Türkiye’nin Romanya'nın NATO Üyeliğine Olan Desteği

NATO’nun en önemli üye ülkelerinden biri olan Türkiye, Romanya ve NATO arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi için her türlü katkıyı sağlamıştır. NATO üyelik hedefi çerçevesinde Türkiye’nin örgüt içerisindeki stratejik önemi nedeniyle Romanya, Türkiye’yi önemli bir bağlantı olarak görmüştür. Romanya’nın İttifaka üyeliği hususunda Türkiye’nin aracılığı, Romanya’nın NATO üyeliğini kolaylaştırmaya katkı sunmuştur. 1991’den sonra sistem değişimiyle, Türkiye Balkan bölgesinde daha aktif bir politika yürütmeye çalışmıştır. Bu manada bölgedeki diğer devletler yeni dost ve müttefikler aramaya başlamıştır. Nitekim ekonomik düzeyde bağlantılar kurulduktan sonra Türkiye ve Romanya siyasi ve askeri düzeyde yakınlaşmaya başlamışlardır. Emil Constantinescu’nun 4 yıllık iktidar süresi boyunca (1996-2000) Romanya-Türkiye arası ilişkilerde yeni dönemin olumlu atmosferi hâkim olmuş ve çıkar odaklı bir işbirliği ivme kazanmaya başlamıştır. Romanya Cumhurbaşkanı Constantinescu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in resmi davetlisi olarak 1999 yılında Türkiye’ye gelmiştir. 358 _{Bu ziyarette Demirel ikili ilişkiler ve işbirliğini}

Balkanlar’daki barış ve istikrarın temel taşlarından birini oluşturduğunu vurgulamıştır.359

357 _{http://askerigucu.com/ulke-karsilastirma.aspx (erişim tarihi 29.01.2017).}

https://www.google.ro/?gws_rd=ssl#q=personal+aramta+romania+2015 (erişim tarihi 29.01.2017).

358 _{http://www.ziaruldeiasi.ro/national-extern/constantinescu-da-drept-exemplare-relatiile-romaniei-cu-}

turcia~nitv3 (erişim tarihi 28.02.2017).

67 Ayrıca, Konuk Cumhurbaşkanı Emil Constantinescu, Türkiye’ye Romanya’nın NATO üyeliği için verdiği destekten dolayı da teşekkür etmiştir.360

Türk-Romen askeri ilişkilerin başlangıcı birinci bölümde bahsedilen Dostluk ve İşbirliği Anlaşmasıdır. Bu anlaşma siyasi ve askeri açıdan önemli bir anlaşmadır. Çünkü 2. maddeye göre ülkeler kendi topraklarının güvenliği için karşı tarafın kendilerine yönelik saldırgan ve yıkıcı faaliyetler içinde bulunmasına izin verilmemesi ve aralarında bir anlaşmazlık söz konusu olduğunda taraflar sorunu yalnızca barışçıl yollarla çözülmesi gereklidir.361 _{Anlaşmayı imzaladıktan sonra her yıl Genelkurmay Başkanları karşılıklı olarak}

birbirlerine ziyaretler icra etmişlerdir ve askeri veya siyasi gelişmeleri yakından takip etmeye başlamışlardır. Romanya’nın NATO’ya entegrasyon sürecine destek veren Türkiye, NATO’ya yönelik edinmiş olduğu tecrübeleri Romen personeline aktarma gayretinde bulunmuştur. Barış için Ortaklık Eğitim Merkezi (BİOEM)’nden Romanya’nın NATO’ya entegrasyon sürecine önemli bir rol taşımaktadır. Söz konusu merkezde açılan kurslardan 2004 yılı sonuna kadar toplam 295 Romen Silahlı Kuvvetler personeli tam destekle ve ücretsiz olarak faydalanabilmiştir.362

Türkiye ile Romanya arasındaki askeri ilişkiler söz konusu olduğunda AKP döneminde daha olumlu bir ivme yakalamıştır. Türkiye’de AK Parti iktidarının ilk döneminde Türk-Romen siyasi ilişkileri açısından “Romanya’nın NATO üyeliği konusu ön planda olduğundan Ankara tarafından buna yönelik verilecek siyasi destek ile terörle mücadelede işbirliği, ilişkilerin daha da geliştirilmesi gibi hususlar ön plana çıkmıştır.”363 _{Bu yaklaşım}

