Hüküm veren Dan›fltay Onüçüncü Dairesince 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu'nun 14. maddesi uyar›nca Tetkik Hakiminin raporu ve sözlü aç›klamalar› dinlendikten sonra dava dosyas› incelendi, gere¤i görüflüldü:
Dava, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤› ile Bakanlar Kurulu'nun ? Elektrik A.fi. ile olan imtiyaz sözleflmesinin feshi ile iflletmelere el konul-mas› kararlar› nedeniyle u¤ran›ld›¤› ileri sürülen zararlar›n faizi ile birlik-te tazmini isbirlik-temiyle aç›lm›flt›r.
2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu'nun 7. maddesinde; dava aç-ma süresinin özel kanunlar›nda ayr› süre gösterilmeyen hallerde idare aç-
mah-kemelerinde altm›fl gün oldu¤u belirtilmifl, ayn› Kanun'un 8. maddesinde;
sürelerin; tebli¤, yay›n veya ilan tarihini izleyen günden itibaren ifllemeye bafllayaca¤›, tatil günlerinin sürelere dahil oldu¤u kurala ba¤lanm›fl; 11.
maddesinde ise; ilgililer taraf›ndan idari dava aç›lmadan önce, idari ifllemin kald›r›lmas›, geri al›nmas›, de¤ifltirilmesi veya yeni bir ifllem yap›lmas›n›n üst makamdan, üst makam yoksa ifllemi yapm›fl olan makamdan idari da-va açma süresi içinde istenebilece¤i, bu baflvurunun ifllemeye bafllam›fl olan idari dava açma süresini durduraca¤›, altm›fl gün içinde bir cevap verilmez-se iste¤in reddedilmifl say›laca¤›, iste¤in reddedilmesi veya reddedilmifl sa-y›lmas› halinde dava açma süresinin yeniden ifllemeye bafllayaca¤› ve bafl-vuru tarihine kadar geçmifl sürenin de hesaba kat›laca¤›; 12. maddesinde de haklar›n› ihlal eden bir idari ifllem dolay›s›yla Dan›fltay'a ve idare ve ver-gi mahkemelerine do¤rudan do¤ruya tam yarg› davas› veya iptal ve tam yar-g› davalar›n› birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davas› açarak bu dava-n›n karara ba¤lanmas› üzerine, bu husustaki karar›n veya kanun yollar›na baflvurulmas› halinde verilecek karar›n tebli¤i veya bir ifllemin icras› sebe-biyle do¤an zarardan dolay› icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yarg› davas› açabilecekleri ve ilgililerin Kanun'un 11. maddesi uyar›nca ida-reye baflvurma haklar›n›n sakl› oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r.
Dava dosyas›n›n Dan›fltay Onuncu Dairesi'nin 14.6.2004 tarih ve E.2003/5878, K:2004/5518 say›l› karar›yla birlikte incelenmesinden;
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›n›n 11.6.2003 tarih ve 9176 say›l› ifl-lemiyle X Elektrik Afi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤› aras›nda im-zalanan 9.3.1998 tarihli Görev Verilmesine ‹liflkin ‹mtiyaz Sözleflmesinin feshine karar verildi¤i, flirketçe iflletilen tesislere ve bu tesislerin mütem-mim cüzleri ile iflletme faaliyeti için gerekli tüm araç ve gerece el
konuldu-¤u, Bakanl›¤›n fesih ve el koyma karar›n›n re'sen uygulanmas›yla ilgili ola-rak 11.6.2003 tarih ve 1921 say›l›, 12.6.2003 tarih ve 1929, 1930, 1931 say›l› ifllemlerin tesis edildi¤i, bu ifllemlerin gere¤i olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›n›n 12.6.2003 tarih ve 1939 say›l› yaz›s› üzerine ve 3096 say›l› Kanunun 3. , 5. , ve geçici 2. maddelerine göre kararlaflt›r›lan, 17.6.2003 tarih ve 25141 say›l› Resmi Gazete'de de yay›mlanan 2003/5712 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›yla X Elektrik Afi'n›n Görev Böl-gesinde görevlendirilmesine iliflkin 26.9.1988 tarihli kararname ile iflletme haklar›n›n baz› flirketlere verilmesine iliflkin 23.6.1989 tarihli kararname-nin yürürlükten kald›r›lmas›na karar verildi¤i; davac›n›n idare kay›tlar›na 7.8.2003 tarihinde giren 5.8.2003 tarihli dilekçeyle Enerji ve Tabii Kay-naklar Bakanl›¤›na, baflvurarak fesih ve elkoymaya ilflkin ifllemlerin kald›-r›lmas›n› istedi¤i, baflvurusuna cevap verilmemesi üzerine Bakanlar Kuru-lu ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›'n›n fesih ve elkoymaya iliflkin ka-rarlar›n›n iptali istemiyle Dan›fltay Onuncu Dairesi'nin E:2003/5878 say›-l› esas›na kay›tsay›-l› davan›n aç›ld›¤›, Dan›fltay Onuncu Dairesi'nin 14.6.2004 tarih ve E.2003/5878, K:2004/5518 say›l› karar›yla davan›n süre yönün-den reddi üzerine bak›lan tazminat davas›n›n aç›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.
