Tahsin Banguoğlu (d.1904-ö.1988)

Görevden ayrılışı : 14.05.1950 Toplam Görev Süresi : 1 yıl, 11 ay, 13 gün

1904 yılında Drama’da doğmuştur. Annesi Rukiye Hanım, babası Ahmet Cevdet Efendi’dir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdikten sonra öğretmen olarak atanmıştır. 1988 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. 08.06.1948-14.05.1950 tarihleri arasında 1 yıl, 11 ay, 13 gün Milli Eğitim Bakanlığı yapmıştır. 22-31.08.1949 tarihlerinde IV. Milli Eğitim Şurası toplanmıştır (Başar, 2004).

Tahsin Banguoğlu Şûrada yaptığı konuşmada; fiziksel donanım eksiklikleri gibi maddi problemlerin yanı sıra ortaokullarda o dönemde iki önemli eksikliğin olduğunu dile getirmiştir. Bu eksikliklerden ilki derslerde öğretilen bilgilerin yaşamdan kopuk olması ile pek çok ayrıntı ve gereksiz bilgi öğretilmesi; ikincisi ise öğrencilerin pasifleştiriliyor olmasıdır. Bu şûrada Banguoğlu, ifade ettiği eksikliklere çözüm bulunmasını istemiştir. Ayrıca, şûrada Köy Enstitülerini, öğretmen yetiştiren bir kaynak durumundan çıkarılması amaçlanmıştır

(Deniz, 2001). Banguoğlu’nun milli eğitim bakanlığı döneminde yaptığı icaraatların konu başlıklarını Dere (2012) şöyle özetlemiştir: İlkokul öğretmenlerinin ilk maaş intibak kanunu, ilkokulların son iki sınıfına din dersleri konması, öğretmen okulu ve köy enstitülerinin arttırılması, lise ve ortaokul programlarının yeniden tanzim edilmesi, İmam-hatip kurslarının açılması, Siyasal Bilgiler Okulu’nun fakülte haline gelmesi, Ankara’da İlahiyat Fakültesi açılması, Yüksek Öğrenim yurtlarının

açılması, Devlet Tiyatrosu’nun kanunla kurulması, Türk büyüklerine ait türbelerin açılması, UNESCO Türkiye Milli Komitesinin kurulması gibi faaliyetlerdir.

Özetle, Banguoğlu milli eğitim bakanlığı görevine atandıktan sonra eğitimin her kademesinde değişiklikler yapmıştır. İlkokullar ile ortaokullar arasında bir kopukluk olmamasını amaçlamış, eğitim programlarında bazı düzenlemeler gerçekleştirmiştir. Görev süresince en çok din konusuna önem vermiş, ilkokullarda seçmeli din dersinin okutulması, Ankara İlahiyat Fakültesi’nin kurulması gibi adımlar atmıştır. Yine bu tarihlerde toplanan IV. Milli Eğitim Şurasında ortaokulların eğitim programını eleştirmiş, günlük hayata yardımcı olacak bilgiler kazandıramadığını söylemiştir. Günümüzde hala çalışmalarına devam etmekte olan Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun temelleri Banguoğlu’nun bakanlığı döneminde atılmıştır.

1920-1950 yılları arasında görev yapan eğitim bakanları pek çok yeniliğe imza atmıştır. Ancak görev sürelerinin genellikle kısa olması planlanan bazı değişikliklerin de hayata geçirilmesini olumsuz etkilemiştir. R. Rıza Nur, görevi süresinde Türkçülüğü önemsemiş, okul isimlerini Osmanlıcadan Türkçeye çevirmiş, dilin sadeleştirilmesi, Türk kültürünün korunması ve kuşaklar arasında aktarılmasına yönelik çalışmalar yapmıştır. Hamdullah Suphi Tanrıöver, Türk Eğitim modelini, Batı eğitim modeline uyarlayabilmek için çalışmıştır. Mehmet Vehbi Bolak, çalışmalarında Türkçülük ve milli değerleri öne çıkarmış, dini eğitime önem vermiştir. İsmail Safa Özler, Eğitim Bakanlığı’nın Fransa ve İspanya eğitim örgütlerinin yapısına göre yeniden düzenlenmesi için çalışmış, çağdaş, bilimsel, laik, demokratik bir eğitim sistemi kurmayı amaçlamıştır. Vasıf Çınar, karma eğitimi savunmuş, kültürel değerler ile evrensel değerleri harmanlamak istemiştir. Bu doğrultuda medreseler kapatılarak, 16 bin medrese öğrencisi diğer okullara aktarılmıştır. Ders kitaplarından eski ideolojileri ayıklayarak, yerine Cumhuriyet’in esaslarını yerleştirmiştir. Milli esasları ve Cumhuriyet için fedakâr olma ülküsünü aşılamayı amaçlamıştır. Mehmet Şükrü Saraçoğlu, halkın okuma yazma oranı düşüklüğünü Arap harflerine bağlamıştır. Çalışmalarında Türklük ruhunu vurgulamıştır. Mustafa Necati, Mustafa Kemal’e olan bağlılığı ve devrimci yapısıyla öne çıkmıştır. Bir eğitimci olmamasına rağmen, hukukçu kimliğini ve sağduyusunu

