Türkiye’de 2021 yılı itibariyle 14 firmanın 18 fabrikasında motorlu kara taşıtları üretimi yapılmaktadır. Fabrikalara bakıldığında çoğunluğun Doğu Marmara bölgesinde yoğunlaştığı görülmektedir. Türkiye’de 1966 yılında Isuzu ve Karsan ile başlayan otomotiv üretimi bugün 9,9 milyon metrekarelik alanda 1,3 milyon araç üretmekte ve toplamda 53 bin istihdam sağlamaktadır.
Türkiye’deki otomotiv sektörünün genel durumu aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 8: Türkiye’deki Otomotiv Fabrikaları Firma Fabrika Yeri Üretim Başlama
Kaynak: Otomotiv Sanayi Derneği
4.2 Araç Satışları ve Dış Ticareti
Otomotiv Distribütörleri Derneği verilerine göre; Türkiye’de 2021 yılının ilk yedi ayında en çok satılan yerli araç Fiat (65.828) ve ithal araç ise Volkswagen’dir (48.631).
Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü 23 Şekil 19: Otomotiv Satışları
Yerli İthal
Kaynak: ODD
Türkiye’nin otomotiv sektöründe 2021 yılının ilk altı ayında 12,1 milyar ihracata karşılık 8,5 milyar dolar ithalat gerçekleşmiştir.
Şekil 20: Otomotiv Dış Ticareti (milyar $)
Kaynak: TÜİK
4.3 Fiyat Endeksleri ve Otomobil Fiyatları
Türkiye’de tüketici ve yurtiçi üretici fiyatları sürekli olarak artış göstermektedir. 2021 yılının Temmuz ayında, TÜFE %18,95, yurtiçi ÜFE ise %30,35 düzeyinde gerçekleşmiştir. TÜİK’in açıkladığı veriler içerisinde ayrıca otomobil dizel fiyatlarının ortalamasına bakılmıştır. Ortalama fiyatlara bakıldığında, 2021 Temmuz ayında dizel araba fiyatlarındaki artış TÜFE’ye göre 3,2 kat, yurtiçi ÜFE’ye göre 2 kat daha yüksektir. 2021 Temmuz ayında dizel otomobillerin ortalama fiyatı yıllık
65.828
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021-06
İthalat İhracat
Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü 24
%62,3 oranında artış göstermiştir. 2020 yılının Temmuz ayında 226.089 TL olan ortalama dizel araba fiyatı 2021 yılının aynı ayında 366.833 TL’ye yükselmiştir.
Şekil 21: Enflasyon ve Dizel Otomobil Fiyatları (Artış Oranı)
Kaynak: TÜİK
4.4 Kapasite Kullanım Oranı
Kapasite kullanım oranı, sanayi üretiminin gidişatı hakkında bilgi vermektedir. Oranın artış eğiliminde olması, sanayi üretiminin artacağı sinyalini vermektedir. Sektörün kapasite kullanım oranı imalat sanayinin genel durumuna göre daha iyi durumdadır. 2020 yılında %75,5 olan imalat sanayi kapasite kullanım oranına karşılık motorlu taşıtlar sektörünün kapasite kullanım oranı %78,4 düzeyindedir. 2021 yılında Mayıs ayından itibaren sektörün kapasite kullanımı, imalat sektörü kapasite kullanım oranından daha aşağıya düşmüştür.
Şekil 22: İmalat Sanayi ve Motorlu Taşıt İmalatı KKO (%)
Kaynak: TCMB
39,78
30,35 18,95
17,0
28,523,4 19,9 23,7
38,3 37,7 41,544,5
39,846,5
40,346,8
58,0 61,2
77,983,8 86,286,686,4
81,477,1
Yİ-ÜFE TÜFE Otomobil Dizel
76,8 77,4 78,5
76,8 75,9 75,5 75,4 74,9 74,7 75,9 75,3 76,6 76,7
79,8
15 16 17 18 19 20 21-01 21-02 21-03 21-04 21-05 21-06 21-07
İmalat Sanayi KKO Motorlu Kara Taşıt İmalatı KKO
Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü 25
4.5 Sanayi Üretim Endeksi
TÜİK verilerine göre 2020 yılından bu yana toplam sanayi üretim endeksi %10,4, motorlu taşıtlar sektöründe (29 kodlu) ise ortalama %21,2 oranında artmıştır. Motorlu taşıtlarda sanayi üretim endeksinin 2021 Mart ayında yıllık %353,1 oranında artış göstermesi dikkat çekicidir.
