Türkiye Kırsal Alanlarının GZFT (SWOT) Analiz

Türkiye’deki kırsal alanlar coğrafi ve ekonomik anlamda çeşitlilik gösteren bir yapıya sahiptir. Geniş bir coğrafi alana sahip olunmasının yanında farklı fiziki özelliklere sahip alanlara sahip bir ülkedir. Dolayısıyla bu durum her bölge için farklı politikaların geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Genel olarak bakıldığında özellikle kırsal kesimde

48

üzerinde çalışılması gereken yapısal ve sosyo-politik eksiklikler olduğu tartışmasız bir gerçektir. Bu eksikler şöyle sıralanabilir:

• Đhtiyaç analizi yapabilecek kurumların eksikliği ve yetersizliği,

• Kırsal kalkınma programları uygulamalarının etkisi ve kalitesini değerlendirebilecek izleme komitelerinin eksikliği,

• Gelişme alanlarındaki tarımsal üretim ve üretilen ürünün kalitesinde görülen yoğun bölgesel eşitsizlikler,

• Kırsal alanlardaki zayıf sosyal ve ekonomik yapı,

• Tarımda aşırı su kullanımının temiz su kaynaklarını tüketmesi • Kamusal ve sivil toplum kuruluşlarının zayıf yapıları

Bu eksikliklerin yanında Türkiye’nin sahip olduğu fırsatlar ve güçlü yönler vardır. Bu noktada yapılacak GZFT (Güçlü Yönler-Zayıflıklar-Fırsatlar-Tehditler) analizinden yararlanılmalıdır. Türkiye’deki makro-ekonomik eğilimler, ekonominin yapısal özellikleri ve kırsal alanlarda değişik sektörlerin genel sosyo-ekonomik analizi, aşağıdaki GZFT analiz tablosunda özetlenmektedir. Ancak Program kapsamındaki söz konusu GZFT analizi çok geniş olmayıp daha çok IPARD Programı amaçlarına ulaşılması açısından önemli unsurları içermektedir.

Çizelge 6.4 Kırsal alanlar için genel GZFT (SWOT) analizi

Güçlü yönler Zayıflıklar Fırsatlar Tehditler

Çevre ve kaynaklar

— zengin, bozulmamış ve keşfedilmemiş doğal ve kültürel kaynaklar — kaliteli toprak kaynakları (kuru, sulak, sulanabilir)

— su kaynakları — biyolojik çeşitlilik — zengin bitki ve hayvan türleri çeşitliliği, düşük seviyede çevre kirliliği ve mevcut organik tarım potansiyeli

—toprağın aşırı

kullanımından dolayı toprak erozyonu

— turizmin belirli kent yerleşimlerinde yoğunlaşması — yeterli hizmet ve kolaylıklar ile altyapının yoksunluğundan dolayı kırsal alanlara erişimin azalması — su kaynaklarının verimsiz kullanımı — tarım ve tarım dışı ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasındaki güçlükler — tarım dışı istihdam ve gelirler vasıtasıyla toprağın aşırı kullanılması ihtiyacının azaltılabilmesi ve

kaynakların kullanımı için daha iyi koşulların yaratılabilmesi — kırsal çevre turizmine olan dış talepte beklenen büyüme

— kentleşme sonucu kırsal kaynakların uygunsuz kullanımı (toprak, su, turizm, kültürel miras)

— iklim değişikliklerinin tarım ve ormancılık faaliyetlerine olumsuz etkisi, orman yangınları — küresel çevre sorunlarının ülke üzerindeki negatif etkileri — doğal kaynakların bilinçsizce kullanımı ve çevre kirliliği

Sosyo-ekonomik içerik

— büyüyen bir ekonomi (imalat, hizmet ve turizm sektörleri)

— artan gelirler ile büyüyen iç talep — finansal istikrar — komşu ülkelerde yeni ihracat pazarları

— kırsal alanlardaki doğal, kültürel ve turizm varlıklarının çeşitliliği, zenginliği ve turizm için yüksek potansiyelleri, — kırsal alanlardaki yüksek iş gücü potansiyeli — markalaşabilecek yerel ürünlerin çeşitliliği — çeşitli geleneksel yerel ürünler ve el sanatları

