Türkiye'de Mesafeli Satışlarda Ürün Güvenliği Çalışmaları

Mevcut ürün güvenliği ve denetimi mevzuatı ve PGD yapısı internet üzerinden, telefon veya ticari reklamlar aracılığıyla yapılan ürün satışlarını kontrol altına almada yetersiz olduğu Ekonomi Bakanlığı 2015-2017 Ulusal PGD Strateji Belgesi’nde de açıklanmaktadır. Ekonomi Bakanlığı tarafından yayınlanan Piyasa Gözetimi ve Denetimi 2015 raporuna göre internet üzerinde satılan ürünlerde ürün güvenliği hukuki altyapısının oluşturulmasına yönelik çalışmalar olduğu, ancak henüz internet üzerinden satılan ürünlere yönelik etkin bir piyasa gözetimi ve denetimi yürütülemediği anlaşılmaktadır. Mesafeli satış teknikleri ile tüketicilere sunulan ürünlere yönelik denetimler tüketici şikâyetleri gereği tüm kamu kuruluşlarınca gerçekleştirilebileceği ancak pek çok kamu kuruluşunun yıllık denetim planlarının dâhilinde olmadığı anlaşılmaktadır.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Reklam Kurulu televizyon, radyo, internet vb. tüm medya araçlarında yer alan ticari reklamları incelemekte olup, reklam durdurma ve idari para cezası gibi müeyyideler uygulamaktadır.140 _{Ancak 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un} 61.maddesi gereğince yürütülen bu çalışmalarla özellikle tüketicinin ekonomik ve hukuki çıkarlarını koruyucu düzenleme ve önlemler alınmaktadır. Ancak 2015 yılında Sağlık Bakanlığı ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından internet üzerinden satılan ürünler numune alma şeklinde denetlenmiş ve güvensiz çıkan ürünlerin satışının yapıldığı web siteleri Reklam Kurulu’na bildirilmiştir.141 _Özellikle son zamanlarda popüler olan gıda takviyeleri ve bal ürünleri reklamlarına yönelik incelemeler gerçekleştirilmiş olup, cezai müeyyideler uygulanmıştır. 142

2015 yılı içerisinde Sağlık Bakanlığı tarafından internet üzerinden satışı yapılan 72 parti kozmetik ürününü denetlemiş, 53 partinin uygunsuz olduğunu tespit

140 _{Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kurumsal Haberler, https://www.gtb.gov.tr/kurumsal-} haberler/reklam-kurulu-duyurusu , 20.11.2016

141_{Basın, TRT Haber, Reklam Kurulu Cezalarına İlişkin Haber,} http://www.trthaber.com/haber/ekonomi/sahte-ilac-reklamlarina-ceza-yagdi-284662.html, 20.11.2016 142_{Basın, Hürriyet, Sahte Bal Reklamlarına İlişkin Haber, http://www.hurriyet.com.tr/saf-diye-} tanittilar-400-bin-cezayi-aldilar-27952002, 20.11.2016

etmiştir. Bakanlıkça, internet üzerinden satıldığı tespit edilen uygunsuz ürünler klasik PGD’ye dâhil edilmiş ve gerekli idari yaptırım ve idari para cezası işlemleri uygulanmış, ayrıca söz konusu ürünlerin satıldığı internet sitelerine erişim engellenmiş ve bu siteler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bildirilmiştir.143

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından, ticari reklam, ilan veya etiket yoluyla tüketicinin yanıltıldığı belirtilen 49 internet sitesinin, 6502 sayılı Kanun kapsamında işlem yapılmak üzere Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bildirildiği ifade edilmiştir. Bu bildirimler üzerine, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından mesafeli satış yapan internet adreslerine yönelik denetimler gerçekleştirilmiştir. Reklam Kurulu tarafından tüketiciyi aldatıcı nitelikte olan ve sağlık ve güvenliğini tehlikeye sokan ürünlere ilişkin reklam ve tanıtımlar incelemeye alınmıştır.

Ekonomi Bakanlığı tarafından internet üzerinden yapılan satışlarda ürün güvenliği uygulamalarına yönelik çeşitli hazırlık çalışmaları yürütülmektedir. Avrupa Birliğinde internet satışlarının denetimi uygulamaları hakkında bilgi edinmek amacıyla 13-14 Kasım 2014 tarihlerinde, Ekonomi Bakanlığı ve Avrupa Komisyonu Teknik Destek ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) işbirliği ile Ankara’da “İnternet Üzerinden Satışı Gerçekleştirilen Ürünlerin Güvenliği ve Mevzuata Uygunluğu” konulu bir çalıştay düzenlenmiştir. Ayrıca, Ekonomi Bakanlığı tarafından internet üzerinden satılan ürünlerin denetimleri konusunda 14-15 Ekim 2015 tarihlerinde Almanya’nın “Tüketicinin Korunması ve Gıda Güvenliği Federal Ofisi (BVL)”ne bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Tüketici Güvenliği Çalışma Grubu tarafından risk değerlendirmesi alanında üye ülkelere yönelik rehber niteliği taşıyan bir belge oluşturulması amacıyla yapılan çalışmalara katılım sağlanmıştır. Çalışma Grubu’nun 27-30 Nisan 2015 tarihlerinde gerçekleştirilen internet üzerinden satılan ürünlere yönelik piyasa tarama çalışmasına

da Ekonomi Bakanlığı koordinasyonunda Gümrük ve Ticaret, Sağlık ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlıkları katılım sağlamıştır.144

Ekonomi Bakanlığı tarafından 2009 yılından bu yana yayınlanan PGD raporlarında145_{, internet satışlarına yönelik denetimlerin etkinleştirilmesi gerektiği,} ancak bu alanda kayda değer bir gelişme görülmediği vurgulanmaktadır. Mesafeli satışlarda tüketicilere sunulan ürünlerin güvenliğine ilişkin hukuki bir düzenlemenin olmadığı, yürürlükteki Kanun ve ikincil mevzuatların yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. İhtiyacı gidermek amacıyla Ekonomi Bakanlığı tarafından gerekli çalışmalar başlatılmış ve “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanun Taslağına” internet denetimlerinin etkin bir biçimde yürütülmesine katkı sağlayacağı değerlendirilen hükümler eklenmiştir.113

Türkiye'de internet altyapısının tamamlanması ve tüm nüfusun erişime ulaşması ile internet satışlarının da yaygınlaşacağı düşünülmektedir. İnternet satışlarının perakende ticaret içindeki payı henüz Avrupa ülkelerinin gerisinde bulunmaktadır. Bu sebeple TV, radyo vs. reklamları aracılığıyla tüketicilere satışı yapılan işlemler de inceleme altına alınması gerekir. Televizyon, radyo reklamları, mobil reklam uygulamalarını da kapsayan bir ürün güvenliği mevzuatına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. Bu mevzuat oluşturulurken ürünlerin klasik PGD uygulamalarından daha ileri olarak ürünlerin web sitelerinde, reklamlardaki görsellerinde hangi uyarı işaretlerinin, belge numaralarının ve üretici/ithalatçı bilgilerinin tüketiciye gösterilmesi gerektiğini düzenleyen bir mevzuat ihtiyacı olduğu anlaşılmaktadır.