Türkiye‘de Cumhuriyet‘in ilanıyla beraber 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası) ile Milli Eğitim Bakanlığı eğitimle ilgili tüm kurumları bünyesi altında toplamıĢ ve okul programları üzerinde kapsamlı değiĢiklikler yapmıĢtır. Eğitim programlarındaki değiĢikliklerin özünü laiklik, batıya dönüĢ ve müspet bilimler oluĢturmuĢtur (VarıĢ, 1996).
Tevhid-i Tedrisat Kanunu‘nun çıkarıldığı dönemde programlar sadece dersler, konular ve ders sürelerinden ibaret olan ―müfredat programı‖ Ģeklindedir (Yüksel, 2003).
Türkiye‘ de program geliĢtirme önceleri yerel olarak il merkezlerinde ve mahalli okullarda baĢlamıĢ sonra bu çalıĢmalar Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiĢtir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye‘ye Atatürk tarafından davet edilen John Dewey‘in hazırladığı rapor doğrultusunda önceleri ilköğretim okullarının geliĢtirilme çalıĢmalarına önem verilmiĢtir. Ayrıca 1953 ve 1954 yıllarında da ortaöğretim kurumlarının geliĢtirilmesine özen gösterilmiĢtir (Demirel, 2009).
Daha önceden var olan ‗müfredat kavramı‘ yerine, daha kapsamlı olan ‗eğitim programı‘ kavramı 1950‘li yıllarda ortaya çıkmıĢtır (Yüksel, 2003). 1953 yılında toplanan Milli Eğitim ġurası‘ndan sonra, Milli Eğitim Bakanlığı‘nda program geliĢtirme çalıĢmalarına ağırlık verilmiĢ ve hazırlanan taslak programlar; 1954–1955 öğretim yılında Ġstanbul Atatürk Kız Meslek Lisesi‘nde ve Bolu‘daki deneme okullarında denenmiĢtir. Bu taslak program, ortaöğretimdeki program geliĢtirme çalıĢmalarının öncüsü niteliği taĢımaktadır (Demirel, 2009).
1962 yılında toplanan VII. Milli Eğitim ġurası‘nda aĢağıda belirtilen kararlar alınmıĢtır:
Programların günün gerçekleri ve ihtiyaçları dikkate alınarak düzenlenmesi, Programların geliĢtirilmesine bağlı olarak ders ve kaynak kitapların
Öğretmenlerin yeni programların gereklerine uygun olarak yetiĢtirilmesi, Hazırlanacak ve uygulanacak bir deneme programının komisyonlarca
incelenip değerlendirildikten sonra çeĢitli bölgelerde iki yıl süreyle denenmesi,
Deneme programlarının geliĢtirilerek bütün yurt çapında uygulanması kararlaĢtırılmıĢtır.
Bu kararlar doğrultusunda hazırlanan taslak program, önce 14 ilde daha sonra beĢ yıl süreyle tüm illerde uygulanmıĢtır. Bu program geliĢtirme çalıĢmaları:
Aksiyon araĢtırmaları, Alan çalıĢmaları
Ġnceleme, seminer ve kurslar, TeftiĢ,
yoluyla devam ettirilmiĢtir. Uygulamalardan çıkan sonuçlar üzerine yurdun farklı illerinden gelen 120 temsilci program taslağını geliĢtirerek incelemiĢler ve önerilerle birlikte Talim Terbiye Kuruluna sunmuĢlardır. Bu program 1968-1969 öğretim yılında uygulanmaya konulmuĢtur.
