Türkiye Kaynaklı Türkçe Yayınlar

Türkiye kaynaklı televizyon yayıncılık tarihine baktığımız zaman öncü kuvvet olarak TRT’yi görmekteyiz. TRT, Şubat 1990’da Avrupa’da yaşayan Türk göçmenlere yönelik yayın yapan TRT International (TRT – INT) isimli kanalı açarak yurt dışına yönelik ilk çalışmasını da başlatmış oldu. Bu tarihten bir yıl sonra yani 1991’de TRT Avrasya isimli yeni bir kanalla özellikle Türkî Cumhuriyetlere yönelik yeni bir yayın başlatılmıştır (Heinemann ve Kamçılı, 2003:107’den Akt: Genel, 2011:51). 1990 yılına dek Almanya’da yalnızca TRT’nin programları izlenebilmekteydi. 1991 yılında TRT’nin yurt dışındaki Türklere yönelik kanalı TRT-INT kablolu yayın yoluyla tüm Almanya’da izlenebilir hale gelmiştir. 1990’larda Türkiye’de özel televizyon kanallarının kurulmasıyla bunlar da Almanya redaksiyonları ile bu ülkede yayın faaliyetlerine başlamış oldular (www.rtuk.org.tr’den Akt: Genel, 2011:51). 1990 yılından sonra Türkiye kaynaklı yayınların Almanya’daki göçmenlere ulaşmasıyla Alman kaynaklı Türkçe yayınlar ikinci plana itilmiş ve göç hayatına yeni bir boyut gelmiştir. Almanyalı göçmenler tarafından büyük ilgi gören TRT’nin yayınları özellikle haber alma kaynağı olarak tercih edilmiştir. Yaptığı yayınlarla TRT; Türkiye, yaşayan Türkler ve Almanya’daki gurbetçilerimiz arasında adeta köprü görevi görmüştür (Doğan, 1994:57).

Türkiye’ye yayın yapan özel televizyonlar anayasal takibe uğramamak için yayınlarını uydu üzerinden gerçekleştirmek zorundaydı. Bu nedenle pek çok Avrupa ülkesinden de uydu üzerinden takip edilebiliyorlardı. Ancak televizyonların uydu üzerinden yayın yapmaları onları mali ve idari olarak zorlamıştır. Çok az bir kadro ile pek çok iş yapan televizyon kuruluşları yayınlarında zorunlu olarak niteliksiz güldürüler, sinema filmleri ve müzik programlarına ağırlık vermiştir (Doğan, 1994:65). Olgun’a (1992:2) göre, özel televizyonlar “ülke reklam potansiyelini” ele geçirmek amacıyla kurulmuş yapılar olarak algılanmaktadır. “Bu imajı oluşturan göstergeler ise, yeterli üretim tesisi ve olanaklarına sahip olunmaması, taşeron firmalara yaptırılan cinsel içerikli ve müstehcen programlar ile kaba güldürü ve argo edebiyatına yer veren programlarla dolu yayın yapılmasıdır” (Akt: Doğan, 1994:65).

Öte yandan TRT-INT’in yayın içeriklerine bakıldığında daha çok haber ağırlıklı programlar ile birlikte açık oturum, müzik-eğlence programları ve bölgesel programların varlığı göze çarpmaktadır. Son yıllarda Avrupa’daki Türklere dönük spesifik programların yapılmaya başlanması, devlet televizyonu olması nedeniyle diğer özel televizyonlara göre daha güvenilir kabul edilmesi, devlet imkanları sayesinde finansman sorunu çekmemesine bağlı olarak program yelpazesinin geniş olması, Almanya Türklerinin anavatana olan tutkuları gibi bir takım psikolojik ve duygusal nedenlerden dolayı TRT, Almanya Türkleri arasında en çok rağbet gören televizyon olma özelliğini sürdürmektedir (Heinemann ve Kamçılı, 2003:113; Ergi, 1996:40’den Akt: Genel, 2011:51).