Romanya tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. 2009 yılında Romen-Türk Ortak Tatbikatı "Hava Komando 2009” Romanya’da, Buzau ilçesinde gerçekleşmiştir. Tatbikatın amacı, iki ülkenin paraşütçülerini ilgili işletim usulleri, teknikler ve taktikler konusunda eğitmek ve karşılıklı güven ve ikili işbirliğini artırmasıdır. Türk komando birliğiyle bir araya gelen bu ortak tatbikatlar, paraşütçü ordu için gerçekten önemlidir. Çünkü bu tarz eğitim ve operasyonel hedefler için faydalı bir tecrübe paylaşımıdır. Ayrıca Bosna-Hersek'teki operasyon tiyatrolarında ya da başka yerlerde faaliyet gösterdiğinde Türk-Romen birlikleri ortak tatbikatlardan en iyi şekilde yararlanma öğrenmektedirler. Romanya-Türk paraşütçü ortak egzersiz çalışmaları 2005 yılına dayanmakta ve her iki taraf için de önemli bir eğitim

360 _{http://www.ziaruldeiasi.ro/national-extern/constantinescu-da-drept-exemplare-relatiile-romaniei-cu-}

turcia~nitv3 (erişim tarihi 28.02.2017).

361 _{http://www.cdep.ro/pls/legis/legis_pck.htp_act_text?idt=8631 (erişim tarihi 28.02.2017).}

362 _{http://www.hurriyetdailynews.com/tsk-to-train-security-forces-of-eight-more-friendly-countries-on-}

terrorism.aspx?pageID=438&n=tsk-to-train-security-forces-of-eight-more-friendly-countries-on-terrorism-2003- 06-07 (erişim tarihi 28.02.2017).

363 _{http://www.gds.ro/Sport/2002-02-20/Integrarea+Romaniei+in+Alianta+Nord}

68 aracı haline gelmiş durumdadır.364 _{Genelde, Türk- Romen ortak tatbikatlar, „harekât}

ortamında icra edilebilecek muhtemel müşterek Muharebe Arama Kurtarma (MAK), Yakın Hava Desteği, Dinamik Hedefleme ve Zamana Duyarlı Hedefleme görevlerini içeren senaryolar dâhilinde, tatbikata iştirak eden ulusal ve uluslararası unsurların ortak çalışabilirliğini ve eğitim seviyelerini yükseltmek, katılımcılar arasında bilgi/tecrübe aktarımını sağlamak hedeflenmektedir.”365

2015 yılında NATO kapsamında Türkiye’nin ev sahipliğinde, 3. Kolordu Komutanlığı’nca koordine edilen “Eurasian Star 2015 (Avrasya Yıldızı) Bilgisayar Destekli Komuta Yeri Tatbikatı” gerçekleşmiştir. Tatbikatın amacı, “bir NATO Müşterek Kuvvet Komutanlığı olarak, yüksek yoğunluklu çatışma harekâtını da içeren bir barışı destekleme harekâtının planlaması, bulunduğu garnizondan başka bir bölgeye intikal/yığın aklaşması ve müteakiben ileri komuta yeri sevk ve idare etme bilgi ve becerilerini geliştirmesidir.” Tatbikata, 3’üncü Kolordu Komutanlığı birliklerinin yanı sıra NATO üyesi 12 ülke personeli harekât alanında faaliyet gösteren 20 resmi ve sivil, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlardan toplam bin 285 personelin katıldığı açıklanmıştır. Ayrıca 282’nci Mekanize Romanya Tugayı, Güneydoğu Avrupa Tugayı (SEEBRIG) ve Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) İnsani Yardım Tugayı’ndan birlikler de yer almıştır.366

