Türkiye’de Liman Bilgi Sistemleri

TCDD konteyner limanlarını 1985 yılında kurmuştur ve Dünya üzerindeki konteyner transferine adapte olmaya başlamıştır. Hızlı konteyner trafiğine sahip limanlar Mersin, İzmir ve Haydarpaşa limanlarıdır. Bu limanlarda bilgisayar desteği sağlandığında TCDD Liman Hizmetleri Telekomunikasyon Projesi Adında bir Proje oluşturmuştur bunu da DELIMTEL olarak kısaltabiliriz.

Proje için analizler Ağustos 1990’da başlamıştır. Bunu amacı çok geniştir. Örneğin konteyner terminal aktivitelerinin analizi yönetimsel bir bilgi sisteminin geliştirilmesi, sistemin başka limanlara uygulanması gibi. Projenin hedeflenilen bitirme tarihi 1992 yılının ortalarına tekabül etmiştir.

Eş zamanlı olarak Avrupa Birliği de MEDITEL diye bir proje oluşturmuştur. Bu projenin amacı Karadeniz’deki limanlarda karşılaşılan güçlükleri en alt düzeye indirmek olmuştur. ESCALE adlı bir yazılım programı ise Marsilya yetkili limanı vasıtasıyla bu program içinde kullanılmıştır. TCDD 1991 yılında bu projeye dahil olmak istemiştir. Haydarpaşa limanı pilot bölge olarak seçilmiştir. Anlaşmalara istinaden Avrupa Birliği yazılımı finanse edecektir ve donanım ile ilgili 20 000 $

PMA tarafından telafi edilecektir. Liman Yetkilileri yazılımı ve donanımı inceleyip Haydarpaşa’nın uygun bir liman olduğunu tespit etmişler fakat Fransız yetkililer ESCALE adlı programdaki, limana uygulanacak olan modifikasyonları ve yönetim ile alt yapıda yapılacak değişiklikleri zamanında yetiştirememişlerdir. Onun yerine ikinci ESCALE paketi daha iyi problem çözücü olduğu için önerilmiştir fakat bu pakette sisteme uymamıştır. Fransız yetkililer ve AB ile ilgili görüşmeler herhangi bir sonuca ulaşmamış ve proje yarıda kalmıştır.Sonuç olarak 1995 yılında farklı bir program geliştirmenin bu liman için daha uygun olacağına karar verilmiştir. (TCDD, 2005)

4 yıl sonra TCDD grubu navlun hizmetlerini orjinal projede eksik olduğu için DELIMTEL ve MEDITEL projelerine eklemiştir ve yeni programı liman operasyon projelerinin bilgisayarlı izlenmesi olarak adlandırmıştır.

İzmir limanında 1995 UNIX sistemi içinde C ++ programlama dili kullanılarak yeni bir proje geliştirilmiştir. Test Fazının arkasından bu proje İzmir limanında aktif edilmiştir. Fakat gerçek zamanlı operasyonlarda problemler oluştuğu için program 1999 da yürürlükten kaldırılmıştır.

Günümüzde Basit operasyonların çoğu kağıt aracılığı ile gerçekleşmektedir. Liman hizmetleri ile ilgili tüm uygulamalar faks çekilerek yapılmakta ve terminal operasyonları ve rıhtım planlaması da kağıt üzerinde gerçekleşmektedir (Deniz Ticaret Odası, 2007).

Geçmişteki durumu daha parlak hale getirmek için mersin limanı ve eski bilgi sistemleri ile ilgili bir araştırma yapılmıştır.Türk limanlarında Bilgi Sistemleri ile ilgili sorunlar şu şekilde incelenebilir.

• Bilgi teknolojisini geliştirmek içni yapılan önceki projeler başarılı bir sonuçla bitmediği gibi TCDD limanlarının faydalandığı bir bilgi sistemi mevcut değildir.

• Operaysonlar kağıt üzerinden yürütülmektedir. Bilgisayarlar ofis gereksinimleri için kullanılır.