X Elektrik Afi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤› aras›nda imzala-nan Görev Verilmesine ‹liflkin ‹mtiyaz Sözleflmesi'nin feshi ve el koyma ka-rar› ile buna dayan›larak tesis edilen ifllemler idari ifllem niteli¤inde oldu¤u gibi; idari ifllemlerden kaynaklanan zararlar›n tazmini isteminden önce, za-rara neden oldu¤u ileri sürülen ifllemlerin iptali istemiyle davac› taraf›ndan Dan›fltay Onuncu Dairesi'nde ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu'nun 12. mad-desi kapsam›nda aç›lan davada, ad›geçenin idarelere yapt›¤›n› belirtti¤i baflvurular›n 2577 say›l› Yasa'n›n 11 inci maddesi kapsam›nda yap›lan bir baflvuru oldu¤unda da kuflkuya yer bulunmamaktad›r.
Öte yandan, 2577 say›l› Kanun'un 12. maddesi uyar›nca iptal dava-s› üzerine tam yarg› davadava-s› aç›labilmesi yolundaki düzenleme ile, süresin-de aç›lan iptal davalar›nda esastan verilen bir karar üzerine ifllemsüresin-den
do-¤an zararlar›n tazmini için tam yarg› davas› aç›labilmesi amaçlanm›flt›r.
X Elektrik Afi'nin hisse senetlerinin ekonomik de¤erini yitirmesine neden olan karar›n 17.6.2003 tarihli Resmi Gazete'de yay›mlanmas› üze-rine, ayn› gün ‹MKB taraf›ndan X hisse senetlerinin borsa kayd›ndan ç›-kar›lmas›na ve ifllem görmekten sürekli men edilmesine karar verilerek icra edilmesi sonucu dava açma süresi yukar›da belirtilen Yasa hüküm-leri gere¤ince 18.6.2003 tarihinden itibaren ifllemeye bafllam›flt›r. ‹ncele-nen olayda, davac›n›n 7.8.2003 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Ba-kanl›¤›'na baflvurdu¤u, yukar›da sözü edilen Yasa hükümleri gere¤i iflle-meye bafllam›fl olan idari dava açma süresini kesen bu baflvuruya daval›
idarelerin 60 gün içinde cevap vermemesi üzerine dava açma süresinin yeniden ifllemeye bafllad›¤›, davac›n›n baflvurdu¤u 7.8.2003 tarihi itiba-riyle dava açma süresinin 50 günü geçti¤i dikkate al›nd›¤›nda 7.8.2003 tarihli baflvuruya göre 6.10.2003 tarihinde, dava açma süresi yeniden ifl-lemeye bafllayacak olup, bu durumda en geç 15.10.2003 mesai saati bi-timine kadar do¤rudan do¤ruya tam yarg› davas›n›n veya iptal ve tam yarg› davalar›n›n birlikte aç›lmas› gerekmektedir.
Bu durumda davac› taraf›ndan Bakanlar Kurulu ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›'n›n fesih ve elkoymaya iliflkin kararlar›n›n iptali is-temiyle Dan›fltay Onuncu Dairesi'nin E:2003/5878 say›l› esas›na kay›tl›
aç›lan davan›n, an›lan Daire'nin 14.6.2004 tarih ve E.2003/5878, K:2004/5518 say›l› karar›yla süre yönünden reddi üzerine bak›lan tam yarg› davas› aç›ld›¤›ndan, süre ret karar› üzerine 19.11.2004 tarihinde kay›tlara giren dilekçe ile aç›lan tam yarg› davas›n›n da süre afl›m› nede-niyle esas›n›n incelenmesi olana¤› bulunmamaktad›r.
Aç›klanan nedenlerle, 2577 say›l› Kanun'un 15/1-b maddesi uyar›n-ca davan›n süreafl›m› yönünden reddine, 15.300.000.-TL baflvuru harc›
ile 20.600.000.-TL maktu karar harc› d›fl›ndaki 435.025.000-TL nisbi harç ile artan posta giderinin istemi halinde davac›ya iadesine 18.1.2005 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.
DANIfiTAY KARARI ONUNCU DA‹RE
E: 2005/181 • K: 2001/4040 • T: 08/06/2000
YETK‹ GASPI • YOKLUK DURUMU (2577 s ‹YUK m. 49)
Özet: Dava konusu ifllemler; fonksiyon veya yetki gasp› veya aç›kça kanunun
yasaklad›-¤› bir konuda veya idarenin hiç yapamaya-ca¤› herhangi bir ifllemin tesisi suretiyle orta-ya konulan ifllemler olmad›¤›ndan uyuflmaz-l›kta yokluk halinin varl›¤›ndan sözetmek mümkün de¤ildir.
