Harita 5: Balkan Devletleri Haritası
4.9. TÜRKİYE VE BOSNA HERSEK ARASINDAKİ TİCARİ İLİŞKİLER
Bosna Hersek ile olan ticari ve ekonomik ilişkiler 7 Kasım 1995 yılında İstanbul’da imzalanmış olan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği anlaşması ile resmi olarak başlamıştır.330
İmzalanan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Antlaşması çerçevesinde oluşturulan ortak iş konseyi toplantısının ilki 1996 yılının 19 Mayısında Bosna Hersek’in başkenti Saraybosna’da gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda ticari ve ekonomik ilişkilerimizi geliştireceği, katkı sağlayacağı düşüncesiyle 1997 yılı Martında Türkiye Ziraat Bankası - Bosna Hersek Anonim Şirketi adıyla, Ziraat Bankasının şubesi BH’te açılmış ve hizmet vermeye başlamıştır. Kurulan ekonomik konseyin ilk toplantısı ise Ziraat Bankasının açılmasının üzerinde bir yıl geçtikten sonra Saraybosna’da yapılmıştır.331
328 Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, Bosna Hersek Ülke Bülteni 2011, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu
Yayınları, İstanbul 2011, s.7
329 Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, a.g.e., s.7 330 Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, a.g.e., s.7
331 Konya Ticaret Odası Etüt-Araştırma Servisi, Ülke Raporları Bosna Hersek, Konya Ticaret Odası
Bosna Hersek ile ticari ilişkilerimizin ilerleyip mesafe kat etmesinde 3 Temmuz 2002’de imzalanan332
ve 2003 yılının 1 Temmuzunda yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması büyük öneme sahiptir. Bu anlaşma ile gümrük ve eş vergiler 2007 yılından itibaren sıfırlanmıştır.333
Ticaret Antlaşmasına göre; Bosna Hersek’ten ithal edilecek ürünlerden (bazı tarım ve hayvancılık ürünleri hariç) gümrük vergisi alınmayacak, Türkiye’nin ihraç ettiği tüm ürünlerin ise gümrük vergisinden muaf olması kararlaştırılmıştır.334
2000’li yılların başında Bosna Hersek’e yapılan ihracatımız Bosna Hersek’in toplam ihracatının % 0.06‘sı iken 2006’da % 1.98, 2007’de ise % 4.6 oranına çıkmıştır. 335
2010 yılındaki ihracat oranımız % 2,78 ve 256 milyon dolar ve 2011 yılında Bosna Hersek’e gerçekleştirdiğimiz ihracat ise 269,1 milyon dolara ulaşmıştır. Bu durum her geçen yıl ihracat oranlarının dolayısıyla ticaretimizin arttığının bir göstergesidir.336
Türkiye’nin Bosna Hersek’ten ithalatı 2008 yılında 25 milyon dolar, 2009 yılında 52 milyon, 2010 yılında 72 milyon ve 2011 yılında 90,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.337
Bosna Hersek ile olan ticaretimizde; otomotiv ve yan sanayi, metal işleme, mobilya, enerji, inşaat, turizm, finans, emlak, mermer ve kimya sanayi alanları ön planda gelmektedir.338
Bosna Hersek’teki Kurumlar vergisi, gelir vergisi ve KDV ile ilgili düzenlemeler ise şöyledir;339
4.9.1. BOSNA HERSEK’TEKİ VERGİLENDİRMELER İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
2008 yılı ocak ayından itibaren uygulanan ve 5 yıl süreli yabancı yatırımcılara tanınan kurumlar vergisi muafiyeti 2011 yılı itibariyle kaldırılmıştır. İstisnası daha
332 Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, Bosna Hersek Ülke Bülteni 2011, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu
Yayınları, İstanbul 2011, s.7
333
Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, 2011 Yılında Bosna Hersek’in Genel Ekonomik
Durumu ve Türkiye İle Ekonomik Ticari İlişkileri, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yayınları 2012, s.22
334 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.22 335 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.23 336
Bosna Hersek İstatistik Ajansı, http://www.bhas.ba/index.php?lang=ba, Erişim Tarihi: 01.06.2015
