Türkiye Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan Krallığı Ekonomik İlişkileri

Suudi Arabistan ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler, 1973 yılında petrol fiyatlarının yükselmeye başlaması ve Türkiye’den Suudi Arabistan’a müteahhitlik hizmetleri ve işçi gönderilmesi şeklinde başlamıştır. 1985 yılına gelindiğinde ise iki ülke arasındaki ilişkiler zirveye ulaşmıştır. Günümüzde Suudi Arabistan sınırları içerisinde kendi firma ismiyle faaliyette bulunan on Türk müteahhitlik firması bulunmaktadır. Ayrıca başka firmaların adına küçük ölçekli inşaat işleri yapan çok sayıda Türk vatandaşı bulunmaktadır (Mazman, 2008). Türkiye sadece Suudi Arabistan’da değil birçok Ortadoğu ülkesinde müteahhitlik hizmeti vermekte ve inşaat sektöründe çalışması için işçi göndermektedir. Bölgede hizmet veren diğer ülkelerin firmaları ve işçilerine kıyasla daha yetenekli oldukları gerekçesiyle Türk müteahhitleri ve işçileri tercih edilmektedir.

Diğer taraftan Türkiye ile Suudi Arabistan arasında gerçekleşen dış ticaret (ithalat ve ihracat) verileri yıllara göre değerlendirildiğinde, dış ticaret hacminde yıllar itibarıyla oldukça hızlı bir şekilde gelişim gösterdiği açıkça söylenebilmektedir (Mazman, 2008). Çizelge 4.11 son 10 yılda Türkiye ve Suudi Arabistan arasında gerçekleşen dış ticaret verileri yer almaktadır.

53

Çizelge 4.11: Türkiye-Suudi Arabistan Dış Ticareti (1000 Dolar) Yıllar İhracat ($) İthalat ($) Dış Ticaret

Dengesi ($) Dış Ticaret Hacmi ($) 2005 962.156 1.888.784 -926.628 2.850.940 2006 983.227 623.031 360.196 1.606.258 2007 1 486 918 735.702 751.216 2.222.620 2008 2 201 875 908.917 1.292.958 3.110.792 2009 1 768 216 775.785 992.431 2.544.001 2010 2 217 646 1.380.601 837.045 3.598.247 2011 2 763 476 2.001.529 761.947 4.765.005 2012 3 676 612 2.171.043 1.505.569 5.847.655 2013 3 191 482 2.014.870 1.176.612 5.206.352 2014 3 047 134 2.343.144 703.990 5.390.278 2015 3 472 514 2.117.220 1.355.294 5.589.734 2016 3.174.370 1.835.229 1.339.141 5.009.599 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Çizelge 4.11’de Türkiye ve Suudi Arabistan’ın 2005-2016 yıllarında arasında gerçekleştirmiş olduğu dış ticaret verileri yıllık bazda verilmiştir. Ayrıca bu tabloda sadece ithalat ya da ihracat rakamları yer almamakta, ek olarak iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi ve dengesi yer almaktadır. Çizelgede yer alan tüm dış ticaret rakamlarını incelediğimizde Türkiye ve Suudi Arabistan arasındaki dış ticaret dengesinin pozitif yönlü olduğu açıkça görülmektedir. Dengeyi pozitif yöne çeken Türkiye’nin Suudi Arabistan’a yapmış olduğu ihracat rakamları ve ihraç edilen ürünlerin fasılları çizelge 4.20’de gösterilmiştir.

Devletin sanayi üretiminde ise stratejisi petrokimya, suni gübre ve demir gibi ağır sanayi dallarının geliştirilmesidir. Ağır sanayinin büyük bir bölümü, yani %70’lik kısmı devlete ait olan Suudi Temel Sanayiler Şirketi’nin (Sabic) elinde toplandığı açıkça gözlemlenmiştir (Suudi Arabistan Ülke Bülteni, 2012: 8). Türkiye ve Suudi Arabistan arasında gerçekleşen ham madde ithalat ve ihracatları Sabic ile Fırat Plastik arasında gerçekleşmektedir. Fırat Plastiğin, Sabic’ten PVC (Poli Vinyl Clorur) hammaddesi ithal etmektedir.

54

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Şekil 4.15: Türkiye- Suudi Arabistan Dış Ticareti (2005-2016)

Çizelge 4.12’de Türkiye’nin Ortadoğu ile dış ticaretinde Suudi Arabistan’ın payı gösterilmiştir. Ayrıca bu Suudi Arabistan’ın Ortadoğu ile olan dış ticaretindeki pay şekil 4.15’de grafikle gösterilmiştir.

