Türkiye‟de Sosyal Hizmetlerin GeliĢimi

Türkiye‟de sosyal hizmetlerin tarihine bakıldığında özellikle Osmanlı döneminde bu hizmetlerin vakıflar tarafından kapsamlı bir Ģekilde gerçekleĢtirildiği görülür. Tanzimatla gerçekleĢen devletleĢtirme programının etkisiyle Tanzimat sonrasında ilgili tüm hizmetler devlet eliyle gerçekleĢtirilmiĢtir. Özellikle II. Abdülhamit döneminde açılan kurumlar mahiyet açısından çok önemli fonksiyonlar üstlenmiĢ yüksek kabiliyetli temsillerdir. Kurulan bu müesseselerle modern anlamda kurumsallaĢmıĢ modern bir sosyal devletin adımları atılmıĢtır.

“II. Abdülhamit döneminde açılan kurumlardan özellikle Darülaceze, Hamidiye Etfal Hastane-i Alisi, Darülhayr-ı Ali gibi müesseseler Cumhuriyet döneminde de varlığını devam ettirecek müesseselerdir. Ortaya çıkan savaĢ ve yetimler sorununa karĢılık olarak spesifik olarak sadece yetim çocukların bakımı için özel kurumlar ihdas edilmiĢtir. Sosyal Hizmetler açısından Tanzimatla baĢlayan kurumsallaĢma süreci belli dönemlerde iniĢ çıkıĢlar yaĢamasına rağmen devam ede gelmiĢtir” (Eryılmaz, 2007: 81).

“1926 yılında kabul edilen “Medeni Kanun”da, çocuklara yönelik sosyal hizmet uygulamalarını etkileyecek önemli düzenlemelere yer verilmiĢtir. Ana hatlarıyla belirtecek olursak; bireylerin medeni haklardan yararlanmaları, evlenme ve boĢanmaları halinde taraflara ve çocuklara düĢen hak ve yükümlülükler, evlat edinme, velayet, çocuk malları, çocukların korunmaları ve koruyucu aile bakımına iliĢkin hususlar düzenlenmiĢtir. Bu açıklamalardan anlaĢılacağı üzere, Medeni Kanun, çocuğun bakım ve korunması konusunda ayrıntılı düzenlemelere gitmiĢtir” (Serozan, 2000: 31).

“Tanzimat‟tan sonrada çocuk çalıĢmaları Himayeyi Etfal ismi altında devam etti. Hatta 1921 Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal, Himaye-i Etfal Cemiyetinin koruyuculuğunu kabul etti” (www.sosyalhizme tuzmani.org/cocukesirgemekurumu EriĢim: 02.07.2013). “30 Haziran 1921 tarihinde, daha Cumhuriyet resmen ilan edilmeden önce, Atatürk‟ün önderliği ve koruyuculuğunda KurtuluĢ SavaĢı‟na katılanların çocuklarının bakım ve eğitim problemlerine yardımcı olmak amacıyla Ankara‟da kurulan “Himaye-i

Etfal Cemiyeti Ġstiklal SavaĢı‟nın doğurduğu maddi sıkıntıların etkisi altında kalmıĢ ve mali yapısında büyük sorunlar çıkmıĢtır. Ancak, bütün bu olumsuz koĢullara rağmen faaliyetlerini devam ettiren kurum, baĢarılı hizmetlerde bulunmuĢtur” (Akkaya, 1966: 19).

“Himaye-i Etfal Cemiyeti, 1935 yılında “Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu” adını aldı. 1936 yılında bir dernek olarak kurulan Çocuk Esirgeme Kurumunun genel kongresi de aynı yıl içinde yapıldı. Kongreyi BaĢbakanlık MüsteĢarı B. Kemal GEDELEÇ açmıĢ, kongre baĢkanlığına Mili Müdafaa Bakanı Kazım Özal, 2. baĢkanlığa Diyarbakır Milletvekili General Kazım Sevüktekin yapmıĢtır” (www.cocukesirgemekurumu EriĢim: 04.07.2013). “BaĢbakan Ġsmet Ġnönü, bakanlar ve milletvekilleri kongreye katılmıĢlardır 1937 yılından itibaren de kamu yararına çalıĢan bir dernek statüsünü kazanmıĢtır.1937 yılında da Çocuk Esirgeme Kurumu Bakanlar Kurulunun 1223 sayılı Kararı ile kamu yararına çalıĢan dernek olarak kabul edilmiĢtir” (Eryılmaz, 2007: 83).