337 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.23
338 Konya Ticaret Odası Etüt-Araştırma Servisi, Ülke Raporları Bosna Hersek, Konya Ticaret Odası
Yayınları, Konya 2008, s.11
339
önce kurulmuş şirketler, bu muafiyetten belirtilen 2013 yılına kadar yararlanmaya devam edeceklerdir. Yeni kanuna göre kurumlar vergisi oranı % 10 olmasına karar verilmiştir.340
Kurumlar Vergisi ödemeyecek kurumlar ise şu şartlara bağlanmıştır; şirketin toplam gelirinin % 30’luk yani yaklaşık üçte birlik kısmının ihracatla sağlanması ile şirketin ilk yıl 4 milyon dolar ve beş yıl içinde toplam 20 milyon dolar yatırım yapması halinde, ayrıca işletmelerinde engelli ve sakat insan istihdam etmeleri durumlarında vergiden muafiyet sağlanması öngörülmüştür.341
KDV, 2006 yılı 1 Ocaktan geçerli olmak üzere bütün ürünlerde % 17, Stopaj Vergisi BH Federasyonu’nda % 10, Sırp Cumhuriyeti’nde ise aynı oranda yani % 10’dur. Gelir Vergisi ise toplam net olan gelirin üzerinden hesaplanıp, bu oran da % 10 olarak kabul edilmiştir.342
İthalatta tarife dışı vergiler alınmamaktadır. Ülkemiz ihracatı açısından da tarife dışı engeller, vergiler ve Anti-Damping Uygulamaları bulunmamaktadır.343
1 Ocak 2003 te yürüklüğe giren Serbest Ticaret Antlaşmasının yıllara göre uygulanması seyrinde ilk yıl % 65, 2004’te % 50, 2005’te % 35 2006’da % 15 ve 2007’den itibaren de kalan vergiler kaldırılmıştır. Tarım, işlenmiş tarım ve sanayi ürünleri ihracatımızdaki vergiler böylelikle 2007 itibariyle sıfırlanmıştır.344
340 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, 2011 Yılında Bosna Hersek’in Genel Ekonomik
Durumu ve Türkiye İle Ekonomik Ticari İlişkileri, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yayınları 2012, s.38, Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı, www.mvteo.gov.ba
341 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.38 342
Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı, www.mvteo.gov.ba, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.38
343 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.22
344 İstanbul İhracatçılar Birliği Genel Sekreterliği, Serbest Ticaret Antlaşmaları Kılavuzu, İstanbul
TABLO 2: BOSNA HERSEK EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU
2000 2009 2010 2011 2012
Nominal GSYIH (Gayrisafi Yurtiçi
Hâsıla) (milyon Euro) 5.500 12.297 12.666 13.122 13.242 Kişi Başına Düşen GSYIH (Euro) 1.660 3.194 3.296 3.417 3.448
Reel GSH Artış Oranı (%) 5,5 - 2,9 1,3 1 - 0,5
Konvertible Mark KM / ABD Doları
Paritesi 2,12 1,41 1,48 1,41 1,52
İmalat Sanayi Büyüme Oranı (%) 8,8 - 3,3 1,6 5,6 - 5,2
Ortalama Net Ücretler (Euro) 190 404 408 417 422
Yıllık Enflasyon Oranı % 4,8 -0,4 2,1 3,7 2,1
İşsizlik Oranı (%) 39,7 24,1 27,2 27,6 28
Döviz Rezervi (milyon Euro) 539 3.176 3.302 3.285 3.327 Net Doğrudan Yabancı Sermaye
Yatırımı (milyon Euro) --- 180 220 290 346
Net Doğrudan Yabancı Sermaye
Yatırımı / GSYİH (milyon Euro) --- 1,4 1,7 2,2 2,6
Dış Ticaret (milyon $)
İhracat 1.158 2.828 3.628 4.204 4.018
İthalat 3.366 6.314 6.962 7.938 7.799
İhracat / İthalat Oranı % 34,40 44,77 52,11 52,96 51,52 Türkiye ile Ticaret (milyon $) (D. Ticaret Müşavirliği İstatistikleri)
Türkiye’ye İhracatı 7 52 72 90 112
Türkiye’den İthalatı 27 227 224 269 251
Kaynak: Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Bosna Hersek Ülke Raporu 2013,
Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yayınları 2013, s.6, Bosna Hersek İstatistik Ajansı http://www.bhas.ba/, T.C. Ekonomi Bakanlığı, http://www.ekonomi.gov.tr,
Bosna Hersek Merkez Bankası ve Bosna Hersek Yabancı Yatırım Destekleme Ajansı değerleri., Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, a.g.e., s.50.
