Romanya’nın Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Yönelik Desteği

1990 sonrası gelişim ve özellikle Avrupa Birliği sürecinde Romanya ile Türkiye arasındaki ilişkiler de gelişmektedir. Keza 1990’dan sonra Romanya’ya gelip yerleşen aktif

397 _{Avrupa Birliği Haziran 1993 tarihli Kopenhag zirvesinde aday ülkelerin yerine getirmek zorunda oldukları}

76 yeni bir diaspora bulunmaktadır. Yaklaşık 21000 Türk vatandaşı Romanya’ya yerleşmiş durumdalar. Romanya’nın 2004’te NATO, 2007’de ise AB üyeliği elde ettiğinde, Türk- Romen ilişkilerin farklı bir raya oturtmuştur. Soğuk Savaş döneminde farklı bloklarda yer alan iki ülke, 2000’li yıllarla birlikte tekrar müttefiklik ilişkisi içerisine girmiştir. Diğer taraftan, Romanya AB’nin üyesi olduktan sonra Türkiye’nin Birliğe üyeliğini desteklemeye devam etmiş ve ikili ilişkilerde son yıllarda kayda değer gelişmeler kaydedilmiştir398_.

Romanya demokratik sürecine girdikten sonra 1991-2015 zaman diliminde tüm hükümetler tarafından Türkiye’nin AB üyeliğini desteklenmiştir. Türkiye’nin AB’ye üye olması hem Romanya’ya hem AB’ye stratejik katkılar sunacaktır. İki ülke arasındaki iktisadi ilişkiler son yıllarda gelişme göstermekle birlikte çeşitli bölgesel işbirliği veya askeri, güvenlik, siyasi, ekonomik, karşılıklı yatırımlar, turizm veya kültürel alanda Romanya ile Türkiye arasındaki ilişkiler güçlendirmiştir. Keza 2008 yılında Romanya ve Türkiye iki ülke arasında resmi diplomatik ilişkilerin tesis edilmesinin 130. Yıldönümünü ve iki ülkenin ortak tarihleri ve “Mükrim Deniz” kıyılarını paylaşmaları gibi nedenler aynı zamanda Romanya’nın Türkiye’nin AB üyeliğine verdiği desteğin altında yatan nedenlerdir.399 _{Romen siyasi elitler,}

AB Türkiye’ye açık ve net bir üyelik şansı vermesi gerektiğini iddia etmektedirler.

2007-2015 zaman diliminde “yüksek mevkilerdeki Romen yetkililer Türkiye’nin AB çabasına verdikleri destekle tüm seviyelerdeki işbirliği yanlısı tavırlarını dile getirmişlerdir”.400 _{Liderlerin arasında gerçekleştiren konuşmalar önem arz etmektedir. Bu}

minvalde Romanya’nın Başbakanı Victor Ponta, Türkiye tarafından özel sektöründe yapılan yatırımlardan çok memnun kaldığını birkaç kez vurgulamıştır. Buna ilave olarak Türkiye’nin Romanya’nın AB dışındaki birinci ortağı olduğuna dikkat çeken Ponta, her iki ülke hükümetleri ile iki ülke ticaret ve sanayi odalarının arasındaki ilişkilerin çok iyi olduğunun da altını çizmiştir. 401 _{Bu uyumun bir sonucu olarak Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip}

Erdoğan’ın geçmişte Başbakan olarak başlattığı projelere şimdi Cumhurbaşkanı olduktan sonra karşılıklı devam ettiklerinin altını çizen Ponta, hükümetler arası diyalogun da aynı şekilde çok iyi devam ettiğini ifade etmiştir. Başbakan Ponta, iki ülke insanlarının refahı için çalıştıklarını ifade ederek, Türkiye’nin gerçekleştirmiş olduğu ekonomik altyapı reformunu kendilerine model olarak aldıklarını belirtmiştir.402

398 _{1 Ocak 2007’den sonra Romanya kendisini “Türkiye’nin Avrupa Birliği ile bütünleşmesine tam ve sarsılmaz}

bir destek verdiğin teyit etme konumunda bulmuştur”: Bkz. Romen Dışişleri Bakanı Cristian Diaconescu’nun 3 Temmuz 2009 tarihli Basın Açıklaması. http://www.mae.ro/index.php?unde=doc&id= 39782&idlnk=2&cat=4 (erişim tarihi 27.08.2016).