Bu durumda, dava konusu ifllemlerin huku-ka uygunluk denetiminin 2577 say›l› Kanun-daki usul hükümleri de dikkate al›narak ya-p›lmas› gerekirken, ifllemlerin yok hükmünde oldu¤u yolunda verilen temyize konu mahke-me karar›nda hukuka uyarl›k bulunmamak-tad›r.
Temyiz Eden (Daval›) : Ka¤›thane Belediye Baflkanl›¤›-‹STANBUL
Vekili : Av. ...
Karfl› Taraf (Davac›) : ...
Vekili : Av. ...
‹stemin Özeti : Davac›n›n Ka¤›thane Belediyesine ait tafl›nmaz› iflgal etti¤inden bahisle 560.000.000.lira ecrimisil istenil-mesine iliflkin olarak düzenlenen 99/1256 say›l› ecri-misil ihbarnamesi ile 20.10.1999 tarih ve 45740 say›l›
ödeme emrinin iptali istemiyle aç›lan dava sonucunda
‹stanbul 2. ‹dare Mahkemesince dava konusu ifllemle-rin yok hükmünde oldu¤u yolunda verilen 8.6.2000 tarih ve E:1999/1434, K:2000/546 say›l› karar›n da-val› idare taraf›ndan yerinde olmad›¤› ileri sürülerek temyizen incelenip bozulmas› istenilmektedir.
Savunman›n Özeti : Savunma verilmemifltir.
D.Tetkik Hakimi : Yahya fiahin
Düflüncesi : Dava konusu ifllemler; fonksiyon veya yetki gasp› veya aç›kça kanunun yasaklad›¤› bir konuda veya idarenin hiç yapamayaca¤› herhangi bir ifllemin tesisi suretiyle ortaya konulan ifllemler olmad›¤›ndan uyuflmazl›kta yokluk halinin varl›¤›ndan sözetmek mümkün de¤ildir.
Bu durumda, dava konusu ifllemlerin hukuka uygun-luk denetiminin 2577 say›l› Kanundaki usul hüküm-leri de dikkate al›narak yap›lmas› gerekirken, ifllemle-rin yok hükmünde oldu¤u yolunda verilen temyize konu mahkeme karar›nda hukuka uyarl›k bulunma-maktad›r.
Dan›fltay Savc›s› : Bilgin Ar›san
Düflüncesi : Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, 2577 say›-l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanununun 49.maddesinin 1. f›kras›nda belirtilen nedenlerden hiçbirisine uyma-y›p idare mahkemesince verilen karar›n dayand›¤› hu-kuki ve yasal nedenler karfl›s›nda an›lan karar›n bozul-mas›n› gerektirir nitelikte görülmemektedir.
Aç›klanan nedenlerle temyiz isteminin reddiyle idare mahkemesi ka-rar›n›n onanmas›n›n uygun olaca¤› düflünülmektedir.
TÜRK M‹LLET‹ ADINA
Hüküm veren Dan›fltay Onuncu Dairesince gere¤i görüflüldü:
Dava, davac›n›n Ka¤›thane Belediyesine ait tafl›nmaz› iflgal etti¤inden bahisle 560.000.000.lira ecrimisil istenilmesine iliflkin olarak düzenlenen 99/1256 say›l› ecrimisil ihbarnamesi ile 20.10.1999 tarih ve 45740 say›-l› ödeme emrinin iptali istemiyle aç›lm›flt›r.
