Türkiye’nin Enerji Nakil Hatları ve Projeleri

4.3.6.1) Doğal Gaz Boru Hatları

273 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Nükleer Enerji, Elektrik, http://www.enerji.gov.tr/tr-}

TR/Sayfalar/Nukleer-Enerji, (12.10.2018),

274 _{Enerji Atlası, Nükleer Enerji Santralleri, http://www.enerjiatlasi.com/nukleer/, (12.10.2018).} 275 _{Enerji Atlası, Sinop Nükleer Santrali, http://www.enerjiatlasi.com/nukleer/sinop-nukleer-}

139

Rusya-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı(Batı Hattı): Sovyetler Birliği

Hükümeti ve T.C. Hükümeti arasında 1984’te imzalanan anlaşma kapsamında hayata geçirilen projeyle birlikte ilk gaz transferi 1987 yılında gerçekleştirilmiş; takip eden yıllarda ise artan miktarlarda doğal gaz temin edilmiştir. Batı hattıyla beraber yıllık olarak maksimum alım 1993 yılında 6 milyar m³ olarak ölçülmüştür. 276

Mavi Akım Gaz Boru Hattı: 15 Aralık 1997 tarihinde BOTAŞ ve Gazexport

arasında imzalanan 25 yıllık doğal gaz alım-satım anlaşması kapsamında, yıllık olarak 16 milyar m³’lük doğal gaz aktarımını hedefleyen proje 20 Şubat 2003 tarihinde işletmeye alınmış; ancak resmi açılışı 17 Kasım 2007’de gerçekleştirilmiştir.277

Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı: 8 Ağustos 1996 tarihinde İran

ve Türkiye arasında imzalanan doğal gaz alım-satım anlaşması kapsamında yıllık olarak 10 milyar m³ İran gazını Türkiye’ye getirmeyi hedefleyen proje kapsamında ilk gaz akışı 10 Aralık 2001 tarihinde gerçekleştirilmiştir.278

Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Hattı(BTE): Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol

boru hattı ile aynı koridoru kullanan BTE, 2001 yılında Türkiye ve Azerbaycan Hükümetleri arasında imzalanan anlaşma kapsamında yapımına 2004 yılında başlanmış ve 2007 yılında ilk akış gerçekleştirilmiş; bununla birlikte söz konusu hatla birlikte yıllık olarak 6,6 milyar m³ Hazar gazının Türkiye’ye transfer edilmesi hedeflenmiştir.279

Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonneksyonu(ITG): Türkiye

Cumhuriyeti ve Yunanistan Cumhuriyeti arasında iki ülkenin doğal gaz bağlantısının gerçekleştirilmesi amacıyla, Türkiye’den Yunanistan’a doğal gaz arzına ilişkin 23

276 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Doğal Gaz Boru Hatları ve Projeleri,}

http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Gaz-Boru-Hatlari-ve-Projeleri. (15.10.2018).

277 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.} 278 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.} 279 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.}

140

Şubat 2003 tarihinde imzalanan Hükümetlerarası Anlaşma ile hayata geçirilen proje kapsamında Yunanistan’a ilk gaz arzı 2007 yılında gerçekleşmiş; projenin ikinci ayağı olan Yunanistan-İtalya bağlantısı hususunda da henüz herhangi bir adım atılmamıştır.280

4.3.6.2) Petrol Boru Hatları

Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı: Irak’ın Kerkük ve diğer tüm üretim

sahalarında üretilen petrolün Türkiye’ye nakline ilişkin olarak, Türkiye ve Irak Hükümetleri arasında 27 Ağustos 1973 tarihinde imzalanan ve Irak petrolünü Ceyhan Deniz Terminali’ne ulaştırmak üzere hayata geçirilen proje, 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk transfer 1978 yılında gerçekleşmiştir. Bununla birlikte, ilk hatta paralel olarak inşa edilen ikinci hattın yapımına 1985’te başlanmış ve söz konusu hat 1987 yılında tamamlanarak söz konusu iki hattın yıllık taşıma kapasitesi 70,9 milyon tona ulaşmıştır.281

Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı(BTC): 18 Kasım

1999 tarihinde Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan Hükümetleri arasında imzalanan anlaşma kapsamında hayata geçirilen ve Azeri, Türkmen, Kazak petrollerini Türkiye’ye taşıyan söz konusu hat ile birlikte ilk transfer, 4 Haziran 2006 tarihinde gerçekleşmiştir.282 _{Bu boru hattı kapsamında, başta Azeri petrolü olmak üzere Hazar}

petrolünün emniyetli, ekonomik ve çevresel açıdan uygun bir biçimde Türkiye’nin Ceyhan limanına ulaştırılması ve buradan da söz konusu petrolün dünya pazarına aktarılması hedeflenmiştir.283