399 _{Sebe, 2009: 163.}

400 _{http://www.mae.ro/index.php?unde=doc&id= 39782&idlnk=2&cat=4 (erişim tarihi 27.08.2016).} 401 _{TİAD, 2015.}

77 Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başbakan Victor Ponta ile olan dostluklarını vurgulayarak “dost ve müttefik ülke Romanya’nın göstermiş olduğu gelişim için Romanya’yı tebrik etmiştir. Geçmişten gelen dostluk ve ortaklığın 1990 sonrasında hızla daha da derinleştiğini ve 2011 yılında stratejik ortaklık seviyesine ulaştığını vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin 2002 2015 arasında gerçekleştirmiş olduğu dönüşümün gelişmekte olan ülkelere ilham kaynağı olduğunun altını önemle çizmiştir. 2002 yılından 2015’e kadar 230 milyar dolar olan GSYH’nin 840 milyar dolara ve kişi başı 3500 dolar olan kişi başı gelirin 11.000 dolar seviyesine ulaştığını ifade eden Erdoğan, 2023 yılı hedefi olarak GSYH’nin 2 trilyon dolara ve kişi başı gelirin 25.000 dolara ulaşması için çalıştıklarını” ifade etmiştir.403

Türkiye’nin barışçıl ve yüksek refah seviyesi hedefiyle, Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinde kararlı olduğunu ve Maastricht Kriterlerini çoktan aşmış olduğunu vurgulayan Erdoğan, Romanya’nın Türkiye’ye söz konusu süreçte her zaman destek olduğunu dile getirmiştir. Türkiye’nin hâlihazırda 5 milyon soydaşı ile zaten Avrupa Birliği üyesi haline geldiğini ifade eden Erdoğan, Romanya’nın Türklere olan olumlu yaklaşımı için Romanya’ya teşekkür etmiştir.404 _{Siyasi bağlantılar ikili ilişkilerde hem Romanya’nın üyeliği öncesinde,}

hem de sonrasında ekonomik işbirliğine dayandığını söylemek, yanlış bir ifade olmayacaktır. İki ülke arasındaki ilişkileri daha kuvvetli siyasi bağlar ile perçinleme ihtiyacı ortadadır”405

Dolayısıyla bu durum Türkiye-Romanya siyasi ilişkilerin adeta kâğıttan bir kaplan gibi, geleceğe yönelik somut ikili projelerden yoksun olduğu iddiaları karşısında daha da önemli bir hal almaktadır.406

Romen sivil toplum açısından yükselen sesler de Türkiye’nin üyeliğine devlet düzeyinde verilen destekle paralel bir seyir izlemektedir.407 _{Yapılan istatistikler Avrupa’da}

Romenlerin Türkiye’nin AB üyesi olmasına en sıcak bakanlar arasında yer aldığını göstermektedir.408 _{Romanya, Türkiye’nin üyeliği konusunda hiçbir endişe göstermemiştir.}

Ayrıca Romen Cumhurbaşkanı Traian Băsescu, Türkiye Birliği’nin kriterlerin yerine

403 _{DEİK, 2015.} 404 _{DEİK, 2015.}

405_{http://www.gov.ro/declaratii-de-presa-ale-primului-ministru-calinpopescu-tariceanu-la-sosirea-din-vizita-}

oficiala-in-turcia__l1a54512.html (erişim tarihi 28.08.2016).

406 _{Cioroianu, 2009: 80.}

407 _{Magdalena Boiangiu, “Ispita superiorităţii” Dilema Veche, 12-18 Ocak 2007, http://www.euractiv.ro/User}

Files/article/Supliyüzde20intreg_01120723.pdf (erişim tarihi 28.08.2016).

408 _{Transatlantic Trends 2009 (Transatlantik Eğilimler 2009), German Marshall Fund,}

http://www.gardianul.ro/German-Marshall-Fund-RomyüzdeC3yüzdeA2nilor-nu-le-pasa-de- Obama,-darvor-

78 getirilmesi halinde, AB’nin Türkiye’ye verdiği sözü yerine getirmesi gerektiğini vurgulamıştır.409

“2006 Kıbrıs sorunu Türkiye için bir dezavantaj olmuştur. Dolayısıyla AB ile müzakereler durdurulmuştur. Bu konuda Romanya Türkiye’ye destek göstermesi önem arz etmektedir: “Kıbrıs’ın yeniden tek ülke haline gelmesine yönelik çabaların sürdürülmesine kaniyiz. AB’nin de Türkiye’ye verdiği sözleri, yani Türkiye ile müzakerelerin gerçekleştirilmesi ve Türkiye’nin Kıbrıs gibi AB üyesi devletlerle ilişkileri gibi tüm koşulları yerine getirdiğinde AB üyesi olacağı vaadini yerine getirmesi gerektiğine inanıyoruz”.410

