Tahmin et-gözlemle-açıkla

Kavram öğrenmede önemli faktörlerden biriside, öğrencilerin geçmiş yaşantılarında oluşturdukları ön bilgilerdir. Bu ön bilgilerin, ortaya çıkarılması öğretimi organize edecek olan öğretmene önemli kolaylıklar sağlayabilir. Öğrencilerin öğretim öncesinde sahip oldukları ve sınıf ortamına getirdikleri ön bilgileri belirlemede kullanılabilecek değişik yöntemler mevcuttur (Çepni, 2005). Bu yöntemlerden biride tahmin et- gözlemle- açıkla yöntemidir.

Tahmin et-gözlemle-açıkla yöntemi üç aşamada gerçekleşen bir işlem süreci ile öğrencilerin belli bir konudaki bilgilerini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Literatürde; POE (Prediction-Observation-Explanation) veya T.G.A (Tahmin-Gözlem-Açıklama) yöntemi olarak bilinir. Bu yöntemin kullanılışında, T.G.A için verilen örnek ilk önce teorik olarak yapılan açıklama ile anlatılır ve öğrencinin konuya ilişkin tahminde bulunması istenir. Daha sonra olaya öğrencinin gözü önünde gerçekleştirilir ve gözlem yapması sonucunda en son olarak başlangıçtaki tahmin, yapılan gözlem sonucunda elde edilen sonucun, farklılığı veya benzerliğinin açıklanması işlemiyle T.G.A uygulaması tamamlanır. Bu uygulama sonucunda öğrencilere tartışma soruları sorularak anlaşılmayan veya gözlenemeyen sonuçların değerlendirilmesi yoluna gidilir (Çepni, 2005).

I- Tahmin Etme Aşaması: T.G.A aktivitelerinin ilk aşaması olan Tahmin Etme aşamasında öğrencilere bir gösteri deneyi veya olay hakkında bilgi verilir ve gösteri deneyinin sonucunu tahmin etmeleri ve tahminlerinin sebeplerini açıklamaları istenir. Öğrencilerin tahminde bulunacakları olayı iyice anladıklarından emin olunmalıdır. Ayrıca öğrencilerin tahminlerinin nedenlerini yazmaları da istenmelidir. Böylece öğrencilerin olayla ilgili ön bilgileri aktif hale geçirilir ve sahip oldukları alternatif kavramlar ortaya çıkarılabilir. Tahminde bulunmak ve tahmin için bir neden göstermek gözleme odaklanmayı kolaylaştırır ve motivasyonu artırır (Köseoğlu vd, 2002).

II- Gözleme Aşaması: Đkinci aşama gözleme aşamasıdır. Bu aşamada öğrencilere hakkında tahminde bulundukları gösteri deneyi sunulur. Öğrencilerin diğerlerinden etkilenerek gözlemlerini değiştirmemesi için olay meydana gelirken her öğrencinin gözlemlerini kaydetmesi sağlanır. Gerekirse olay tekrarlanmalıdır. Eğer öğrencilerin tahminleri ile gözlemleri arasında fark varsa, bu çelişkiler öğrenmeyi ilerletebilir. Bu şekilde öğrencilerin olayı gözlemeleri ve varsa alternatif kavramlarından hoşnutsuz olmaları sağlanır (Köseoğlu vd, 2002).

III- Açıklama Aşaması: Üçüncü aşama, öğrencilerin kavramlarını yeniden yapılandırmasına yardımcı olan açıklama aşamasıdır. Bu aşamada öğrencilerden tahminleri ve gözlemleri arasındaki çelişkileri tartışmaları ve bu çelişkileri gidermeleri istenir. Bu amaçla öğrencilerin kavramları kendi kendilerine yapılandırması için gözlemler sınıfta tartışılır. Öğrenciler bu aşamayı genellikle zor bulurlar, ancak öğretmen açıklamayı doğrudan yapmak yerine öğrencilere rehberlik ederek onların düşünebildikleri tüm olasılıkları dikkate almalarını ve alternatif yorumlar getirmelerini teşvik etmelidir (Köseoğlu vd, 2002).

T.G.A yöntemi yapılandırıcı öğrenme teorisiyle uyum içindedir. Yapılandırıcı öğrenme teorisine göre etkili bir eğitim için, eğitim esnasında öğrenciler kendi düşüncelerini açıklamaya teşvik edilmeli (Tahmin etme aşaması), öğrenciler düşüncelerine meydan okuyan durumlarla karşı karşıya koyulmalı (Gözleme aşaması), öğrencilerin hipotez kurmaları ve olaylara alternatif yorumlar getirmeleri teşvik edilmeli (Tahmin etme ve Açıklama aşamaları), özellikle küçük grup tartışmaları aracılığıyla öğrencilere alternatif fikirleri düşünme fırsatı verilmeli (Açıklama aşaması), yeni düşüncelerin yararını anlamaları için, öğrencilere yeni düşünceleri çeşitli durumlarda kullanma fırsatı verilmelidir (Driver ve Bell, 1986 ve Köseoğlu vd, 2002).