4.9.2. 1995 - 2010 YILLARI ARASINDA BOSNA HERSEK’E YAPILAN YATIRIMLAR VE TÜRKİYE
1995 - 2010 yılları arasında Türkiye tarafından yapılan toplam yatırım miktarı 131.776.280 Euro' dur ve yatırım yapan ülke sıralamasında 9. sıradadır.345 Bosna Hersek’teki ilk yabancı sermayeli banka olarak olan Ziraat Bankası, Hayat Holding tarafından özelleştirme kapsamında alınan ve kraft kâğıdı ile karton ambalaj üreten Natron Hayat, Lukavac’ta soda üretimi yapan Şişecam önemli yatırım yapan Türk firmalardır. Bunlardan başka, Bosna Hersek’te ticari faaliyetlerde bulunan elliye yakın Türk firması vardır.346
TABLO 3: BOSNA HERSEK’E YAPILAN YATIRIMLAR VE TÜRKİYE 1- (1995 - 2010)
Sıra No Ülke Adı Miktar (000 Euro) % Pay
1 Sırbistan 867.990 22,3 2 Avusturya 499.690 12,8 3 Hırvatistan 482156 12,4 4 Slovenya 441.668 11,3 5 İsviçre 271.981 7,0 6 Litvanya 252.426 6,5 7 Rusya 200.714 5,2 8 Almanya 152.694 3,9 9 Türkiye 131.776 3,4 10 İtalya 106.814 2,7 11 Hollanda 86.029 2,2 12 Diğer 399.168 10,3
Kaynak: Bosna Hersek Yabancı Yatırımı Teşvik Ajansı, www.fipa.gov.ba
49 milyon Euro’ya Hayat A.Ş.; Natron-Hayat’ı, 39 milyon Euro’ya Şişecam; Soda Lukavac’ı ve THY da; 4,7 milyon Euro’ya Bosna Hersek Hava Yollarının işletmesini satın almıştır. BH Havayolu işletmesindeki payı % 49’dur. Bu üç firma BH’teki büyük Türk firmalarıdır.347
345
Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, 2011 Yılında Bosna Hersek’in Genel Ekonomik
Durumu ve Türkiye İle Ekonomik Ticari İlişkileri, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yayınları 2012, s.20
346 Bosna Hersek Yabancı Yatırımı Teşvik Ajansı, www.fipa.gov.ba 347
BH’e Türk firmalarınca yapılan yatırımlara bakacak olursak; bunların % 79’u üretim, % 10’u Bankacılık, % 5’i Ticaret, % 4’ü Ulaşım ve % 2’lik kısmı da diğer alanlar olduğu görülmektedir. 1994 yılında ülkedeki savaşın sonlanmasında 2010 yılına kadar geçen 16 yıllık süre içinde BH’e Türkiye ve Türk firmalarınca yapılan yatırımlar 6 milyon Euro düzeyindedir.348
4.9.3. BOSNA HERSEK’E YATIRIM YAPAN ÜLKELER İÇİNDE TÜRKİYE’NİN YERİ
Son yıllarda Bosna Hersek’e yapılan yatırımlarda artış gösterilmiş, Dayton Antlaşması’ndan 2010 yılına kadar ki süreçte yatırım yapan ülkeler sıralamasında 9. sırada olan Türkiye 2010 yılı içerisinde ise 6. sıraya yükselmiştir.349
Türkiye’nin ticari ilişkilerinin diğer Avrupa ülkelerine göre daha az olması, Bosna Hersek’in eski Yugoslavya’nın bir parçası olmasından ve buradan ayrılan cumhuriyetlerle Hırvatistan, Slovenya ve Sırbistan gibi, AB ülkelerinin de bu ülkeye konum olarak daha yakın olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak yıllar geçtikçe ekonomik ilişkilerimiz, ticaret rakamlarımız artmakta, siyasi ve kültürel ilişkilerimiz gibi gelişme göstermektedir.