AB müzekkerelini yavaşlatan diğer faktör, Kürt sorunudur. Bu bağlamda, Romanya Türkiye’ye tereddütsüz desteğini göstermiştir. Bu minvalde Romanya AB’nin 2007 sonunda PKK saldırılarına cevaben Türkiye’nin Kuzey Irak’a girişi konusunda saygıyla karşılamıştır: “Romanya Türkiye’nin meşru güvenlik çıkarlarına anlayışla bakmakta ve her ülkenin kendini terör tehdidine karşı savunma hakkına inanmaktadır. Romanya’nın bu konudaki tutumu AB’nin tutumu ile bir olup terörizmle başarılı mücadelenin ancak devletlerin işbirliği ile olabileceğini ifade etmektedir.” 411

Romanya, Türkiye’nin desteklenmesi konusunda, ülkede bulunan Müslüman göçmen sayesinde kültürel kimliğini de göze almıştır. 2008 yılında Romanya’nın eski Dışişleri Bakanı Adrian Severin, Avrupa Parlamentosu’ndaki Sosyalist ve Demokratların İlerici İttifakı Grubu’ndan (S&D) Avrupa Parlamentosu üyesi olup, AB’nin Türkiye’nin ihtiyacı olduğunu altına çizmiştir. Türkiye, AB üyeliğinin AB açısından ne kadar önemli olduğunu dile getirmiştir.” 412 _{Öte yandan Türkiye’nin AB’ye katılımı AB’deki karar alma süreçleri}

yavaşlatabilir. Çünkü Türkiye AB üyesi olduktan sonra AB’nin en kalabalık nüfuslu ülkesi olacağı öngörülmektedir.

Güvenlik açısından Türkiye’nin AB’ye katılması Karadeniz bölgesindeki istikrarı güçlendirecektir. “Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin iktisadi ve siyasi kalkınması ile bölgedeki enerji güvenliği ancak bu yolla temin edilebileceği için Türkiye’nin AB’ye katılması Romanya’nın çıkarınadır”.413 _{Böylece enerji güvenliği ön plana çıkmaktadır.}414

Romanya, terörizmden etkilenen ülkeler arasında gerilerde olmasına karşın, Türkiye AB’nin terörizmle mücadelesinde küresel bir aktör olarak daha aktif rol alması, AB’ye bu mücadele olumlu destek sunacaktır. Adrian Severin Türkiye’ye veya Moldova’ya bir şans

409 _{http://www.presidency.ro/?_RID=det&tb=date&id=8298&_PRID=search (erişim tarihi 28.08.2016).} 410 _{http://www.presidency.ro/?_RID=det&tb=date&id=8483&_PRID=search (erişim tarihi 27.08.2016).} 411 _{http://www.gov.ro/declaratii-de-presasustinute- de-primul-ministru-calin-popescu-tariceanu-si-de-primul-}

ministru-al-republicii-turciarecep-tayyip-erdogan-la-palatul__l1a66958.html (erişim tarihi 27.08.2016).

412 _{http://www.trt.net.tr/international/newsDetail.aspx?HaberKodu=b5a04fd8 -a8bd-4f63-}

b80e-5f710c5e5537 (erişim tarihi 27.08.2016).

413 _{http://www.euroclub.org/documente/PDyüzde20ChestionarClubRo-UE.pdf ( erişim tarihi 27.08.2016).} 414 _{http://www.mae.ro/index.php?unde=doc&id=39110 (erişim tarihi 27.08.2016).}

79 verilmesi gerektiğini ve böylece Avrupa’nın vatandaşlara da güvenlik sağlayacağını dile getirmiştir.415 _{Öte yandan Türkiye başka bir alternatif değerlendirilmesi stratejik açısından AB}

için bir kayıp olabilir. Bu bağlamda Türkiye, AB güvenliğinin sağlanmasına kilit rol oynamaktadır.

Romen yetkilileri, Romanya AB’ye katıldıktan sonra kendi müzakere sürecinde edindiği uzmanlığı, teknik desteği veya gerekli iktisadi ve siyasi reformları yerine getirebilmek için Türkiye ile paylaşacaklarını resmi açıklamalar ile dile getirmişlerdir. Romanya’nın Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğine konusunda destek vermesi gerektiği resmi ziyaretlerde vurgulanmıştır. Çeşitli bölgesel işbirliği veya önemli projelerde birlikte yer alması iki devlet açısından önem arz etmektedir. Tıpkı Türkiye’nin Romanya’nın NATO üyeliğini desteklediği gibi Romanya’da Türkiye’nin AB üyeliğini desteklemektedir.