Tahkikte Esas Alınan Nüshalar

28

olduğunu görebiliriz. Zira İsâmüddîn ilerleyen sayfalarda “beyâz” gibi bazı isimlerin masdar olarak isimlendirilemeyeceği için Îcî’nin masdar kavramlaştırmasını eksik bulur.⁸⁰ Bunların dışında taksîm bölümünde tespit edebildiğimiz kadarıyla İsâmüddîn ve İbrâhîm Efendi medlûlün cüz’î olması durumunda vaz‘ın cüz’î veya küllî olmasıyla ilgili Îcî’nin düşüncelerini takip ederler.

Netice itibarıyla İsâmüddîn ve İbrâhim Efendi’nin genel şablon olarak Îcî’nin sistemini takip ettiğini söyleyebiliriz. Bununla birlikte, İsâmüddîn telif ettiği eserin türüne uygun olarak Îcî’nin ifadelerini kelime kelime vuzuha kavuşturmaya gayret ederken, İbrâhîm Efendi bir muhaşşi olarak gerekli gördüğü kısımlara değinmekle yetinmiştir. O, söz konusu hâşiyede bazen İsâmüddîn’in kapalı cümlelerini açıklamış, bazı hususlarda ise İsâmüddîn’i eleştirmiştir. Ancak birçok noktada yine İsâmüddîn’i takip etmiş, hatta İsâmüddîn’in Îcî’yi eleştirdiği bazı konularda İsâmüddîn’den taraf olmuştur.

III. ESERİN TAHKİK ESASLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

29

arasında yer almaktadır. 21 satır halinde, talik hatla istinsah edilmiş olan nüshanın müstensihi ve istinsah tarihi belli değildir. Eseri ihtiva eden mecmuanın ebadı 195 X 124, 154 X 77 mm’dir. Nüshanın serlevha ve sayfa cetvelleri müzehheb, cildi ise kahverengi meşin olup cilt mıkleplidir. Cildin ön iç kapağında mecmuanın içerisinde bulunan risalelerin fihristi, mecmuanın parasal kıymeti ve üç beyitlik Farsça bir manzume yer almaktadır. Eser içerisinde İsamuddin el-İsferâyini’ye ait ifadelerin üstü kırmızı mürekkeple çizilerek gösterilmiştir. Bazı ifadelerin okunmasının zor olmasına rağman genel itibariyle okunaklı bir nüshadır. Zahriye (1a) sayfasında ise ta‘lik hatla

“Hâzihî Hâşiyetu li-Şehrîzâde ‘alâ ‘İsâmiddîn Şerhi’r-Risâleti’l-Vaz‘iyye li-Mevlânâ Kâdî ‘Adud Rahimehumullâhu Te‘âlâ” ibaresi bulunmakta olup, aynı sayfada koleksiyona ismini veren Kazasker Kasîdecizâde Süleymân Sırrı Efendi’ye ait temellük kaydı, “Vakf-ı Esbak Rumili Kâdî‘askeri Kasîdecizâde Süleymân Sırrî Efendi (Eski Rumeli Kazaskeri Kasîdecizâde Süleymân Sırrı Efendi’nin Vakfı)” şeklindeki vakıf kaydı ve üzerinde “Süleymân Sırrı” ibaresi yer alan vakıf mührü mevcuttur.⁸¹

Kasidecizâde’nin vakıf kaydı (Süleymaniye Kütüphanesi, Kasidecizade 697/1, 1a)

Kasidecizâde’nin temellük kaydı ve vakıf mührü (Süleymaniye Kütüphanesi, Kasidecizade 697/1, 1a)

81 Günay Kut - Nimet Bayraktar, Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1984, s. 123-124.

30

1.2. Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Nüshası

Adı geçen koleksiyonun 1851 numarasında kayıtlı olan eser, 52 varaktan müteşekkil bir risale şeklindedir. 19 satır halinde, talik hatla istinsah edilmiştir.

Nüshanın müstensihi, müellif İbrâhîm bin Fazlullâh es-Sivâsî’nin talebelerinden meşhur Yanyalı Es‘ad Efendi olup, bu bilgi eserin 52a sayfasında “Es‘ad bin ‘Alî bin

‘Osmân el-Yanyavî” ibaresiyle belirtilmiştir. Eserin istinsah tarihi ise 1102/1690-91’dir. Nüshanın bütün sayfa cetvelleri tezhipli, cilt ve mıklebin sırtları meşindir.

Cildin ebadı 186 X 110, 127 X 57 mm’dir. Eserin tek başına içerisinde bulunduğu mecmuanın zahriye sayfasında kırmızı mürekkeple ve talik hatla “Hâşiyetu Şehrîzâde

‘alâ ‘İsâmiddîn min ‘İlmi’l-Vaz‘” ibaresi bulunmaktadır. Aynı sayfada ve eserin sona erdiği 52b sayfasında koleksiyona ismini veren meşhur Osmanlı kadı, fakih ve mantıkçısı Veliyyüddîn Cârullâh Efendi’nin vakıf mührü yer almaktadır. Mührün üzerinde yazan ibare şu şekildedir: “Vakafe hâze’l-kitâb lillâhi Ebû ‘Abdillâh Veliyyüddîn Cârullâh bi-şarti en lâ yuhrace min hizânetihî benâhâ bi-cenbi câmi‘i Sultân Muhammed bi-Konstantiniyye (Ebû Abdullâh Veliyyüddîn Cârullâh bu kitabı Allâh rızası için İstanbul’da Sultan Mehmed Câmii yakınında bina ettirdiği kütüphaneden çıkarılmamak şartıyla vakfetti.)”⁸²