Türk özel televizyonlarının Almanya yayınları yine 1990’lı yıllara rastlamaktadır. 1993 yılında TRT tekeline son veren ve özel yayıncılığın önünü açan (Kejanlıoğlu, 2004:348’den Akt: Genel, 2011:51) yasayla birlikte Türkiye’de özel televizyonlar devri başlamış (Heinemann ve Kamçılı, 2003:107’den Akt: Genel, 2011:51) “tümü çanak antenlerle izlenebilen Show TV, Euro Show, ATV, Kanal D, Kanal 7, TGRT veya TGRT INT gibi özel tv kuruluşlarının yayına başlamasıyla birlikte TRT INT’in izlenme oranı yüzde 50’lere gerilemiştir” (Okkan, 1996:280’den Akt: Öztürk:258). Fakat TRT kanununda 1993 yılında yapılan değişikliklerden önce 1990 yılında ilk özel televizyon girişiminin başladığı görülmektedir. Uydu üzerinden ulaşılabilen ilk özel Türk kanalı Star 1 Rheinland –Pflnaz’dan yayınlarına başlamıştır (Heinemann ve Kamçılı, 2003:107’den Akt: Genel, 2011:51). Ahmet Özal tarafından kurulmuş olan bu televizyon o dönemde Almanya üzerinden yayın yapıyor olmasına rağmen amaç ve hedef kitle olarak Almanya Türkleri olmamış daha çok ekonomik tabanlı bir girişim olan bu hamle Türkiye’deki yayın tekelini kırmayı amaçlayan bir düzlemde gerçekleşmiştir (Heinemann ve Kamçılı, 2003:107’den Akt: Genel, 2011:51). 1990 yılından itibaren şekillenmeye başlanan Türk televizyonlarının Almanya yayınları bugün sayıları 50’yi geçen bir rakama ulaşmıştır. Hemen hemen her türlü tematik içeriğe sahip olan Türk televizyonlarının yayınları daha çok Türkiye merkezli olup yayınlarını kablo ve uydu üzerinden Almanya’ya ulaştırmaktadır. Türk televizyonlarının Almanya’daki yayınlarının ilk dönem ve öncü yayınlarına bakıldığında 1990’lı yıllarla birlikte artan bir ivme gösterdikleri görülmektedir (Genel, 2011:51)

2.5.2.1. TRT ‘Internasyonal Televizyonu’ (TRT-INT)

Yapılan çeşitli başvurular ve çalışmalar sonrasında ilk deneme yayınını 28 Şubat 1990 tarihinde yapan TRT, “yayının başlamasından bir gün sonra Almanya’da Bundespost TRT-INT yayınlarının kablo tv sistemine girebilmesi için 6 – 12 ay sürebilecek bir yatırımı başlatmayı kabul etmiştir” (Doğan, 1994:60). Yapılan etüt çalışmalarının ardından TRT-INT’in kısa zamanda fazla seyirciye ulaşmasıyla diğer eyaletlerden de izlenilebilirlik için Berlin eyaletine kablo dağıtım başvurusu yapılmıştır. Olumlu dönütlerin ardından sözleşme imzalanmış ve artık TRT-INT, “Rheinland-Pfalz, Bavyera, Schlesweg-Holstein, Baden Württenberg, Essen, Niedersachsen, Nord Rhein Westfallen, Saarland, Hamburg ve Bremen”deki Türk izleyicilere de ulaşmıştır (Doğan, 1994:61).

TRT-INT’in o dönemdeki yayın içerikleri çocuklardan gençlere ailelerden yaşlılara, haber, müzik, eğlence, drama, edebiyat, sanat, bilim, tarih, teknoloji, kültür yapımları ve Avrupa’daki vatandaşların sorunları gibi pek çok alanı kapsamaktadır (Doğan, 1994:62).

2.5.2.2. Star 1 (Inter Star)

Türkiye’deki ilk özel televizyon olma özelliğine sahip olan Magic Box, yurt dışında da deneme yayınlarına 7 Mayıs 1990 tarihinde Ludwigshafen’da başlamıştır. Günde beş saat yayın yapan Star 1 televizyonu Türkiye Ligi, Avrupa maçları ve diğer spor haberlerinin yanı sıra dizi filmler ve eğlence programları da yayınlamıştır (Doğan, 1994:63-64).

2.5.2.3. Show Tv

Türkiye’de anayasa gereğince o dönemde televizyon yayın hakkının sadece TRT’ye verilmesi özel televizyonları uydu üzerinden yayın yapmak zorunda bırakmıştır. Show Tv de 2 Mart 1992 tarihinde uydu üzerinden düzenli yayına başlayan ve bu nedenle Avrupa’da da rahatlıkla izlenebilen özel bir yayın kuruluşu olarak yerini almıştır. Günlük yaklaşık 17 saat yayın yapan kanal, ayda yaklaşık yüze yakın yerli ve yabancı film göstermiştir. Yayınlarında güldürü programları, kadın ve çocuklar için hazırlanmış yayınların yanı sıra haber ve tartışma programları da yer almıştır (Doğan, 1994:64).

2.6. Alman ve Türk Kaynaklı Türkçe Radyo Yayınları Ve Almanya’da