4.3.6.3) Enerji Nakil Hattı Projeleri

Trans-Anadolu Doğal Gaz Projesi(TANAP): Azerbaycan’ın Hazar Denizi

havzasında üretilen doğal gazın öncelikle Türkiye’ye, sonrasında ise Avrupa’ya

280 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.} 281 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.} 282 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.} 283 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, a.g.e.}

141

taşınması hedeflenerek hayata geçirilen proje kapsamında, 6 milyar m³ doğal gazın Türkiye’ye, 10 milyar m³ doğal gazın Avrupa coğrafyasına taşınması planlanmıştır. Güney Kafkasya Boru Hattı(SCP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı(TAP) ile birleşerek Güney Gaz Koridoru’nu oluşturan TANAP vesilesiyle, Türkiye’nin ve Avrupa’nın doğal gaz güvenliğinin arttırılması ve arz kaynaklarının çeşitlendirilmesi hedeflerinin yanı sıra, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeni pazarlara açılmasına, bölgenin enerji arz güvenliğine ve istikrarına katkıda bulunması öngörülmektedir.284

TANAP’ın 11,8 milyar dolar olması beklenen toplam maliyetin 2018 Nisan itibariyle 3 milyar dolar civarında daha ucuz bir rakama tekabül eden 8 milyar dolar civarında gerçekleşmiş olmasının yanında285_{; Türkiye’ye yönelik ilk gaz akışının 12}

Haziran 2018’de Eskişehir’de yapılan açılışla gerçekleştirildiği hat ile Avrupa’ya ilk gaz akışının 2020 yılında yapılması beklenmekle birlikte; 2023 yılıyla beraber toplam taşıma kapasitesinin 24 milyar m³’e, 2026 yılında ise 31 milyar m³’e çıkarılması hedeflenmektedir.286

Tablo 4-10: TANAP’ı ve bağlı bulunduğu Güney Gaz Koridoru’nu gösteren resim

Kaynak: TANAP, https://www.tanap.com/, (16.10.2018).

284 _{TANAP, Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı: Enerjinin İpek Yolu,}

http://www.tanap.com/content/file/tanapnedir_for_web_TR.pdf , (16.10.2018), s.3.

285 _{Petro Türk, ‘’TANAP’ta gerçekleşen maliyet 8 milyar dolar oldu’’, 17 Nisan 2018,}

http://petroturk.com/dogalgaz/tanapta-gerceklesen-maliyet-8-milyar-dolar-oldu, (16.10.2018).

286 _{Sabah Gazetesi, ‘’TANAP’ta ilk gaz akışı! İşte Tarihi Kareler’’, 12 Haziran 2018,}

142

Türk Akım Doğal Gaz Boru Hattı: Yapılacak ilk transferin 2019 yılında

gerçekleşmesi hedeflenen Türk Akım Doğal Gaz Boru Hattı, T.C. Hükümeti ve Rusya Federasyonu arasında 2016 yılında imzalanan Türk Akım Gaz Boru Hattına İlişkin Hükümetlerarası Anlaşma ile hayata geçirilmiştir.287 _{15,75 milyar m³’lük iki}

hattan ilkinin Türkiye’ye ikincisinin ise Avrupa’ya doğal gaz aktarımı sağlayacağı Türk Akım doğal gaz boru hattı kullanılarak yılda 14 milyar m³ Rus gazının doğrudan Türkiye’ye aktarılması hedeflenmekte; bununla birlikte Güney ve Güney Doğu Avrupa(Balkanlar) olarak adlandırılan coğrafyaya da gaz aktarımının gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.288

Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki Anapa şehrinden başlayan hat, Türkiye’de Kıyıköy’e kadar deniz altından uzanacak ve Türkiye’nin Yunanistan sınırına dek devam edecektir. Toplam maliyetinin 7 milyar dolar civarında olması beklenen proje kapsamında, Rusya’nın Ukrayna’dan geçen ve Sovyet döneminden kalan eski boru hattına alternatif olarak inşa edilmesi planlanmakla beraber; söz konusu proje ile Türkiye ve Avrupa’nın enerji güvenliğine müspet bir katkı sağlanması hedeflenmektedir.289

287 _{T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Doğal Gaz Boru Hatları ve Projeleri,}

http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Gaz-Boru-Hatlari-ve-Projeleri, (17.10.2018),

288 _{Anadolu Ajansı, ‘’Türk Akım Türk kıyılarına ulaştı’’, NTV Web Sitesi, 30 Nisan 2018,}

https://www.ntv.com.tr/ekonomi/turkakim-turk-kiyilarina-ulasti,QQQ3f37Svk-IXP5MyrWvug, (17.10.2018).

143 Tablo 4-11:Türk Akımı Doğal Gaz Boru Hattı

Kaynak: Habertürk, https://www.haberturk.com/turk-akimi-projesinin-ilk-hatti-turkiye-sinirina- ulasti-1700709-ekonomi, (18.10.2018).