Amerika BirleĢik Devletleri‘nde baĢlayan fen müfredatlarını yenileĢtirme çabaları Avrupa‘yı da etkilemiĢ, Fen bilimlerinde yeniden program düzenlemesi yapılarak Fen ve matematik derslerinin içerikleri gözden geçirilmiĢtir. Geçerliliğini yitirmiĢ olan bazı konular programdan çıkarılmıĢ, yeni konuları içine alan Modern Fizik (PSSC-Physica Sciences Study Committee), Modern Kimya (CHEM- Chemical Education Material Study and CBA Chemical Bond Approach), Modern Matematik (SMSG- School Mathematics Study Groups) ve Modern Biyoloji (BSCS- Biological Science Curriculum Study) gibi öğretim programları hazırlanmıĢtır. Ayrıca geliĢtirilen bu programlarda lâboratuar kitapçıkları, öğretmen rehber kitapları, filmler ve ders araç-gereçlerine de yer verilmiĢtir. Avrupa‘da etkisini gösteren bu değiĢim ve geliĢmeler 1960‘ların baĢında Türk Millî Eğitimini de etkilemeye baĢlamıĢtır. 1961‘de Ders Araçları Yapım ve Onarım Merkezi kurulmuĢ, 1963‘te Öğretici Filmler Merkezi, yine 1963 yılında Film Radyo ve Grafik Merkezi hâline getirilmiĢtir. Yine aynı yıl içinde okullar için fenle ilgili radyo ile eğitim programlarının baĢlatılmıĢ olması fen eğitimini geliĢtirme hareketlerinin ülkemizdeki
yansımalarıdır (Çilenti, 1985). Ayrıca bu dönemde Milli Eğitim Bakanlığı ve Ford Vakfı arasında Fen Lisesi Projesi baĢlatılmıĢtır. Bu projenin MEB, Türk üniversiteleri ve ABD‘deki Florida Üniversitesi tarafından ortaklaĢa yürütülmesi öngörülmüĢtür. Bu projeye göre; Türkiye‘de ortaöğretimin modernleĢtirilmesi faaliyeti, fen lisesi adı ile kurulacak özel bir lisede baĢlatılacaktı ve bu bağlamda Ankara Fen Lisesi kurulmuĢtur. Yine bu projeye göre modern eğitim yurdun her yerine bu merkezden yayılacaktı (Ayas vd., 1999; DemirbaĢ ve Soylu, 2000).
1967 yılının baĢlarında Fen programının çalıĢmalarını yürütmek üzere ‗Fen Öğretimini GeliĢtirme Bilimsel Komisyonu‘ kurulmuĢtur. Daha sonra ise MEB, Türk Üniversiteleri ve Florida Üniversitesi‘nin fen öğretimini geliĢtirme çabaları TÜBĠTAK‘ın da iĢbirliğiyle BAYG-E-7 projesi ile geniĢletilmek istenmiĢtir. Zamanla daha da geliĢtirilen farklı projelerle laboratuar çalıĢmaları, ders araç- gereçlerinin, ders ve diğer yardımcı kitapların geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır (DemirbaĢ, Soylu, 2000).
31 Mayıs 1980‘de MEB ile TÜBĠTAK arasındaki protokollerin yenilenmemesi üzerine Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığındaki ―Fen ve Matematik Eğitimini GeliĢtirme Bilimsel Komisyonu‖nun görevi sonlandı. Komisyonun sonlanması fen alanındaki geliĢmeleri de sonlandırmıĢ oldu (Çilenti, 1985).
1984‘ten sonra modern programın bırakılmasından sonra klasik yöntemin uygulandığı ders kitabı ağırlıklı bir dönem baĢlamıĢtır. Bu dönemde deneyler ve uygulamalar arka plana atılmıĢtır (Ayas vd., 1993).
Klasik programların hazırlandığı bu dönemde Fen Bilimlerinden her branĢtan oluĢturulan komisyonlar kendi programlarını hazırlamıĢlardır. Ancak hazırlanan yeni programlarda amaç ve faaliyetler yüzeysel yazıldığı için öğretmenler programların bazı kısımlarını kendileri planlamak zorunda kalmıĢlardır, dolayısıyla her öğretmen programın eksikliklerini kendi planına göre uygulamıĢtır (Ayas vd., 1999).
1990‘lı yıllara gelindiğinde ise program geliĢtirmeye ve ölçme değerlendirmeye daha fazla önem verilmeye baĢlanmıĢtır (Demirel, 1998; MEB, 1996).
Millî Eğitim Bakanlığı, 1991–1992 öğretim yılından itibaren 2 Ağustos 1991 tarih ve 20979 sayılı Resmi Gazete‘ de yayınlanan ―Millî Eğitim Bakanlığı‘na Bağlı Ortaöğretim Kurumlarında Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği‖ni yürürlüğe (DGKS) koymuĢtur. Bu yönetmeliğe göre öğrenci kendi ilgi ve isteklerine uygun olan alanda yetiĢtirilecekti. Aynı zamanda öğrencinin baĢarısızlığı değil, baĢarıları ön plana çıkarılacaktı (Izgar, 1994).
