Türkiye Türkçesi / Kelime Türleri

3.11.1. Dersin Konumu: Verildiği Yarıyıllara Göre Ders Adları, Ders Saatleri ve Kredi Oranları

Kelime türleri, üniversitelerin gramer derslerinde bazen tek bir ders adı altında ele alınmış bazen de diğer gramer dersleriyle birlikte verilmiştir. Bir kısım üniversitelerde ise kelime türlerine ait herhangi bir konu hiçbir dersin içeriğinde yer almamıştır. Zorunlu dersler kapsamındaki derslerinde kelime türlerine açıkça yer vermeyen üniversiteler Atatürk, Sakarya ve Celal Bayar üniversiteleridir.

Fırat, Hacettepe ve Marmara üniversitelerinde ayrı bir ders adı altında ele alınan kelime türleri; Gazi, Ahi Evran, İstanbul, Nevşehir, Çankırı Karatekin, Adıyaman ve Çukurova üniversitelerinde “Şekil Bilgisi” konularıyla aynı derste ele alınmıştır. Erzincan Üniversitesinde de kelime türleri için ayrı bir ders oluşturulmuş, ancak “Türk Dili / Şekil Bilgisi” dersinde de kelime türlerine yer verilmiştir. Trakya Üniversitesinin “Türkiye Türkçesi Grameri V” dersinin içeriği ise kelime türleriyle ilgili olduğu kadar ses, şekil ve cümle bilgisi konularıyla da ilgilidir.

Aşağıdaki tabloda da görülebileceği gibi üniversitelerde kelime türleri ile ilgili konuların ele alındığı gramer dersleri, verildikleri yarıyıllar, ders saatleri, derslere tanınan krediler ve ders adları bakımından da birtakım benzerlikler ve farklılık göstermektedir.

Kelime türlerinin ele alındığı derslerin adları Gazi, Ahi Evran, Çankırı Karatekin, Nevşehir ve Adıyaman üniversitelerinde “Türkiye Türkçesi II”; Fırat ve Hacettepe üniversitelerinde “Türkiye Türkçesi III”; Erzincan Üniversitesinde “Türk Dili / Şekil Bilgisi”, “Türk Dili / Kelime Türleri”; Marmara Üniversitesinde “Dil Bilgisi II”; İstanbul

Üniversitesinde “Türkiye Türkçesi Grameri II”; Trakya Üniversitesinde “Türkiye Türkçesi Grameri V”; Çukurova Üniversitesinde ise “Türkiye Türkçesi”dir.

Söz konusu dersler Hacettepe, Fırat ve Erzincan üniversitelerinde 3. yarıyıllarda verilirken Erzincan Üniversitesindeki 2. ve 3. yarıyıllarda; Trakya Üniversitesinde ise 5. yarıyılda yer almaktadır. Diğer üniversitelerin tamamında ilgili dersler 2. yarıyıllara yerleştirilmiştir.

Kelime türlerini tek bir ders adı altında veren üniversitelerden Erzincan (Türk Dili / Kelime Türleri), Hacettepe ve Fırat üniversitelerinde dersin kredisi 2 iken Marmara Üniversitesinde 4’tür. Kelime türleri konularını “Şekil Bilgisi” dersinin konularıyla aynı derste ele alan üniversitelerden Adıyaman Üniversitesinde dersin kredisi 3; Çukurova Üniversitesinde 4 diğer üniversitelerde ise 2’dir.

Gazi ve Ahi Evran üniversitelerinin dışındaki bütün üniversitelerde derslerin kredileri ile ders saatleri eşittir. Bu iki üniversitede ise haftalık 3 saat olarak verilen “Türkiye Türkçesi II” dersinin 1 saati uygulamaya ayrılmıştır. Diğer üniversitelerin tamamında dersler teorik ders saatinden ibarettir.