“1949 yılında, çocuk hizmetlerinde kamusal yetkiyi ve örgütlenmeyi ifade eden 5387 sayılı “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun” kabul edilmiĢtir. Bu Kanun, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı‟na çeĢitli kanuni görevler ve sorumluluklar vermiĢ fakat Milli Eğitim Bakanlığının, gerekenleri yapamaması ve mahalli idarelerdeki iktisadi yetersizlik nedeniyle istenilenler elde edilememiĢtir. BaĢka ara formüller denenmesine rağmen arzu edilen süreç ancak 1959 da gerçekleĢmiĢ oldu” (Aysan, 2006: 65).

“Doğrudan doğruya sosyal hizmetlerle alakalı olarak 1959 yılında Sosyal Hizmetler Enstitüsüne bağlı olarak, Sosyal Hizmetler Akademisi faaliyete geçmiĢ ve Sosyal Hizmet bölümü 1961 yılında, 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü KuruluĢuna Dair Kanun'un 1. maddesi uyarınca dört yıllık bir yüksek öğretim kurumu olarak ''Sosyal Hizmetler Akademisi'' adıyla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı olarak kurulmuĢtur. Böylece Türkiye‟de ilk kez sosyal hizmet eğitimi baĢlamıĢtır” (www.shy.hacettepe. edu.tr EriĢim: 04.07.2013).

“1961 Anayasası Sosyal Devlet açısından önemli bir dönüm noktasıdır ve sosyal haklar bakımından çok özel bir yerde durmaktadır. Anayasanın çoğu ilkesi sosyal devlet prensibini destekler niteliktedir. Sadece Anayasal düzenlemeler açısından değil uygulamalar açısından da bu yıllar oldukça önemli bir milat sayılabilir. Buna göre 1963 yılında da Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü örgütlenmiĢ ve illerde Sosyal Hizmet Koordinasyon Kurulları meydana getirilmiĢtir. Alana dair uzman ihtiyacının karĢılanması amacıyla Sosyal Hizmetler ve Sosyal ÇalıĢma konusundaki eğitim ihtiyacına paralel olarak 1967‟de Hacettepe Üniversitesinde Sosyal ÇalıĢma eğitimine baĢlanmıĢtır” (Kongar, 1972: 165)

“Sosyal Hizmet çalıĢmalarının özellikle çocuk koruma çalıĢmalarının devlet kontrolünde ve daha organizeli bir Ģekilde yapılması, biçimsel sorunların aĢılması, uygulama engellemelerinden uzaklaĢılması, bütünlük ve koordinasyonun tek elde toplanması amacıyla 27 Mayıs 1983 tarihinde 2828 sayılı SHÇEK yürürlüğe konulmuĢ ardından da Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı‟na bağlı olarak Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu kurulmuĢtur. 1989 yılına kadar Sağlık Bakanlığı‟nda bulunan SHÇEK 1989 yılında BaĢbakanlığa bağlanmıĢtır” (Seyyar, 2002: 521). Çocuk koruma hizmetleri yanında sosyal hizmet ve yardıma muhtaç diğer dezavantajlı sosyal gruplara yönelik hizmetlerde yine SHÇEK tarafından yapılmaktadır.

“SHÇEK yardıma ve bakıma muhtaç bir diğer ifadeyle korunmaya muhtaç aile, çocuk, genç, özürlü, yaĢlı, kadın ve diğer muhtaç insanlara sosyal hizmetler götürmektedir. Kuruma bağlı genel müdürlük ve illerdeki kolları olan Sosyal Hizmetler Ġl müdürlükleri yoluyla kanunla belirtilen görevler çerçevesinde çocuk yuvaları ve yetiĢtirme yurtlarında, korunmaya muhtaç çocuk hizmetleri; huzur evlerinde yaĢlı hizmetleri; kreĢ ve gündüzlü bakım evlerinde, gündüzlü çocuk bakım hizmetleri; rehabilitasyon merkezlerinde, sakat ve felçlilerin rehabilitasyon hizmetleri ile muhtaç durumdaki kiĢilere götürülecek olan kamusal yardım hizmetleri alanlarında faaliyet göstermektedir” (Seyyar, 2002: 525).