‹stanbul 2.‹dare Mahkemesince, 2886 say›l› Kanunun 75.maddesin-de Devletin özel mülkiyetin75.maddesin-de veya hüküm ve tasarrufu alt›nda bulunan tafl›nmaz mallar›n iflgali üzerine fuzuli flagilden ecrimisil istenilece¤inin ve ecrimisil r›zaen ödenmezse 6183 say›l› Kanun hükümlerine göre tah-sil olunaca¤›n›n hükme ba¤land›¤›, dava konusu ihbarnamenin 2886 sa-y›l› Kanunun 75. maddesi hükmüne dayal› olarak tesis edilmedi¤i ancak 6183 say›l› Kanun'a at›fta bulunularak tesis edilen bu iflleme kesin ve yü-rütülmesi zorunlu ifllem niteli¤i kazand›r›ld›¤›, daha sonra da ödeme em-ri düzenlenmek suretiyle ifllemin kamu gücüne dayand›r›ld›¤›n›n anlafl›l-d›¤›, belediye mülkü olan tafl›nmaz›n iflgali halinde adli yarg›da aç›lacak men'i müdahale davas›nda bir iflgal tazminat› hükmedilmesi talep edilip mahkemece hükmedilecek iflgal tazminat› icra yoluyla tahsil edilelebile-cekken, 6183 say›l› Kanuna gönderme yap›larak ecrimisil istenmesi ve kamu alaca¤› niteli¤i kazanmam›fl bir bedelin tahsili için düzenlenen öde-me emrinin yoklukla sakat bulundu¤u, yok hükmünde olan ifllemlere karfl› aç›lan davada süre afl›m›n›n sözkonusu edilmeyerek iflin esas›n›n incelendi¤i, Anayasa ve kanunlarla belli bir konuda karar almaya yetkili k›l›nan makam veya merciler d›fl›ndaki kimselerce bu yetkinin kullan›l-mas›n›n "yetki gasp›" teflkil etti¤i ve bu flekilde al›nan karar ve ifllemlerin yoklukla malul oldu¤u, baflka bir ifadeyle hukuk aleminde hiç
do¤mad›-¤›, bu sebeple de yarg› yerince iptal edilmemifl olsa bile hüküm ve sonuç
do¤urmayaca¤› gerekçesiyle dava konusu ifllemlerin yok hükmünde
oldu-¤una karar verilmifltir.
Daval› idare taraf›ndan, hukuka ayk›r› oldu¤u ileri sürülerek an›lan mahkeme karar›n›n temyizen incelenip bozulmas› istenilmektedir.
‹dare hukukunda kurucu unsurlar›nda derhal farkedilebilir nitelikte a¤›r ve aç›k sakatl›klar› bulunan ifllemler "yok hükmünde" olan ifllemler olarak adland›r›lmaktad›r.
Yarg›sal ve bilimsel içtihatlarda, yokluk halinin ancak, ifllemin, asli kurucu unsuru olan yetki unsuru yönünden incelenmesinde fonksiyon veya yetki gasp› hallerinin saptanmas› veya kanunun aç›kca yasaklad›¤›
bir konuda yap›lmas› halinde mümkün olabilece¤i kabul edilmektedir.
Bu gibi durumlarda, ifllemin "varl›k koflullar›" oluflmam›fl oldu¤undan biz-zat ifllemin yoklu¤u sonucu do¤makta, ifllem hiç do¤mam›fl, var olmam›fl say›lmaktad›r. Bu tür ifllemlere karfl› aç›lacak davalarda süre afl›m› bu-lunmamakta ve yarg› yeri ifllemin yok hükmünde oldu¤unun tespitine karar vermektedir.
‹dari ifllemin unsurlar›ndaki ola¤an hukuka ayk›r›l›klar ise, ifllemin
"geçerlik koflullar›"na iliflkin oldu¤undan, böyle bir durumda, ortada hu-kuka ayk›r› ve iptal edilebilir, geçerli bir idari ifllem bulunmaktad›r. Da-va aç›ld›¤›nda yarg› yerince bu ifllemlerin hukuka uygunluk denetimi ya-p›larak hukuka ayk›r›l›¤›n›n saptamas› halinde iptaline karar verilmekte-dir.
Dava konusu uyuflmazl›kta; Ka¤›thane Belediyesi taraf›ndan Beledi-yenin kendi mal› olan tafl›nmaz› davac›n›n iflgal etti¤inden bahisle dava konusu "ecrimisil ihbarnamesi" ile davac›dan, 560.000.000.lira borcunu 15 gün içinde ödemesinin istenildi¤i ve aksi taktirde 6183 say›l› Kanunun uygulanaca¤›n›n belirtildi¤i, ödememesi üzerine de 21.10.1999 tarihli ödeme emrinin düzenlendi¤i anlafl›lmaktad›r.
Bu durumda, ortada yukar›da yokluk halleri olarak belirtilen fonksi-yon veya yetki gasp› durumu veya Kanunun emredici hükümlerine aç›k-ça ayk›r› veya idarenin hiç yapamayaca¤› herhangi bir ifllem
bulunmad›-¤›ndan, dava konusu ifllemlerin "geçerlik koflullar›" bak›m›ndan hukuka uygunluk denetiminin yap›lmas› ve öncelikle de dava dilekçesinin 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu'nun 14. maddesinde öngörülen ilk inceleme konular› yönünden incelemeye tabi tutulmas› gerekti¤i aç›kt›r.
Aç›klanan nedenle 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu'nun 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne, ‹stanbul 2.
‹dare Mahkemesinin 8.6.2000 tarih ve E:1999/1434, K:2000/546 say›l›
karar›n›n bozulmas›na, dava dosyas›n›n yeniden bir karar verilmek üze-re an›lan idaüze-re mahkemesine gönderilmesine 2.2.2005 tarihinde
oybirli-¤iyle karar verildi.