kullanarak sorunlara çözüm aramıştır. Batılılaşma düşüncesinin hayata geçirilmesinde önemli rol oynamıştır. Cemal Hüsnü Taray, Türk Eğitim Sistemi’nin modernleşmesi ve Batı Avrupa standartlarına ulaşabilmesi amacıyla özellikle yükseköğrenimde yenilikler gerçekleştirmiştir. Ardından göreve gelen Esat Sagay da bu çalışmaları sürdürmüştür. Reşat Galip, Atatürk’ün ilkelerinin yeni kuşaklara aktarılmasına önem vermiş, “Andımız”ı yazarak, çocuklara okutmaya başlamıştır. Görevi sırasında Darülfünun İstanbul Üniversitesi’ne dönüştürülmüş ve 151 hocadan sadece 51’ine yeni üniversitede görev verilmiştir. Asıl mesleği doktorluk olan Galip, Türkçülüğü öne çıkararak, İnkılap Terbiyesi Komisyonu kurmuştur. Yusuf Hikmet Bayur, İnkılap Tarihi dersini üniversitede zorunlu hale getirmiştir. Saffet Arıkan, pragmatist yaklaşımların hayata geçirilmesini sağlamıştır. Köy Eğitmenleri projesi ve parasız yatılı eğitim uygulaması önemli çalışmalarıdır. Hasan Ali Yücel de bu çalışmaları ileri taşıyarak Köy Enstitülerini kurmuştur. Eğitim sistemini milliyetçilik ve laiklik prensiplerine dayandırmıştır. Reşat Şemsettin Sirer, öğretmen maaşlarının devlet bütçesine aktarılmasını sağlamış, okul aile birliklerini kurmuştur. Yaptığı çalışmalarla Köy Enstitülerinin kapatılması sürecini başlatmıştır. Son olarak, Tahsin Banguoğlu da, din eğitimini önemsemiş, seçmeli din dersinin okutulmasını ve Ankara’da İlahiyat Fakültesinin kurulmasını sağlamıştır. Kredi ve Yurtlar Kurumunun kurulması için temel atılmıştır. Tüm bu yenilikler ile Türk Eğitim Sistemi’nin paradigmasını belirleyen, Batılılaşma, çağdaş, bilimsel, laik ve demokratik eğitim düşüncelerinin uygulamaya geçirildiği görülmektedir. Ayrıca Türk milliyetçiliğinin ve yeni Türk Devleti’nin resmi ideolojisi ile Atatürk ilkelerinin eğitim aracılığıyla bireylere benimsetilmesinin, toplumsal ve ekonomik kalkınmanın hızlandırılması için eğitimin bir araç olarak kullanılmasının amaçlandığı da anlaşılmaktadır.

3.4. 1920-1950 Yılları Arasında Çıkarılan Eğitim İle İlgili Yasalar

1920-1950 yılları arasında eğitim alanında 11 farklı kanunun çıkarıldığı görülmektedir. Bu kanunlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Tablo 2. 1920-1950 Yılları Arasında Çıkarılan Eğitim İle İlgili Kanunlar ve Tarihleri

Kanunun Adı Tarih

Tevhid-i Tedrisat Kanunu 03 Mart 1924

Orta Tedrisat Muallimleri Kanunu 13 Mart 1924

Maarif Teşkilatına Dair Kanun 22 Mart 1926

İlkmektep Muallim ve Vazifeleri Hakkında Kanun 20 Mayıs 1926

Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun 1 Kasım 1928

Maarif Vekâleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkında

Kanun 10 Haziran 1933

İstanbul Darülfünunu’ nün İlgasına ve Maarif Vekâletince

Yeni Bir Üniversite Kuruluşuna Dair Kanun 31 Mayıs 1933

Köy Eğitmenleri Kanunu 11 Haziran 1937

Köy Enstitüleri Kanunu 17 Nisan 1940

Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilat Kanunu 19 Haziran 1942

Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun 23 Mayıs 1949

Tablo 2 incelendiğinde, 1920-1950 yılları arasında eğitimle ilgili on bir tane kanun çıkarıldığı görülmektedir. Bu kanunlarla ilgili ayrıntılı bilgi, ulaşılabilen orijinal kanun metinleri ve önemli maddelerinin değerlendirmelerine ise aşağıda yer verilmiştir.