Kelime türlerine zorunlu derslerinde yer vermeyen üniversitelerin seçmeli derslerine bakıldığında yalnızca Atatürk ve Çankırı Karatekin üniversitelerinde bu konularla ilgili seçmeli derslere yer verildiği görülecektir. Atatürk Üniversitesinde 3. ve 4. yarıyıllarda verilen derlerin adı “Sözcük Türleri ve Metin Çözümlemeleri” iken Çankırı Karatesin Üniversitesinin 3. ve 4. yarıyıllarında verilen derslerin adı “Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı”dır.

3.11.2. Dersin Niteliği

Zorunlu dersler kapsamında kelime türlerine yer veren üniversitelerden Hacettepe, Gazi, Marmara ve Adıyaman üniversitelerinde ders içerikleri bir dönem planı içerisinde ele alındığından konuların haftalara göre dağılımı da detaylarıyla gösterilmiştir. Gazi Üniversitesinde “Şekil Bilgisi” dersinin konularıyla aynı ders içinde ele alınan kelime türleri dönemin 9 haftasını yansıtılmıştır. 14 hafta olarak planlanan dönem içerisinde en

fazla zaman 4 hafta ile fiiller konusuna ayrılmıştır. Marmara Üniversitesinde 18 hafta olarak planlanan dönemin 1. haftası biçim bilgisine diğer haftalar sözcük türlerine ayrılmıştır. Ancak Marmara Üniversitesindeki dersin 8 haftasında hangi sözcük türünün ele alınacağı belirtilirken 5 haftasında sadece “sözcük türleri” ifadesi kullanılmıştır. Bu nedenle aşağıdaki tabloda açıkça belirtilen sözcük türleri verildikten sonra bu belirsizliğe vurgu yapmak için soru işareti (?) kullanılmıştır. Hacettepe Üniversitesinde 14 hafta olarak planlanan dönem içerisinde 2 hafta cümle bilgisi dersi içerisinde ele alınacak olan kelime gruplarına ayrılmıştır. Adıyaman Üniversitesinde ise dönem planı 15 hafta olarak gösterilmiş, dönemin 5 haftasında sözcük türlerine yer verilmiştir. Diğer üniversitelerin ders içerikleri paragraflar hâlinde verildiğinden sözcük türlerine ne kadar zaman ayrılacağı belirtilmemiştir.

“Dersin Konumu” başlığı altında da belirtildiği gibi Trakya Üniversitesinin “Türkiye Türkçesi Grameri V” dersinin içeriği “Türkiye Türkçesi Edebi Eserlerinden örnek

metinler üzerinde ses, şekil, kelime ve cümle incelemeleri yapılacaktır.”şeklinde

olduğundan aşağıdaki tabloda bu ders içeriği için de soru işareti kullanılmıştır. Benzer şekilde Nevşehir ve Çukurova üniversitelerinin ilgili ders içeriklerinde kelime türleri için yalnızca “kelime çeşitleri ve özellikleri”; “sözcük türleri” ifadeleri yer almıştır.

Yukarıda adları verilen zorunlu derslerde “Sözcük Türleri” ilgili ele alınan konuları aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:

1. Kelime Bilgisi a) Tanımı

b) Kelimede anlam ve kavram

2. Kelime türleri (sözcüklerin sınıflandırılması) a) İsimler b) Sıfatlar c) Zamirler d) Zarflar e) Fiiller f) Fiilimsiler g) Edatlar

h) Bağlaçlar i) Ünlemler

3. Yapılarına göre kelimeler

4. Kelime türleri ile ilgili literatür taraması

Bu konu başlıklarının hangi derslerin içeriklerinde ne şekilde yer aldığı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Tablo 16: Zorunlu Dersler Kapsamındaki Türkiye Türkçesi / Kelime Türleri Konularını Ele Alan Derslerin Verildikleri Yarıyıllara Göre Adları, İçerikleri, Saatleri ve Kredileri

ÜNİVERSİTENİN ADI DERSİN ADI ve İÇERİĞİ YY TDS UDS DK

1. Erzincan Üniversitesi

Türk Dili / Şekil Bilgisi

2 3 0 3

2 (a, b, c, d, e, g, h, i), 3 Türk Dili / Kelime Türleri

3 2 0 2

1 (a), 2 (a, b, c, d, e, f, g, h, i), 3, 4

2. Ahi Evran Üniversitesi Türkiye Türkçesi II

2 1 2 2

?