Deniz Kuvvetleri ortaklığı analiz edildiğinde çok yoğun bir işbirliği söz konusudur. NATO kapsamında, Türk-Romen ortak tatbikatları genelde karşılıklı iş birliği ve birlikte çalışabilirliği geliştirmek ve çok tehditli ortamda harekât yeteneğinin artırılması hedeflenmektedirler. NATO’ya dâhil olduktan sonra Romanya, Karadeniz Bölgesinde daha aktif bir rol oynamaya başlamıştır. Bu minvalde, 2014’te Romanya'nın Karadeniz Uyumu Harekâtı’na katılmıştır. 1 Mart 2004 tarihinde Karadeniz Uyumu Harekâtı, Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı; Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin ilgili kararlarına uygun olarak, Karadeniz’de seyir ve deniz güvenliğine risk oluşturabilecek eylemlerin engellenmesi, terörizmle mücadele ve kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi maksatlarıyla kurulmuştur. İlk aşamada milli hüviyette başlayan, 2006 yılında çok uluslu bir mahiyet kazanmış olan harekâta Romanya Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 1 Haziran 2014 tarihinden itibaren destek vermeye başlamıştır. 367 Deniz güvenliğinin bölünmezliği prensibi çerçevesinde, katılımcı ülkeler ile sağlanan mutabakata bağlı olarak, NATO makamları ile bilgi değişimine dayalı işbirliği tesis edilmektedir. Karadeniz’de güvenlik ve istikrarın daha

364 _{http://english.mapn.ro/cpresa/3281_Romanian-Turkish-Joint-Exercise-yüzde20Airborne-Commando-2009-}

(erişim tarihi 25.11. 2016).

365 _{http://www.milscint.com/tr/uluslararasi-isik-20151-tatbikati-konyada-basladi/ (erişim tarihi 25.11. 2016).} 366 _{http://savunmaveteknoloji.com/eurasian-star-2015-tatbikati-tamamlandi/ (erişim tarihi 20.02.2017).} 367 _{https://www.dzkk.tsk.tr/guncelduyuru.php?id=400&dil=1 (erişim tarihi 20.02.2017).}

69 da önem kazandığı mevcut konjonktürde; Romanya’nın katılımı ile bölgesel işbirliğine emsal teşkil eden harekâtın önemi bir kez daha somut bir şekilde ortaya koyulmuştur.368

Türk Deniz Kuvvetlerinden bir personel Romanya Deniz Kuvvetleri karargâhında danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu personelden Romanya Deniz Kuvvetleri, NATO ittifakına aktif olarak katılabilmek ve birlikte çalışabilmek üzere gerekli teknik ve taktik hususları öğrenmek, mevcut sistemleri ile NATO içerisindeki sistemleri kıyaslamak ve farklılıkları gidermek açısından yararlanmaktadır. Örneğin, 2015 yılında Çok Uluslu Deniz Güvenliği-2015 Tatbikatı; NATO Trıdent Juncture-2015 gerçekleştirmiştir. Tatbikata Türkiye’den Deniz Kuvvetleri K.lığı, Sahil Güvenlik K.lığı, Romanya Deniz Kuvvetleri K.lığı bağlısı yüzer/uçar birlikler ile Başbakanlık ve bakanlıklar düzeyinde kamu kurumları, askerî kurumlar, sivil kurum ve kuruluşlar ile diğer ülkelerde deniz güvenliği alanında faaliyet gösteren kurum/kuruluşlardan birçok temsilci/gözlemci personel iştirak etmiştir.369 _Türk

Deniz Kuvvetlerinden görevlendirilen tüm personel uzmanlıkları ve verdikleri destek nedeniyle, Romen makamlarından en üst seviyede takdir kazanmıştır. Deniz güvenliğinin sağlanması maksadıyla Türk- Romen karşılıklı çalışabilirlik ile çok uluslu ve çok kurumlu işbirliğini artmıştır.

Türk Deniz Kuvvetleri ev sahipliğinde planlanarak icra edilen Mayın Harbi Davet Tatbikatı- NUSRET Davet Tatbikatı, her yıl gerçekleştirilmektedir. 2015’te ABD, Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan unsurları ile Türkiye'den Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bağlısı yüzer/uçar birlikler ve çok sayıda ülkeden gözlemcinin katılımıyla, 21-27 Ekim 2015 tarihleri arasında Saros Körfezi’nde icra edilmiştir.370 _{Katılan birlik/komutanlıkları “mayın harbin planlama, icra ve kıymetlendirme}

konularında eğitimini sağlama ve farklı ülkelerden katılan mayın harbi unsurlarının birlikte çalışabilirliğini amaçlamıştır.”371 _{Öte yandan Romanya’da düzenlenen tatbikatları da dikkat}