Şekil 23: Sanayi Üretim Endeksi
Kaynak: TÜİK
4.6 İkinci El Otomotiv Pazarı
INDICATA’nın hazırlamış olduğu “Türkiye Otomotiv Sektörü 2.El Online Pazar Trend Raporu Ocak-Aralık 2020” raporuna göre Türkiye’nin 2020 yılı verilerine göre 2. el online pazar şu şekilde özetlenebilir;
• Satış lideri marka 304.780 adetle Volkswagen olmuştur. (%15 pazar payı)
• En çok tercih edilen binek araç modeli 87.105 adet satış ile VW Passat olmuştur. (%5 pazar payı)
• En çok tercih edilen hafif ticari araç modeli 44.109 adet satış ile Fiat Doblo olmuştur.
(%12 Pazar payı)
• 3.370.369 adet ilan yayınlanmıştır. 2019 yılına göre ilan adedinde %58’lik artış olmuştur.
• İlanı yayınlanan araçların %61’i satılmıştır.
• Satılan araçların %42’si C- segmenti araçlar olmuştur.
4.7 Sektörün İstihdam ve Firma Yapısı
SGK verilerine göre 2021 yılının Mayıs ayı itibariyle sektörde 4.656 işyerinde toplamda 228 bin istihdam sağlanmaktadır. Sektörün ortalama kazanç düzeyi, Türkiye geneline göre daha yüksektir.
Sektörde ortalama günlük kazanç 264 TL iken Türkiye geneli ortalama günlük kazanç 190 TL’dir.
3,2 5,5
20-01 20-02 20-03 20-04 20-05 20-06 20-07 20-08 20-09 20-10 20-11 20-12 21-01 21-02 21-03 21-04 21-05 21-06 29 Motorlu taşıtlar Sanayi
Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü 26 Sektörde faaliyet gösteren firmaların ölçeklerine göre bakıldığında ise sektör çalışanlarının
%62’si 250 ve üzeri çalışana sahip büyük firmalarda çalışmaktadır. Büyük ölçekli firmalardan sonra
%23 çalışana sahip orta ölçekli firmalar ve %11 çalışana sahip küçük ölçekli firmalar gelmektedir.
Tablo 9: İstihdam Yapısı Şekil 24: Firma Yapısı
29 Otomotiv Türkiye
İşyeri Sayısı 4.656 2.038.410
Zorunlu Sigortalı Sayısı 228.916 15.853.614
Ortalama Günlük Kazanç 264 190
Kaynak: SGK
4.8 Finansman ve Taşıt Kredileri
Finansal Kurumlar Birliği verilerine göre 2021 yılının ilk çeyreğinde 47,8 milyar TL’lik taşıt kredisi bankalar, 32,8 milyar TL’lik taşıt kredisi ise finansman şirketleri tarafından kullandırılmıştır.
Finansman şirketlerinin taşıt kredilerindeki payı %41 olarak gerçekleşmiştir.
Şekil 25: Taşıt Kredilerindeki Gelişim (Milyar TL, %)
Kaynak: Finansal Kurumlar Birliği
4.9 ISO 500 ve Otomotiv Sektörü
İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl açıklanan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasına göre en büyük ilk 10 sanayi kuruluşunun 4 tanesi otomotiv sektöründe yer almaktadır. Otomotiv sektörünün en büyüğü ise 45,2 milyar TL’lik üretimden satışlar rakamıyla Ford Otomotiv’dir. Firma genel sıralamada Tüpraş’ın ardından ikindi sırada yer almaktadır. Ford’un
Mikro;
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021-Q1 Bankalar Finansman Şirketleri Finansman
Şirketleri Payı
Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü 27 ardından; 31,2 milyar TL’lik üretimden satışlar rakamıyla Oyak-Renault ikinci, 30,8 milyar TL’lik üretimden satış rakamıyla Toyota Otomotiv üçüncü sırada yer almaktadır. ISO ilk 500 firma arasında toplamda 44 tane otomotiv firması yer almaktadır.
Tablo 10: ISO İlk 500 En Büyük Otomotiv Firmaları İlk 10 Firma
Sıra 2020 Sırası
2019
Sırası Kuruluşlar Üretimden Satışlar
(Net) (TL)
1 2 2 Ford Otomotiv Sanayi A.Ş. 45.223.467.516
2 3 4 Oyak-Renault Otomobil Fabrikaları A.Ş. 31.241.977.176
3 4 3 Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye A.Ş. 30.812.443.512
10 83 92 Otokar Otomotiv ve Savunma Sanayi A.Ş. 2.793.569.068
Kaynak: ISO