3. Gazi Üniversitesi Türkiye Türkçesi II

2 1 2 2

2 (a, b, c, d, e, f, g), 3

4. Fırat Üniversitesi Türkiye Türkçesi III

3 2 0 2

2 (a, b, c, d, g, h, i)

5. Hacettepe Üniversitesi Türkiye Türkçesi III

3 2 0 2

2 (a, b, c, d, e, f, g, h, i), 4

6. Marmara Üniversitesi ^{Dil Bilgisi II} 2 4 0 4

2 (a, b, c, d, e, i, ?) 7. İstanbul Üniversitesi Türkiye Türkçesi Grameri II

2 2 0 2

1 (b), 2 (a, e )

8. Nevşehir Üniversitesi Türkiye Türkçesi II

2 2 0 2

2 (?)

9. Adıyaman Üniversitesi Türkiye Türkçesi II

2 3 0 3

2 (a, b, c, d, e, g, h, i)

10. Çukurova Üniversitesi Türkiye Türkçesi

2 4 0 4

2 (?) 11. Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiye Türkçesi II

2 2 0 2

1 (b), 2 (?), 3 12. Trakya Üniversitesi Türkiye Türkçesi Grameri V

5 2 0 2

(?)

Tablodaki verilerden de anlaşılabileceği gibi sözcük türleri ile ilgili konu başlıklarının tamamı hiçbir üniversitenin ilgili derslerinde mevcut değildir. Kelime bilgisi konusu yalnızca Erzincan Üniversitesinin “Türk Dili / Kelime Türleri” dersinin içeriğine yansıtılırken kelimede anlam ve kavram konusu İstanbul ve Çankırı Karatekin üniversitelerinin ders içeriklerinde açıkça belirtilmiştir. (Adıyaman Üniversitesinin “Türkiye Türkçesi II” dersinin içeriğine bakıldığında genel olarak anlam bilgisi

konularının ele alındığı ancak kelimede anlam konusuna da detaylıca yer verildiği anlaşılacaktır.)

Ders içerisinde ele alınacak kelime türlerine açıkça yer veren üniversitelerden yalnızca Hacettepe ve Erzincan üniversitelerinde başlıklarının tamamına yer verilmiştir. Erzincan Üniversitesinin her iki dersine de yansıyan bu başlıklar “Türk Dili / Kelime Türleri” dersinde daha detaylı olarak verilmiştir. “Türk Dili / Şekil Bilgisi” dersinin içeriği genel olarak ses bilgisi konularını içerirken kelime türleri için “Türlerine göre sözcükler;

ad, sıfat, eylem(fiil), belirteç(zarf), adıl(zamir), bağlaç, ilgeç(edat), ünlem.”ifadelerine yer

verilmiştir.

Sözcük türlerinden bağlaç ve edatlar Gazi Üniversitesinde; fiiller, fiilimsiler Fırat Üniversitesinde; fiilimsiler, edatlar ve bağlaçlar Marmara Üniversitesinde; fiilimsiler de Adıyaman Üniversitesinde ders içeriklerine yansıtılmamıştır.

İstanbul Üniversitesinin ders içeriğinde isim ve fiil başlıkları açıkça gösterilmiş ayrıca “kelimelerin fonksiyonel yapıları” şeklinde bir ifade kullanılmıştır. Bu üniversitenin

“Söz Dizimi I” dersinin içeriğinde de “zarf fiiller” ve “sıfat fiiller” şeklinde 2 maddelik ifade yer almıştır.

Yapılarına göre kelimeler; kelime türleri ile ilgili literatür taraması konu başlıkları ise yalnızca Erzincan, Gazi ve Çankırı Karatekin üniversitesinin ders içeriklerinde mevcuttur.