Bu yöntem, White and Gunstone (1992) tarafından geliştirilen bir yöntemdir. Bu yöntemi; White ve Gunstone (1992) belirli bir olaya hakkında öğrenci düşüncelerinin tek tek alınmasıyla ve nedenlerinin geliştirilmesiyle uygulanan bir yöntemdir. T.G.A yöntemi genellikle fen alanında kullanılır. Ancak gösterilerin olduğu fiziksel ortamın ve malzemenin olduğu gözlemlerle ilgili her alanda uygulama şansı olabilir. Benzer bir

strateji de matematik alanında, istatistikler, için geçerlidir. T.G.A’nın kullanıldığı durumlar şöyle sıralanabilir:

• Öğrencilerin ön bilgilerinin alınması gereken durumlarda,

• Öğretmenin öğrenci düşüncelerinden yararlanması gereken durumlarda, • Genel tartışmalarda,

• Öğrencileri kavram öğretimi ve keşfetme konusunda motive etmek için, • Sorgulama gereken durumlarda.

Bu kuramın dayandığı felsefe, öğrencilere oluşturulan sürpriz etkinliklerle öğrencilerin yeniden başlama heyecanını yaşamasını sağlayarak inceleme yapılmasıdır.

Nasıl bir sıralama izlenmeli:

• Öğrenciler tahminlerini belirtmeden gözlem yapmaya geçilmez.

• Öğrencilerin yazdıkları tahminleri ile gözlemlerini sonucundaki cevapları öğretmen tarafından öğrenilir.

• Đsteyen öğrenciler tahminler sebeplerini açıklayarak teorilerini öğretmenlerine anlatırlar. Bu şekilde yanlış öğrenmeler veya sahip olunan anlayış geliştirmek için kullanışlı bir yöntem olabilir. Bu, sonraki öğrenme hakkında karar vermek için bilgi verebilir.

• Açıklanan tahminlerde değerlendirilmek ve başkalarının tahminler dinlerken kendini değerlendirmeye başlayarak öğrencilere öğrenme ve yeni anlamlar yapımında yardımcı olur.

T.G.A hazırlamak için, genellikle fen deneyleri içeren kitaplar, eski öğretim kaynakları iyi bir kaynak olabilir. Bu kitaplar çoğu zaman açıklama içerir ve açıklamalardan yararlanarak yeni etkinlikler hazırlanabilir. (White ve Gunstone, 1992)

Her yöntemde olduğu gibi T.G.A yönteminin de sınırlılıkları vardır. Bunlar;

• Đlkokul öğrencileri için, cevap yazma konusunda ve fikirlerini etkili bir şekilde açıklayamama durumunda iletişim için bir engel olabilir.

• Sözlü yanıt kullanımı öğrencilerin diğer gruptakilerin düşüncelerinden etkilenmesine neden olabilir.

• Genç ilköğretim öğrencileri düşüncelerini mantıklı şekilde açıklamakta zorluk çekebilirler.

• Tüm konular için uygun değildir, örneğin, sonuçları hemen belli olmayacak sonuca ulaşması zaman alan çalışmalar yapılmamalıdır.

• Eğer T.G.A stratejisi sık kullanılan bazı gösterileri şaşırtıcı sonuçlar vererek ve, öğrencilere başlangıçta yapılan açıklamalar ipucu niteliği taşımamalıdır. Bu yaptığımız açıklamaları etkileyebilir.

• Bazı araştırmacılar, öğrencilerin gözlemlerinden daha çok, kendi tahminlerini onaylama yolunda öğrenme olasılığı olduğunu söylemektedirler. Öğretmenlerin öğrencilerine gördüklerine yönelik sorular sormasıyla fen konusunda ortaya çıkan bu tuzak durum önlenebilir (White ve Gunstone, 1992).

T.G.A yöntemi, öğrencilerin alternatif kavramlarını açığa çıkaran, öğrencilerin çeşitli fen kavramlarını kendi zihinlerinde yapılandırmalarını sağlayarak anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirebilen, öğrencilerin fene karşı daha pozitif tutumlar geliştirmesine yol açan, motivasyonu artıran ve uygulanması kolay etkili bir öğretim yöntemidir. Bütün bu özellikleri dikkate alındığında T.G.A yönteminin yapılandırıcı öğrenme teorisinden açığa çıkarılan prensipleri öğretim süreci içerisinde uygulama konusunda öğretmenlere faydalı olacağı görülmektedir (Köseoğlu vd, 2002).