1993 yılında Millî Eğitimi GeliĢtirme Projesi kapsamında Millî Eğitim Bakanlığı Eğitimi AraĢtırma ve GeliĢtirme Dairesi (EARGED) tarafından bir program modeli geliĢtirilmiĢtir. EARGED modeline göre; farklı ders programlarının hazırlanmasında Atatürk‘ün ilke ve inkılapları, hükümet programları ile ilgili kanunlar ve kalkınma planları programın genel hedeflerinin oluĢturulmasına kaynaklık eder. Talim Terbiye Kurulunca hazırlanacak genel hedefler hazırlanırken bireyin ve toplumun ihtiyaçları, bilim-teknolojideki geliĢmeler, kültürel, ekonomik, yerel, ulusal ve uluslararası faktörler göz önünde bulundurulur. Bu modele göre program geliĢtirme süreci Talim ve Terbiye Kurulu tarafından baĢlatılır. Program geliĢtirmenin amaçları, programı hazırlayacak olan ve branĢ öğretmenlerinden, üniversite öğretim elemanlarından, program geliĢtirme uzmanlarından, okul yöneticilerinden, eğitim psikoloğundan, sosyologdan, ekonomistten ve Millî Eğitim Bakanlığı‘ndan ilgili temsilcilerden oluĢan komisyon üyeleri belirlenir. Bunların yanında zaman çizelgesi hazırlanır, program geliĢtirme esnasında izlenecek yöntem ve ilkeler belirlenir (Yıldırım, 1994).
Millî Eğitim Bakanlığı 1994 yılında Millî Eğitim GeliĢtirme Projesi‘nin amaçlarına ulaĢması için Müfredat Laboratuar Okulları (MLO) geliĢtirmiĢtir. MLO öğretim ve öğrenmeyi destekleyen materyaller ile birlikte öğretim programlarının alanda denendiği pilot okullardır. Bu projenin uygulanması için yedi coğrafi
bölgeden 23 ilde, her düzeyde (Ġlkokul, Ġlköğretim Okulu, Ortaokul, Lise, Anadolu Lisesi ve Anadolu Öğretmen Lisesi) toplam 208 okul seçilmiĢtir (MEB, 1998).
MLO ile gelen en önemli yenilik, geliĢtirilen programların pilot uygulama olarak bu okullarda denenmesi ve test edilmesidir. Önceki yıllarda bazı programlar denenmeden tüm ülke çapında uygulanmaktaydı. Bu durumda programın uygulanmasında ortaya çıkan aksaklıklar tüm ülkeyi etkilemekte ve bu aksaklıklar kısa zamanda ve kolayca giderilememekteydi. Bu projede, programlar Müfredat Laboratuar Okullarında denenip test edilerek sorunlar ortaya çıkarılmakta ve bu sorunlar giderilerek programın tüm ülkede uygulanması amaçlanmaktadır. Programların denenmesi ve düzeltilmesi iĢinin EARGED‘e verildiği projede, MLO‘da uygulanacak programların hazırlanması ve geliĢtirilmesi için EARGED tarafından hazırlanan program geliĢtirme modeli Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı tarafından uygun bulunmuĢtur (MEB, 1998).
1997 yılında ise EARGED tarafından detaylı bir fen öğretim programı (fizik, kimya, biyoloji) geliĢtirilmiĢtir. Bu programlarda öncelikle, bilim toplumunu oluĢturacak bireylerin karĢılaĢtıkları problemlere bilimsel yaklaĢımla çözüm bulma alıĢkanlığının kazandırılması amaçlanmıĢtır (MEB, 1998 a, b, c). GeliĢtirilen bu yeni program taslağı eski programlar gibi konular listesi ve genel amaçlardan değil, her konu için ayrı ayrı amaçlar ve etkinliklerden oluĢmaktadır. Ayrıca programın hazırlanma sürecinde derslerin genel hedefleri tespit edilirken; ihtiyaç analizi raporları, bilim ve teknolojideki son geliĢmeler, uzman görüĢleri, alandaki literatür taramaları, Türkiye ve dünyadaki mevcut programlardan yararlanılmıĢtır (Ünal vd., 2004).