Carullah Efendi’nin vakıf mührü (Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah 1851, 1a, 52b)

82 Kut - Bayraktar, a.g.e., s. 192.

31

1.3. Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa Nüshası

Adı geçen koleksiyonun 882/1 numarasında kayıtlı olan eser, 3 risaleden oluşan mecmuanın birinci risalesidir. Eser, cildin 1-37. varakları arasında yer almaktadır. 21 satır halinde ve talik hatla istinsah edilmiş olan nüshanın müstensihi ve istinsah tarihi belirtilmemiştir. Eserin 1a varağında silinme vardır. Ancak bu silinme eserin orijinal metnine çok da girmemiştir.Cildin ebadı 206 X 148, 143 X 65 mm’dir.

Bu cildin sırt kenarları meşin, yanları kağıt kaplı olup, cilt mıkleplidir. Zahriye sayfasında talik hatla “Hâşiye-i Şehrîzâde ‘alâ ‘İsâm ‘ale’l-Vaz‘iyye” ibaresi, ayrıca Tophane’deki Kaptan-ı Deryâ Kılıç Ali Paşa Camii’nin bitişiğinde Debbâğzâde el-Hâc İbrâhîm Efendi tarafından kurulan kütüphaneye ait vakıf mührü bulunmaktadır.

Mühürdeki ibare şu şekildedir: “Kad vakafe hâze’l-kitâb li-merdâtillâhi Te‘âlâ Debbâğzâde el-Hâc İbrâhîm Efendi bi-şarti en yutâla‘a fî dershâne-i medrese-i Kılıç

‘Alî Paşa der-Tobhâne (Debbâğzâde el-Hâc İbrâhîm Efendi bu kitabı Allâh rızası için Tophane’deki Kılıç Ali Paşa Medresesi dershanesinde mütâlaa edilmek şartıyla vakfetti.)”⁸³

Debbâğzâde el-Hâc İbrâhîm Efendi’ye ait vakıf mührü (Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa 882/1, 1a)

83 Kut - Bayraktar, a.g.e., s. 152.

32

1.4. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi Nüshası

Adı geçen kütüphanenin 4981/1 numarasında kayıtlı olan bu nüsha, içinde bulunduğu cildin 1-53. varakları arasında yer almaktadır. Eser 17 satır olup cildin ebadı 195 x 135,135 x 70 mm.’dir. Eser mukavva çaharkuşe kahverengi ciltli, mıklepli, keşideleri kırmızı mürekkeple yazılmış vaziyettedir. Eser 6 Zilkade 1121/7 Ocak 1710 tarihinde Konstantiniyye’de talik hatla istinsah edilmiş olup müstensihi Molla Mustafa el-Mısrî el-Hanefî’dir. Müstensih 53a sayfasında bulunan ferağ kaydının hemen altında kendine ait “Mısrî” nisbesiyle bir kayıt düşmüştür. Bu kayıtta Şehirlizâde İbrâhîm Efendi’nin kendisinin hocasının hocası olduğunu, onun asrının önde gelen âlimlerinden olup aklî ve naklî ilimlerde vukufiyet sahibi olduğunu, diğer âlimlerin halledemediği meseleleri halletmeye muktedir bir zat olduğunu belirtmiş ve akabinde Şehirlizâde’nin 1133/1720-21 tarihinde vefat ettiğini bildirmiştir. Söz konusu kayıt, hem müellifin bir talebesinin talebesi tarafından kaleme alınması hasebiyle, hem de müellifin vefat tarihini vermesi yönüyle oldukça kıymetlidir.

İsamuddin el-İsferâyini’ye ait ifadeelerin üstü kırmızı mürekkeple çizilerek gösterilmiştir. Döneminin özelliğinden olsa gerektir ki bazı kelimelerde noktalama işaretleri fazla kullanılmasa da okunması oldukça rahat bir nüshadır. Eserin ön iç kapağının sağ ve sol yüzlerinde eserle ilgisi bulunmayan birtakım kayıtlar ve yazılar bulunmakta, eserle ilgili sadece iç kapağın sol yüzünde nesihle yazılmış “Vaz‘iyyetu

‘İsâmî” ibaresi bulunmaktadır. Zahriyede ise geç döneme ait bir nesih yazı ile

“Hâşiyetu ‘alâ Şerhi’l-Vaz‘iyye, Şeyh Şehirlizâde” ifadesi yer almıştır. Eserin zahriye sayfasında, ayrıca 13a ve 53a sayfalarında üzerinde “Vakafe ‘alâ ehli’l-‘ulûm Es-Seyyid Ahmed Feyzî Müftî-i Çorum” ibaresi bulunan yuvarlak bir vakıf mührü mevcuttur.

Çorum Müftüsü Es-Seyyid Ahmed Feyzî’ye ait vakıf mührü (Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi 4918/1, 13a, 53a)

33