Çizelge 4.12: Türkiye-Ortadoğu Dış Ticaretinde Türkiye- Suudi Arabistan Dış

Ticaretinin Yeri (2015-2016 Yılları Karşılaştırmalı)

2015 Türkiye-Ortadoğu Türkiye-Suudi Arabistan Yüzde Dış Ticareti ($) Dış Ticareti ($)

İhracat 31.085.756 3.472.514 11,17

İthalat 13.574.630 2.117.220 15,60

Denge 17.511.126 1.355.294 7,74

Hacim 44.660.386 5.589.734 12,52

2016 Türkiye-Ortadoğu Türkiye-Suudi Arabistan Yüzde Dış Ticareti ($) Dış Ticareti ($) İhracat 31.311.888 3.174.370 10,14 İthalat 13.760.739 1.835.229 13,34 Denge 17.551.149 1.339.141 7,63 Hacim 45.072.627 5.009.599 11,11 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Çizelge 4.12’de Türkiye’nin Ortadoğu ile dış ticareti ve bu dış ticarette Suudi Arabistan’ın sahip olduğu pay rakamlarla gösterilmiştir. 2015 yılında Türkiye’nin Ortadoğu’ya gerçekleştirmiş olduğu ihracatın %11,17’lik kısmını Suudi Arabistan’a

55

gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Ortadoğu’dan gerçekleştirilen ithalatın %15,60’lık kısmını da Suudi Arabistan’a gerçekleştirmiştir. 2016 yılına gelindiğinde ise Türkiye’nin hem Ortadoğu’ya yapmış olduğu dış ticaret rakamlarında hem de Suudi Arabistan’a yapmış olduğu dış ticaret rakamlarında büyük oranlarda değişiklik olmamıştır. Suudi Arabistan’ın payı sabit kalmıştır.

Ayrıca Türkiye’nin 2016 yılında gerçekleştirdiği dış ticaret rakamlarında Suudi Arabistan ihracatta ilk 20 ülke arasına girerken, ithalatta ilk yirmi listesinde yer alamamıştır. Suudi Arabistan’a ihraç edilen ürünlerin fasıl listesi EK-1 Çizelge A.7’de ve Suudi Arabistan’dan ihraç edilen ürünlerin fasıl listesi EK-1 Çizelge A.8’de verilmiştir.

EK-1 Çizelge A.7’te Türkiye’nin Suudi Arabistan’a 2015 yılında ihraç etmiş olduğu ürünlere ait fasıllar yer almaktadır. Bu ürünlere ait fasılların tutarı yüksek olan ilk on beş tanesine yer verilmiştir. Çizelge A.8’te Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan 2015 yılında ithal etmiş olduğu ürünlere ait fasıllar yer almaktadır. Bu ürünlere ait fasılların tutarı yüksek olan ilk on beş tanesine yer verilmiştir. Çizelge A.7 ve Çizelge A.8’de verilen ürün listesi bire bir ihracatı ve ithalatı yapılan ürünlerin listesi değildir. Listede yer alan ürün fasıllarıdır. Yani o fasıla giren ürünlerin ticareti yapılmıştır anlamını taşımaktadır.

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Şekil 4.16: Türkiye-Ortadoğu Dış Ticaretinde Türkiye- Suudi Arabistan Dış

56

Şekil 4.16’de Türkiye-Ortadoğu Dış Ticaretinde Suudi Arabistan’ın payı grafikle gösterilmiştir. Grafikte 2015 yılı ve 2016 yılı karşılaştırmalı olarak verilmiştir. 2015 yılına kıyasla 2016 yılında iki ülke arasında gerçekleşen dış ticaret rakamlarının Ortadoğu bölgesinde düşüş meydana gelmiştir.

Çizelge 4.13: Türkiye Dış Ticaretinde Türkiye- Suudi Arabistan Dış Ticaretinin Yeri

(2015-2016 Yılları Karşılaştırmalı)

2015 Türkiye Dış Ticareti Türkiye-Suudi Arabistan Yüzde (Milyon $) Dış Ticareti (Milyon $)

İhracat 143.862 3.473 2,41

İthalat 207.207 2.117 1,02

Denge -63.345 1.356 -2,14

Hacim 351.069 5.590 1,59

2016 Türkiye Dış Ticareti Türkiye-Suudi Arabistan Yüzde (Milyon $) Dış Ticareti (Milyon $)

İhracat 142.557 3.174 2,23

İthalat 198.610 1.835 0,92

Denge -56.053 1.339 -2,39

Hacim 341.167 5.009 1,47

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Çizelge 4.13’te Türkiye’nin toplam dış ticaretinde Suudi Arabistan’ın payının yüzdelik oranı verilmiştir. Ayrıca bu tabloda 2015 ve 2016 yıllarının oranları verilerek karşılaştırma yapılmıştır.

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/

Şekil 4.17: Türkiye Dış Ticaretinde Türkiye- Suudi Arabistan Dış Ticaretinin Yeri

57

Şekil 4.17’da Türkiye Dış Ticaretinde Türkiye- Suudi Arabistan Dış Ticaretinin Yeri 2015-2016 Yılları Karşılaştırması grafik olarak verilmiştir. İki ülke arasında gerçekleşen dış ticaret Türkiye açısından negatif yönlü gelişmiştir. İki ülke arasında gerçekleşen dış ticaretin Türkiye açısından negatif yöne çeken dış ticaret (ithalat ve ihracat) ürünlerine ait fasıllar EK-1 Çizelge A.7 ve Çizelge A.8’de verilmiştir.

59