— özellikle tarımdaki kayıt dışı ekonomi

— Ülkenin Doğusu ve Batısı arasında gelir açısından farklılıklar — kırsal ve kentsel alanlar arasında büyüyen eşitsizlikler (gelir, göç) — küçük, geçimlik veya yarı geçimlik çiftliklerin ve parçalanmış ve düşük düzeyde ihtisaslaşmış küçük işletmelerin oranının yüksekliği

— kırsal alanlarda ekonomik faaliyetlerin

çeşitlendirilmesinin çok zayıf olması

— genç nüfus da dâhil olmak üzere yüksek işsizlik oranı

—- kırsal istihdam ve gelir kaynaklarının büyük ölçüde tarımsal faaliyetlere dayanması,

— kırsal pazarlardan kent pazarlarına mal tedarikinin genişletilmesi

— tarım dışı sektörlerin gelişme eğilimi, — Tüketicilerin organik, nitelikli ve sağlıklı ürünlere talebinde artış

— kırsal turizme talebin artması

— yerel ve geleneksel üretim potansiyellerini harekete geçirme — özel sektörün kırsal alanlarda yatırım yapma eğilimindeki artış — marka ismi olabilecek yerel ürünlerin varlığı — AB’ye katılım dönemi ve AB fonlarını kullanma olanağı

— kentsel büyüme sonucunda kırsal alanların terk edilmesi

— çoğu üreticinin ve işletmecinin AB standartlarına uymaması — uluslararası pazarlarda diğer ülkelerin rekabet kapasitelerinin artması — tarımın yeniden yapılandırılması döneminde işsizlik ve fakirlik gibi sosyo- ekonomik sorunlarda artış —kırsal alanlardaki hızlı gelişme, sanayileşme ve turizm faaliyetlerinin doğal kaynaklar üzerindeki baskısının artması Đnsan Kaynakları

— yüksek doğum oranları sonucunda artan nüfusun istihdam arzını ve iç pazarın büyümesini sağlaması — çiftçilerin bilinç seviyesindeki artış

— özellikle kırsal alanlardaki bayan nüfusun düşük eğitim seviyesinin iş gücüne katılımı sınırlaması — yüksek düzeydeki fakirlik

—kırsal ekonomik faaliyetlere katılması muhtemel kadın nüfusu

— Genç ve nitelikli iş gücünün kırsal alanlardan göçü, üretken faktörlerde azalma ve nüfusun yaşlanması, Đdare, Yönetişim —kırsal kalkınma projelerinde uzun süreli deneyim

— kırsal kalkınmayla ilgili faaliyetlere katılan sivil toplum örgütlerinin sayısında artış, .

— karar almada merkeziyetçilik

— kırsal alanlarda yetersiz eğitim ve yönetim — kırsal alanlardaki yerel ürünlerin ve turizm faaliyetlerinin yetersiz reklam faaliyetleri

— uluslar arası kaynaklara ve fonlara erişim imkanı

50

GZFT analizinde; zengin, bozulmamış ve keşfedilmemiş doğal ve kültürel kaynaklar, zengin bitki ve hayvan türleri çeşitliliği, düşük seviyede çevre kirliliği ve mevcut organik tarım potansiyeli ve bu kaynakları yönlendirebileceği büyüyen bir ekonomi ve artan nüfus yapısıyla Türkiye güçlü özelliklere sahip bir ülkedir. Bunun yanında su kaynaklarının ve toprağın aşırı bilinçsiz kullanımı, tarımdaki kayıt dışı ekonomi, kırsal alanlarda ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesinin güçlüğü, kırsalda yüksek işsizlik oranı, kırsal alanlarda yetersiz eğitim ve yönetim ile küçük işletmelerin oranının yüksekliği ülkenin zayıf yönleridir. Türkiye GZFT analizinde sayıca daha fazla olan zayıf yönlerine göre güçlü yönlerini öne çıkaran zayıflıklarını azaltarak tehditleri dikkate alarak fırsatları yakalamalıdır. Kırsal tüketicilerin organik, nitelikli ve sağlıklı ürünlere talebinde artış, kırsal turizme talebin artması, özel sektörün kırsal alanlarda yatırım yapma eğilimindeki artış ve özellikle uluslar arası kaynaklara ve fonlara erişim imkanı Türkiye’nin yakalayabileceği fırsatlardan bazılarıdır.