2000‘li yılların baĢında ülkemizde toplam kalite yaklaĢımına dayalı okul geliĢim modeli uygulanmaya baĢlanmıĢtır. 2004 yılından itibaren ise ilköğretimlerde yapılandırmacı eğitim yaklaĢımı benimsenerek Fen ve Teknoloji Dersi programı yeniden hazırlanmıĢ ve 2005-2006 eğitim-öğretim yılında uygulanmaya baĢlanmıĢtır (Çınar ve Teyfur, 2006).
―Ortaöğretimin Yeniden Yapılandırılması" çerçevesinde, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.06.2005 tarih ve 184 sayılı kararı ile liselerin öğrenim süresi 2005- 2006 eğitim-öğretim yılından itibaren kademeli olarak 4 yıla çıkartılmıĢtır. Bu değiĢikliğin üzerine 3 yıla dağıtılmıĢ olan program içeriği 4 yıla dağıtılmıĢtır;
2004–2005 EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM YILI ÖĞRETĠM PROGRAMI 9. Sınıflarda
BÖLÜM I: Bir Bilim Olarak Biyoloji BÖLÜM II: 2000‘li Yılların Bilimi Biyoloji BÖLÜM III: Canlıların Temel BileĢenleri BÖLÜM IV: Canlılığın Temel Birimi Hücre BÖLÜM V: Canlıların ÇeĢitliliği ve Sınıflandırma BÖLÜM VI: Ekoloji ―Dünya Ortamı ve Canlılar‖
10. Sınıflarda BÖLÜM I: Dokular
BÖLÜM II: Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler BÖLÜM III: Destek ve Hareket Sistemi
BÖLÜM IV: Sindirim Sistemleri
BÖLÜM V: TaĢıma ve DolaĢım Sistemleri BÖLÜM VI: Solunum Sistemleri
BÖLÜM VII: BoĢaltım Sistemleri 11. Sınıflarda
BÖLÜM I :Üreme
BÖLÜM II : GeliĢme ve Büyüme
BÖLÜM III : Canlılarda Enerji DönüĢümü BÖLÜM IV : Genetik Bilgi TaĢıyan Moleküller BÖLÜM V : Kalıtım
BÖLÜM VI : Populasyon genetiği
BÖLÜM VII: Biyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği BÖLÜM VIII: Canlılarda DavranıĢ
BÖLÜM IX: Hayatın BaĢlangıcı ile ilgili GörüĢler
2005–2006 EĞĠTĠM ÖĞRETĠM YILI ÖĞRETĠM PROGRAMI 9. Sınıflarda
—2000‘li Yılların Bilimi Biyoloji —Canlıların Temel BileĢenleri —Canlılığın Temel Birimi-Hücre —Canlıların ÇeĢitliliği ve Sınıflandırma 10. Sınıflarda;
—Bir Bilim Olarak Biyoloji
—Ekoloji ―Dünya Ortamı ve Canlılar‖ —Canlılarda DavranıĢ
—Hayatın BaĢlangıcı ile ilgili GörüĢler —Üreme
—GeliĢme ve Büyüme 11. Sınıflarda;
—Dokular
—Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler —Destek ve Hareket Sistemleri
—Sindirim Sistemleri
—TaĢıma ve DolaĢım Sistemleri —Solunum Sistemleri
—BoĢaltım Sistemleri 12. Sınıflarda;
—Canlılarda Enerji DönüĢümü —Genetik Bilgi TaĢıyan Moleküller —Kalıtım
—Populasyon Genetiği
(Milli Eğitim Bakanlığı-Ağustos 2005 tarih ve 2575 sayılı Tebliğler Dergisi).
Tüm Ortaöğretimlerde kurumları 4 yıla çıkarıldığında içeriği 4 yıla dağıtmak için hazırlanan yeni program genellikle ―davranıĢçılık‖ eğitim anlayıĢına göre hazırlanmıĢtır. Bu program 2 yıl uygulanmıĢ, sonra ―yapılandırmacılık‖ eğitim anlayıĢına göre fizik, kimya ve biyoloji dersleri programları yeniden geliĢtirilmiĢtir.