TABLO 4: BOSNA HERSEK’E YAPILAN YATIRIMLAR VE TÜRKİYE 2- (2010)
Sıra No Ülke Adı Miktar (Euro)
1 Avusturya 97.289.130 2 Sırbistan 50.609.850 3 Hırvatistan 38.865.158 4 Suudi Arabistan 37.341.691 5 Slovenya 20.561.508 6 Türkiye 20.166.886 7 Rusya 15.624.211 8 İsveç 11.350.680 9 Macaristan 11248.421 10 İsviçre 8.627.703
Kaynak: Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı, www.mvteo.gov.ba
348 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, 2011 Yılında Bosna Hersek’in Genel Ekonomik
Durumu ve Türkiye İle Ekonomik Ticari İlişkileri, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yayınları 2012, s.20
349
4.9.4. 1995 - 2010 YILLARI ARASINDA BOSNA HERSEK İLE TİCARİ İLİŞKİLERİMİZ (1.000 DOLAR)
Bosna Hersek’in ihraç malzemeleri arasında; temel metaller, mobilya, motorlu araçlar, metal eşya, ağaç ve ağaç ürünleri, deriden eşya ve gıda içecek maddeleri başta gelirken, ithal ettiği ürünler sıralamasında başta kimyasallar, petrol, kömür, makina ve donanım ile motorlu araçlardır.350
TABLO 5: BOSNA HERSEK - TÜRKİYE TİCARİ İLİŞKİLERİ 1- (1995 - 2010) YILLAR Türkiye’nin İhracatı Türkiye’nin İthalatı 1995 7.836 126 1996 22.472 2.484 1997 31.871 1.295 1998 38.077 5.297 1999 39.891 16.222 2000 26.871 7.497 2001 27.585 4.926 2002 43.263 6.317 2003 63.227 8.342 2004 99.938 11.475 2005 128.217 15.399 2006 150.861 9.379 2007 445.172 21.469 2008 572.348 24.545 2009 226.566 52.058 2010 224.299 72.328
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri,
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046, Erişim Tarihi:02.06.2015
350 Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, 2011 Yılında Bosna Hersek’in Genel Ekonomik
Durumu ve Türkiye İle Ekonomik Ticari İlişkileri, Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
TABLO 6: BOSNA HERSEK - TÜRKİYE TİCARİ İLİŞKİLERİ 2- (2012 - 2014) (MİLYON DOLAR)
YILLAR Türkiye’nin İhracatı Türkiye’nin İthalatı Ticaret Hacmi Ticaret Dengesi 2012 252 111 363 141 2013 274 124 398 150 2014 241 126 367 115
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri,
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046, Erişim Tarihi: 02.06.2015,
Dışişleri Bakanlığı, Bosna Hersek, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-bosna-hersek-siyasi- iliskileri-.tr.mfa Erişim Tarihi: 02.06.2015
4.9.5. TÜRKİYE’DEN BOSNA HERSEK’E İHRAÇ EDİLEN
ÜRÜNLER
Ülkemizden Bosna Hersek’e ihraç edilen ürünler arasında; giyim eşyaları, halı, kilim ve dokuma ürünler, yüzey kaplamaları, plastik eşya, motorlu araçlar ve traktör, elektrikli cihazlar ve parçaları, cam eşya, barut ve patlayıcı maddeler ile demir ve çelikten eşyalar başta gelmektedir.351
TABLO 7: İHRAÇ EDİLEN ÜRÜNLER TABLOSU (2005-2006) (DOLAR)
İhraç Edilen Ürünün Adı 2005 Yılı 2006 Yılı