çekmektedir. 17-24 Temmuz 2015 tarihleri arasında Sea Shield-2015 Tatbikatı Romanya ev sahipliğinde Köstence/Romanya’ya istinaden icra edilmiştir. Tatbikata Türkiye’nin yanı sıra, “ABD, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Ukrayna ve NATO Daimi Deniz Görev Grubu- 1’den (SNMG-1) unsurlar ve karargâh personeli iştirak etmiştir.” Bu takım tatbikatlar katılımcı unsurlar arasında karşılıklı işbirliği ve çalışabilirliği geliştirmek ve NATO’nun deniz harekâtına yönelik usullerini uygulamak hedeflenmiştir. 372

368 _{https://www.dzkk.tsk.tr/guncelduyuru.php?id=400&dil=1 (erişim tarihi 20.02.2017).} 369 _{https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=399&dil=1 (erişim tarihi 20.02.2017).}

370 _{http://www.dunya.com/gundem/nusret-2015-davet-tatbikati-basliyor-haberi-295516 (erişim tarihi}

20.02.2017).

371 _{https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=397&dil=1 (erişim tarihi 20.02.2017).} 372 _{https://www.dzkk.tsk.tr/guncelduyuru.php?id=683&dil=1 (erişim tarihi 20.02.2017).}

70 Romanya’nın rolü NATO için giderek artmaktadır. Romanya’nın İttifaka dâhil olması, “İttifakın Güney kanadını güçlendirmiştir, NATO’nun Balkanlar’daki barış ve koruma operasyonlarına ulaştırmasını kolaylaştırmış ve Güneydoğu Avrupa’da işbirliği ve istikrarı güçlendirmiştir.” Romanya ve Bulgaristan’ın NATO üyeliği ayrıca İttifakın Karadeniz’deki varlığını da güçlendirmiştir. İki ülke arasında imzalanan askeri anlaşmalar ile her iki ülkenin de taraf olduğu çok taraflı askeri anlaşmalar aşağıda özetlenmişlerdir:

Tablo 3.2 Türkiye –Romanya Askeri Antlaşmaları 373

Anlaşmanın Adı Anlaşmanın Türü Tarihi

Stratejik Ortaklık Belgesi İki Taraflı 12.12.2011

Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı ile Romanya Milli Savunma Bakanlığı Arasında Askeri Tarih, Müzecilik ve Arşivler Alanında İşbirliği Protokolü

İki Taraflı 16.05.2000

Kuzey Atlantik Konseyi'ne Taraf Devletler ve Barış için Ortaklık Programına Katılan Diğer Devletler Arasında Kuvvetlerin Statüsüne ilişkin Anlaşma

Çok Taraflı 05.02.1996

Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı ile Romanya Milli Savunma Bakanlığı Arasında Silahlı Kuvvetler Sağlık Personelinin Eğitim İşbirliği Protokolü

İki Taraflı 24.04.1994

Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı ile Romanya Milli Savunma Bakanlığı Arasında Silahlı Kuvvetler Personelinin Karşılıklı Olarak Tatillerini Diğer Ülkede Geçirmesine ilişkin Protokol

İki Taraflı 10.05.1994

Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı ile Romanya İçişleri Bakanlığı Arasında Sahil Güvenlik Alanındaki İşbirliğine İlişkin Sözleşme

İki Taraflı 06.11.1992

Kasım 2002’de gerçekleştirilen NATO’nun Prag Zirvesine uzanan süreçte “Romanya ve Bulgaristan, adaylıklarını desteklemeleri ve kendileri lehine diğer üye devletlerarasında lobi faaliyetlerinde bulunmaları konusunda Yunanistan ve Türkiye'yi ikna ettiler. Romanya ve Bulgaristan’ın NATO üyeliğinin hem NATO’nun güney kanadının güçlenmesine hem bölgedeki ikili gerginliklerin azalmasına yardımcı olacağını ve bunun Türkiye ve

71 Yunanistan’ın ve bir bütün olarak NATO’nun yararına olacağını söyleyerek Ankara ve Atina’yı ikna etmeyi başarmışlardır.”374