• EDI dan neredeyse hiç faydalanılmamaktadır.

• Limanlarda oluşacak modern verileri göstericek bir bilgi sistemi henüz oluşturulmamıştır.

• Liman Bilgi sistemleri ile ilgili akedemik çalışmalar yok denicek kadar azdır.

Daha verimli terminal ve liman yönetimi sağlamak için TCDD teknik bir komite oluşturarak tam otomatik terminal operasyonlarını ‘2000 yılının başlarında başlatmıştır. Diğer taraftan 2005 yılının başlarında Haydarpaşa limanı dışındaki limanlarda özelleştirmeler başlamıştır. Bu da projenin yarıda kalmasını sağlamıştır. (Deniz Ticaret Odası, 2007).

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

LİMANLARDA BİLGİ SİSTEMİ UYGULAMALARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Araştırma uygulamasına konu olan limanlar bilgi sistemi ve teknolojileri kullanan limanlar arasından seçilmiştir. Liman bilgi teknolojileri yöneticisi ile yapılan görüşmeler doğrultusunda araştırma bilgi sisteminin kurulmuş olduğu bölümler ile sınırlı tutulmuştur. Araştırma kapsamında Ege Bölgesi, Muğla ili Güllük ilçesi sınırlarında yer alan, Türkiye’nin en önemli feldispat ihracat limanı olan Güllük limanı ile İstanbul Ambarlı limanlar bölgesinde yer alan, elleçleme sayısı bakımından Türkiye’nin en fazla konteyner elleçlemesini yapan MARPORT limanı seçilmiştir. Araştırma kapsamında seçilen bu limanların en önemli seçim nedeni ise her iki limanın da bilgi sistemi kullanmasıdır. Seçilen limanların kullandıkları bilgi sistemleri hakkındaki ayrıntılar aşağıda detaylarıyla sunulmuştur.

3.1. Araştırmanın Amacı

Araştırmanın kapsamında öncelikle bazı temel bilgilere değinilmiştir. Bu bilgiler limanların önemi, liman operasyonları, temel bilgi sistemleri, liman bilgi sistemleri, liman bilgi sistemlerinin kullanım alanları ve ülkemizde limanlarda bilgi teknolojilerinin kullanımının tarihsel gelişimini kapsamaktadır. Yılda yaklaşık 300 milyon ton yük ve 5 milyon TEU’nun üzerinde konteynerin elleçlendiği Türkiye’de liman bilgi sistemleri konusunda dünyanın çok gerisinde kalmıştır.

Bu noktada Türkiye’de liman bilgi sistemleri konusundaki uygulamaların mevcut durumu ve Türkiye limanlarındaki liman bilgi sistemi kullanımının liman işletmelerinde ve lojistik operasyonlarda ne gibi etkileri olduğu konularını ele alma ihtiyacı hissedilmektedir. Bu konuda araştırma dahilinde yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda araştırmanın aşağıdaki amaçlarına yönelik bilgiler elde edilmiştir. Verilen bu ön bilgiler ışığında araştırmanın amacı aşağıdaki iki unsuru kapsamaktadır. Bu araştırma;

• Liman bilgi sistemi paket programlarının işletmelerin amaçlarına, iletişim düzenine, kontrol ve karar verme işlevlerine ve yapısına olan etkilerinin incelenmesini,

• Liman bilgi sisteminin çalışma prensiplerini ve

• Türkiye’ de faaliyet gösteren ve bilgi sistemi kullanan iki limanın ayrıntılı incelemesini kapsamaktadır.

Bu amaca yönelik yapılan görüşmelerde elde edilen bulguların sayesinde liman bilgi sistemlerini uygulayacak işletmelerin uygulama öncesi, uygulama ve uygulama sonrası dönemde karşılaşacakları problemler ve karşılaşılması muhtemel olan tüm durumlar ayrıca sunulacaktır.