Tekstil Elyafı ve Mamulleri 17.501.931 21.216.010
Elektrikli Makina ve Cihazlar 12.556.974 13.477.847
Sebzeler, Meyveler ve Mamulleri 12.390.763 12.763.266
Çeşitli Mamul Eşya 10.177.817 11.630.336
Kâğıt-Karton ve Kâğıt, Karton Esaslı Mamuller 9.312.087 6.085.701
Metallerden Nihai Ürünler 8.246.692 8.814.867
Giyim Eşyası ve Aksesuarları 7.422.410 19.318.327
Kara Ulaşım Araçları 7.372.148 7.041.225
Vitaminler, Hormonlar, Alkoloidler, Antibiyotikler, 3.301.477 4.328.184
351 Konya Ticaret Odası Etüt-Araştırma Servisi, Ülke Raporları Bosna Hersek, Konya Ticaret Odası
İlaçlar, Tıbbi Eşya
Haberleşme, Hayal-Ses Kayıt Cihazları 3.198.608 3.223.351 Uçucu Yağlar, Yüzey Aktif Maddeler, Temizlik Patları,
Boyaları 3.191.882 3.124.255
Hububat ve Mamulleri 3.065.781 2.771.093
Kahve, Çay, Baharat, Kakao ve Hülasaları 2.860.439 3.410.120
Metal Dışı Mineral Mamuller 2.820.025 3.309.165
Değişik Sanayi Kollarında Kullanılan Makina ve Cihazlar 2.649.536 2.924.556
Demir ve Çelik 2.285.683 1.266.218
Sıhhi Tesisat, Isıtma, Aydınlatma İle İlgili Çeşitli Eşya 2.216.672 3.840.526 Tabii Bal, Şeker, Şekerli Meyveler 2.191.948 2.281.291
Plastikten Mamuller 2.166.993 4.356.004
Mobilyalar 1.555.339 1.877.841
Belirli Sanayi Kollarında Kullanılan Makina ve Cihazlar 1.337.238 1.860.715
Demir Dışı Metaller, Mamulleri 1.276.530 1.587.212
Tarifede Yer Almayan Yenilenebilen Ürünler 1.123.817 1.057.927 Taşkömürü Katranı ve Ham Petrolden Ürünler 994.810 1.609.199
Ayakkabılar Vb. Eşya 879.253 1.804.832
Etler ve Hazırlanmış Et Mamulleri 814.830 1.314.993
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015,
Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri,
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046, Erişim Tarihi: 02.06.2015, Dış İşleri Bakanlığı,
Bosna Hersek, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-bosna-hersek-siyasi-iliskileri-.tr.mfa Erişim Tarihi:
TABLO 8: TÜRKİYE’NİN BOSNA HERSEK’E İHRAÇ ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER (2010-2011) (1000 DOLAR)
İhraç Edilen Ürünün Adı 2010 Yılı 2011 Yılı
Plastik Kapılar, Pencereler, Çerçeveler, Pervazlar, Kapı Eşikleri 11.240 9.731 Sentetik / Suni Elyaftan Kadife Şeklinde Dokunmuş Hazır Eşya 8.395 7.707 Diğer Elektrikli Fırınlar, Ocaklar, Izgaralar 4.907 5.805 Tedavide / Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan Diğer
İlaçlar 4.854 5.906
Motorlu Taşıt, dizel / Yarı Dizel, Silindir Hacmi =< 1500 cm3 4.464 6.382 Hijyenik Havlular, Tamponlar, Bebekler İçin Bezler 4.156 2.858 Demir / Çelikten Radyatör, Aksam ve Parçaları 4.139 4.405 Tam Otomatik Çamaşır Makinaları =< 10 kg 3.976 4.252 Vinil Klorür Polimerlerinden Monifol, Çubuk, Profiller, En Kesiti
>1mm 3.736 6.193
Televizyon, Diğerleri, Renkli Olanlar 3.634 4.094
