Geleneksel ölçme ve değerlendirme teknikleri, Tablo 2.2’ de verilmiştir.
Tablo 2.2: Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri (MEB, 2006 s; 23)
Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri Çoktan seçmeli testler
Doğru-yanlış soruları Eşleştirme soruları
Tamamlama (boşluk doldurma) soruları Kısa cevaplı yazılı yoklamalar Uzun cevaplı yazılı yoklamalar
Soru cevap
Geleneksel teknikler içerisinde; en fazla kullanılan ve bu çalışmada da kullanılan çoktan seçmeli testlere ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
2.6.1. Çoktan seçmeli testler
Çoktan seçmeli testler soru kökü, ve birden çok alternatif cevapların (seçenek) belli bir düzenle sıralanması yoluyla oluşan testlerdir. Çoktan seçmeli testlerin öğeleri şunlardır: • Test maddesi, testi oluşturan her bir soruya verilen isimdir.
• Madde kökü, kazanımın ifade edildiği veya sorunun sorulduğu kısımdır. Problem durumunun ifade edildiği bölümdür.
• Seçenekler, madde kökünde sunulan problem durumunun muhtemel cevaplarıdır. Doğru cevap, madde kökünde yer alan sorunun beklenen cevabıdır.
Çoktan seçmeli testte öğrenciye yöneltilen sorunun cevabı genellikle üç ya da dört başka cevapla birlikte verilir. Öğrenciden istenen, doğru cevabı, verilenler arasından seçip işaretlemesidir. Bu maddeleri, öğrencilerin yaratıcılığını ve yazma becerilerini ölçmek amacıyla kullanılmamaktadır. Daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılırlar. Bu test türü gerek ülkemizde gerek dünyada fen eğitiminde en yaygın şekilde kullanılan test türüdür (Aydoğdu ve Kesercioğlu 2005, MEB 2006).
Bu test türünün yaygın kullanımının en önemli nedeni şans başarısının azaltılabilmesidir. Şans başarısının azaltılmasında düzeltme formülü kullanılmaktadır. Bu durumda en fazla kullanılan yöntemin formülü aşağıda verilmiştir:
N=D−Y÷A−1 (2.1)
N= Net doğru sayısı,
D= Doğru cevaplanan soru sayısı, Y= Yanlış cevaplanan soru sayısı,
A= Seçenek sayısı (Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005).
Çoktan seçmeli testlerde dikkat edilecek noktalar:
• Olumsuz soru kökü, anlama güçlüğü yaratacağından fazla kullanılmamalıdır. Zorunlu olarak kullanılması gerekirse bu ifade belirgin hale getirilmelidir.
• Sorular fen konularında ayrıntılı olarak değil ana hatlarıyla temel neden- sonuç ilişkilerini yoklamalıdır.
• Doğru cevabı bulmada şans başarısı en aşağı düzeye indirilmelidir. Bunun içinde seçenek sayısı artırılmalıdır.
• Soruların ortalama güçlük düzeyleri 0.5‘e yakın olması maddelerin ayırt ediciliğinin yükselmesini sağlayacaktır.
• Düzeltme formülü uygulayarak şans başarısını düşük seviyeye indirmek önemlidir (Aydoğdu ve Kesercioğlu 2005, Tekindal 2009).
Çoktan seçmeli test soruları hazırlanırken aşağıdaki esaslara dikkat edilmelidir: • Sorular sınav kapsamına uygun olmalıdır.
• Her bir soru, öğrencilerin öğrenmeleri açısından önemli bilgi ve becerileri yoklamalıdır.
• Çok ayrıntılı veya çok kapsamlı bilgileri içeren sorulardan kaçınılmalıdır. • Her bir soru, tek bir kazanıma yönelik olmalıdır.
• Öğrencinin sorunun cevabını başka bir sorudan bulması engellenmelidir. • Cevabı kişiye göre değişen sorulardan kaçınılmalıdır.
• Şaşırtmaca içeren sorulardan kaçınılmalıdır. • Tamamlatma yerine soru türü kullanılmalıdır. • Yaş düzeyine uygun kelime kullanılmalıdır. • Dil bilgisi ve yazım kurallarına uyulmalıdır. • Mümkün olan en kısa anlatım kullanılmalıdır.
• Ana fikir seçeneklerde değil, madde kökünde verilmelidir. • Olumsuz ifadelerden kaçınılmalıdır.
• Parantez açılmamalıdır.
• Tek bir doğru seçenek olmalıdır.
• Doğru cevaplar seçeneklere eşit dağılmalıdır.
• Seçenekler, belli bir mantığa veya sayısal sıralamaya göre dizilmiş olmalıdır. • Seçenekler anlamca birbirini kapsamamalı, bir seçenek diğerini içermemelidir. • Đçerik homojen olmalıdır.
