vardır. Başarılı bir takım çalışması ayrıca, çalışanların işe gelmeme oranlarını da düşürmektedir.

Takım çalışmasında en kritik görev liderliktir. Üyeler arasından seçilen takım liderinin görevi, takım çalışmasının etkinliğini sağlamak ve üyelerin üretim yönetimine katılımını arttırmaktır. İletişim kanallarının açık olması bu amacın gerçekleştirilmesinde önemli bir faktördür. Takım hedefinin ortak bir şekilde belirlenmesi ve bu hedeflere bağlılık aynı şekilde takım çalışmasının başarısını arttıran kriterlerdir. Böylece üyeler

138Necef, a.g.e., s. 137.

kendi aralarında dayanışma ortamı yaratabilecek, sorunları çözebilecek, iletişim yaratacak ve müzakere oluşturabilecek bir zemin hazırlayabileceklerdir. Bunların yanında takım liderinin, üretimin zamanında, istenilen kalitede ve tüketici beklentilerine uygun tarzda tamamlanması, hedeflere ulaşmada takımı motive etmesi, eğitimi teşvik etmesi ve problem çözmede takıma yol göstermesi gibi görevleri vardır. Takım liderinin, danışmanlık, örneklendirme, analiz etme gibi vasıflara sahip olması beklenir.¹³⁹