Tişört, Fanila, Atlet, Giyim Eşyası, Pamuktan Örme 3.406 3.894 Tişört, Fanila, Atlet, Giyim Eşyası, Pamuktan Örme, Diğer Örme 3.406 2.855
Domates (Taze / Soğutulmuş) 3.326 3.257
Motorlu Taşıt, Kıvılcım Ateşlemeleri, 1500 cm3
< Silindir =<
3000 cm3 3.269 3.573
Diğer Çikolata, Kakao İçeren Gıda Müstahzarları 2.954 3.287 Evlerde Kullanılan Bulaşık Yıkama Makinaları 2.725 2.982
Diğer Yağlar ve Müstahzarlar 2.445 3.671
Horoz ve Tavukların Parçalanmış Et ve Sakatatı (Dondurulmuş) 997 2.885 Dizel / Yarı Dizel Motorlu Toplu Yolcu Taşıtları 818 3.169 Demir / Çelikten Diğer Gaz / Petrol Boru Hattında Kullanılan
Boru 17 3.153
TOPLAM 76.864 90.059
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015
4.9.6. BOSNA HERSEK’TEN İTHAL EDİLEN ÜRÜNLER
Türkiye’nin ithal ettiği ürünler arasında, organik kimyasal ürünler, giyim eşyası ve aksesuarları, demiryolu ulaşım araçları, bakır ve bakır eşyalar, sentetik ve suni devamsız lifler, tekstil liflerini sayabiliriz.352
İthal ettiğimiz ürünler oransal olarak şöyledir; % 25 Ayçiçeği tohumu yağları, demir ve çelikten yarı mamuller % 9, buğday ve buğday ürünleri % 9, % 8 oranında mefruşat ürünleri, % 6’sı da demir ve çelik ürünleridir.353
TABLO 9: İTHAL EDİLEN ÜRÜNLER TABLOSU (2005-2006) (DOLAR)
İthal Edilen Ürünün Adı 2005 2006
Taşkömürü, Linyit Kömürü, Kok Kömürü, Ham Yağlar 4.976.584 26.942 Anorganik Kimyasallar, Radyoaktif, Nadir Elementlerin
Bileşikleri 2.015.837 1.974.417
Organik Kimyasal Ürünler 2.116.843 501.518
Deri, Kösele, Ham Post 1.606.711 594.951
Tekstil Lifleri 938.005 754.832
Mantar ve Ağaç Mamulleri 710.683 453.475
Değişik Sanayi Kollarında Kullanılan Makina ve Cihazlar 612.514 821.833
Çeşitli Mamul Eşya 525.881 1.117.671
Giyim Eşyası ve Aksesuarları 158.042 458.846
Metallerden Nihai Ürünler 138.412 263.743
Sebzeler, Meyveler ve Mamulleri 122.277 226.954
Tekstil Elyafı ve Mamulleri 254.665 183.353
Fotoğraf, Sinema ve Optik Elemanlarla İlgili Alet ve Cihazlar, 131.054 121.519
352 Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015
353 Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015
Saatler
Plastikler ve Mamulleri 126.914 79.495
Elektrikli Makina ve Cihazlar 114.651 57.385
Kara Ulaşım Araçları 99.013 88.943
Hayvansal ve Bitkisel Ham Maddeler 80.595 108.414
Taşkömürü Katranı ve Ham Petrolden Ürünler 74.703 362.961
Mobilyalar 68.734 238.534
Ayakkabılar Vb. Eşya 47.465 242.179
Kâğıt-Karton ve Kâğıt, Karton Esaslı Mamuller 30.341 58.782
Yakmaya Mahsus Ağaçlar, Tabii Mantar 22.478 167.531
Belirli Sanayi Kollarında Kullanılan Makina ve Cihazlar 16.070 29.927
Metal İşleme Makinaları 1.798 34.161
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015
TABLO 10: BOSNA HERSEK’TEN İTHAL EDİLEN BAŞLICA ÜRÜNLER (2010-2011) (1000 DOLAR)
İthal Edilen Ürünün Adı