• Seçeneklerin uzunlukları eşit olmalıdır.
• Seçeneklerde “hiçbiri”, “hepsi” ifadeleri kullanılmamalıdır. • Doğru cevaba ipucu verilmemelidir.
• Tüm çeldiriciler mantıklı olmalıdır.
• Çeldiriciler, öğrencileri yapmaları muhtemel hatalara yöneltici nitelikte hazırlanmalıdır (Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005).
Çoktan seçmeli testler ile kısa sürede çok sayıda davranış ve beceri ölçülebilir. Test sorularının tekrar kullanılabildiği düşünülürse çoktan seçmeli testler daha ekonomiktir. Çoktan seçmeli testlerin puanlanması kolay ve objektiftir (Haladyna, 1997).
Çoktan seçmeli maddelerinin yazılmasında dikkat edilmesi gereken bazı esaslar aşağıda verilmiştir (MEB, 2006):
• Madde kökünde tek ve temel bir fikir olmalıdır.
• Her madde karmaşık davranış, beceri zincirleri yerine, yalnızca bir tek zihinsel beceri üzerine odaklanmalıdır.
• Madde kökü olabildiğince açık seçik ifade edilmiş olmalıdır.
• Madde kökünde gereksiz açıklamalardan ve ifadelerden kaçınılmalıdır. • Kökte seçeneklere ipucu veren ifadeler kullanılmamalıdır.
• Seçenekler anlam ve dil bilgisi bakımından kökle uyumlu olmalıdır.
• Seçeneklerin tümü ifade, gramer ve konu bakımından homojen bir grup oluşturmalıdır.
• Seçeneklerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır.
• Cevapları kişilere göre değişebilecek sorulardan kaçınılmalıdır. • Tuzak niteliğinde olan sorulardan kaçınılmalıdır.
• Çeldiricilerin doğru cevaba yakınlığı arttıkça maddenin güçlüğü de artar.
• Seçeneklerin sıraya konulabileceği maddelerde, bunların seçeneklere yerleştirilmesi belli bir sırada olmalıdır.
• “Yukarıdakilerin hepsi” seçeneği dikkatli kullanılmalıdır.
• “Yukarıdakilerin hiç biri” seçeneği doğru cevap olarak kullanılmamalıdır.
• Seçenek sayısı testin hitap ettiği öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Örneğin, üçüncü sınıfta üç seçenekli; dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıflarda dört; orta öğretim düzeyinde ise beş seçenekli olması önerilir.
• Seçenekler birbirinden bağımsız olmalı, biri diğerlerini içerir özellikte olmamalıdır. • Bir testteki bütün maddelerin seçenek sayıları aynı olmalıdır (Aydoğdu ve
Kesercioğlu, 2005).
Çoktan seçmeli testlerin avantajları:
• Soru sayısı fazla olacağından, kapsam geçerliliği ve duyarlılığı yüksek olacaktır. • Fen ve teknoloji dersinde öğrencilerin sahip oldukları bütün bilgileri (bilgi,
kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme) ölçmek için kullanıma uygundur.
• Puanlayıcı yanlılığından etkilenmediği için; objektif puanlama yapılabilir. • Bu yöntem birçok istatistik işlem uygulaması için uygundur.
• Fen eğitiminde eğitimin her bir kademesinde uygulanabilmektedir (Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005).
Çoktan seçmeli testlerin sınırlılıkları:
• Hazırlanması özel bilgi ve beceri gerektirmekte ve uzun zaman almaktadır.
• Soruların güçlük düzeyinin ayarlanması uzman yardımı veya özel bir tecrübe gerektirmektedir.
• Öğrencilerin soruyu okuma hızları cevaplama için önemlidir. Bu durum; bu konuda yeterliliği olan öğrencilerin daha yüksek puan almasını sağlamaktadır.
• Öğrencilerin kavramlara ilişkin bilgi eksiklerinin ve kavram yanılgılarının kaynağının tespitinde pek etkili değildir. Öğrenciler için özel hazırlanan ve öğrencilerin sıkça yanılgıya uğradıkları bazı kavramlar çeldirici olarak seçeneklere yerleştirilirse, öğrencilerin seçtikleri seçenekler yardımıyla ortaya çıkartılabilir. • Seçenekler hazır olarak verildiği için yaratıcı ve eleştirel düşünce becerilerinin
ölçülmesinde etkili değildir.
• Yorum yapma, ve kendilerini ifade etmelerinde uzun cevaplı testler kadar etkili olmamaktadır (Aydoğdu ve Kesercioğlu 2005, Tekindal 2009).