2010 Yılı (000 ABD $) 2011 Yılı (000 ABD $)
Buğday ve Buğday Karışımı Ürünler 15.173 3.287
Beyazlatılmış Kraft Torba Kâğıdı 13.546 8.010
Mısır 6.039 818
Diğer Yağlar ve Müstahzarlar 4.427 2.104
Diğer Döküntü ve Hurdalar 3.659 36.236
Sodyum Karbonat 3.185 3.509
Koyun ve Kuzuların Yünü Alınmamış Ham Derileri 2.101 4.704
Maleik Anhidrit (Kimyasal Bileşen) 1.748 2.040
Fitiller, İnfilak Fitilleri, İnfilak Kapsülleri, Ağız Otları,
Ateşleyici Maddeler 1.626 3.682
Elektrikli Epilasyon Cihazları 1.223 2.554
İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar Yakıt, Yağ, Soğutma
Pompaları 1.216 2.211
Demir Çelikten Rondelalar 974 1.096
Diğer Pompalar 791 1.172
Alüminyum Döküntü ve Hurdaları 381 1.119
Kraft Kâğıt / Karton (m2 =< 150 gr) Beyazlatılmamış 377 3.244 Ayakkabı, Bileği Kapatan Diğer Yüzü Deri Ayakkabı 322 791 İçten Yanmalı Motorlar İçin Yağ, Yakıt Filtresi 183 690 382490 Diğer Kimya ve Bağlı Sanayide Kullanılan Kimyasal
Ürünler 183 1.179
Beyaz, Yarı Beyaz, Renkli Kraft Torba Kâğıdı - 2.197
Yiyecek, İçecek Sanayinde Kullanılan Diğer Makine Cihazlar - 773
TOPLAM 57.154 81.416
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, İstatistikler,
http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/serbestBolgeler/istatistikler;jsessionid=fS_7BA qZtw3AM8aJs1v46u_drobr9mslk_jpWeIkL2vdNf7WshvO!-
1728739075?_afrLoop=386372546844997&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3 F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D386372546844997%26_afrWindowMode%3D0%26_adf. ctrl-state%3D4zyunaib1_4, Erişim Tarihi: 02.06.2015
SONUÇ
Balkanlar, kendisi de bir Balkan ülkesi olması dolayısıyla Türkiye için her zaman önemli bir bölge olmuştur. Bu önem tarihsel ve kültürel bağlarının olmasıyla daha da artmıştır. Osmanlı İmparatorluğu bu bölgede beş asra yakın hüküm sürdüğü için Balkan bölgesindeki sorunlar Türkiye’yi ister istemez mutlaka etkilemektedir. Türkiye, özellikle 1990 sonrasında her bir Balkan ülkesiyle ilişkilerini geliştirmeye çalışmış, bu yeni dönemde ilişkilerde komünist dönemde meydana gelen kopukluğu ortadan kaldıracak nitelikte adımlar atmıştır.
Soğuk Savaş döneminin sonlanması Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla olmuş, Yugoslavya Federasyonu’nun dağılması süreci de Soğuk Savaş sonrasında yaşanan en dikkat çekici hadise olarak tarihe geçmiştir. Yaşananlar, tüm dünyanın gözü önünde olmuş ve bir nevi göz yumulmuş, geç müdahale sonrası da kaçınılmaz katliamlar olmuştur. Sırpların Boşnaklara yaptıkları zulümler, işkence ve katliamlar 1995 yılında NATO müdahalesiyle son bulmuştur. Barış ortamı ABD’li diplomat Richard Holbrooke’un girişimiyle Boşnak, Sırp ve Hırvat temsilcilerinin de bulunduğu heyetin arasında ABD’de imzalanan Dayton Antlaşması ile resmiyete dökülmüştür.
Türkiye, Yugoslavya’nın dağılmasının ardından 1992 yılında bağımsızlığını ilan etmiş olan Bosna Hersek’i ilk tanıyan ülkeler arasında yer almıştır. Bosna savaşı sırasında savaşın sonuçlanıp barış olması için elinden gelen çabayı sarf etmiştir. Savaşı sonlandıran Dayton Antlaşmasının oluşturduğu yapının sağlam bir şekilde işleyebilmesi için kurulan BM Barış Gücü, IFOR, SFOR ve EUFOR gibi uluslararası askeri teşkilatların da içinde yer almıştır.
Türkiye, Bosna Hersek’in devlet olarak varlığını sürdürebilmesi ve toprak bütünlüğünün korunması için yaptığı çabalar içinde Bosnalı Hırvatlarla, Boşnakların aralarında uzlaşma sağlamaları yönünde de girişimlerde bulunmuştur. Boşnakların yaşadıklarını, çektikleri sıkıntıları dünyaya duyurmak için gayret gösteren ülkelerin başında gelmiştir.
Kasım 2002 tarihinde Türkiye’de iktidara gelen AKP hükümeti ve bu hükümet içinde Başbakan Başdanışmanlığı daha sonra Dışişleri Bakanlığı görevlerinde bulunan Ahmet Davutoğlu’nun fikirleri ve belirlediği ilkeler çerçevesinde Türk Dış Politikası yeni bir şekil almıştır. Çevresindeki ülkelerle ve bulunduğu coğrafyada sıfır sorun prensibini, yumuşak güç yöntemlerini uygulamaya çalışmıştır.
Türkiye, Dayton Anlaşması ile Sırplara ve Hırvatlara tanınan imtiyazların, Boşnaklara tanınmadığını, Boşnak halkının mağduriyetin devam ettiği düşüncesiyle, Bosna Hersek’teki yapı içerisinde yer alan Boşnak, Hırvat ve Sırplar arasında meydana gelebilecek ve gelen tüm durumlarda faal olarak arabuluculuk görevi yapmış, sorunların çözülmesinden yana olmuştur.
Türkiye'nin dış politikasında nasıl ki Avrupa ve AB süreci önemliyse, Avrupa kıtasında bulunan Balkan ülkeleri arasında yer alan Bosna Hersek’te hep özel bir yerde kalmıştır. Osmanlı Devleti içerisinde de yer alan Boşnak Müslümanlarla olan tarihe dayanan bağlarımızın kuvvetli olmasında, Müslüman olmaları büyük pay sahibidir.
Ticari alandaki ilişkilerimiz, Bosna Hersek’e daha yakın olan komşu Balkan ve Avrupa ülkelerinin Bosna Hersek’le olan ticareti kadar fazla olmasa da yıllar içinde artış göstermektedir. Karşılıklı imzalanan anlaşmalar bu ilişkilerin artmasına yöneliktir.
Türkiye, gerek siyasi söylem ve uygulamalarıyla, gerek ticari girişimleri, Türk firmalarının Bosna Hersek’te yatırım yapmalarını kolaylaştırıcı gerekli vergi muafiyetlerinin sağlanması için yapılan anlaşmalarla daima bu ülkenin kendi kendine yetebilecek, güçlü ve istikrar sahibi olmasını temenni etmektedir.
Balkanlar aynı zamanda Türkiye’nin de içinde bulunduğu bir coğrafyadır. Burada meydana gelebilecek ve gelen tüm sorunlar ülkemizi de doğrudan etkilemektedir. Avrupa kıtası içerisindeki en sorunlu bölge Balkanlar ve burada da mağduriyetin en fazla yaşandığı ülke Bosna Hersek’tir, görüşünde olan ülkemiz, bundan sonra da özel de Bosna Hersek’e genel olarak da diğer bölge ülkeleriyle olan ilişkilerini geliştirmeye, sorunların çözümünde üzerine düşeni yapmaya