Bu çalışma boyunca incelenen geleneksel grit raspa, kuru buz raspası, kapalı devre raspa sistemi, su jeti sistemi ve kapalı devre su jeti sistemlerinin tam olarak değerlendirilebilmesi ve avantajlarının göz önüne çıkarılabilmesi için gerek yatırım gerekse birim işletme maliyetleri ve atık miktarlarının bir araya getirilerek değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu sayede karar aşamasında destek olacak veriler sağlanabilmesi ve ilk kıyas aşamasında bir fikir oluşturulabilmesi planlanmaktadır.
10.1 Sistemlerin Birim Maliyetlerinin Karşılaştırılması
Bu çalışmada incelenen beş farklı yöntemin birim maliyetleri çıkarıldığında ortaya çıkan birim maliyet değerleri tablosu, Çizelge 10.1’de gösterildiği şekilde olacaktır.
Çizelge 10.1 Tüm yöntemlerin 100 m2 birim alan için tüm birim maliyetlerinin karşılaştırılması
Burada en göze çarpan değer, ilk yatırım maliyeti daha yüksek olan kapalı devre raspa ve su jeti raspa sistemlerinin yıpranma payı değerlerinin diğer yöntemlere göre daha efektif olarak ton başı maliyete yansıması ve işçilik birim maliyetinin birim alan başına oranı olmaktadır. Ayrıca her ne kadar imha maliyeti geleneksel raspa yöntemi ile aynı olarak belirtilse de kullanılan raspa malzemesinin geri dönüştürülerek tekrar kullanılması sonucu açığa çıkan atık miktarının geleneksel raspa yöntemine göre çok ciddi miktarda düşüklüğü, imha maliyetini en alt seviyelerde tutmaktadır. Aynı avantaj geri dönüşümlü su jeti raspa sisteminde de suyun filtrasyonu sonrası yeniden kullanılması sayesinde oldukça efektif ve çevreci bir çözüm olacağını göstermektedir. Buna ilaveten dikkat çeken bir diğer nokta ise otomasyon sistemi ile kontrol edilen kapalı devre raspa sistemi ile işçilik maliyetleri minimuma indirilmekte olduğu ve süreç verimliliğinin otomasyon kontrolü ile en üst seviyede tutulmakta olduğudur. Bu sayede süreç performansı en üst seviyelerde tutulurken, hata oranı da en düşük seviyelerde tutulabilmekte, böylece hatasız üretim, ilk seferde verimlilik ve toplam süreç maliyeti kalemleri de en uygun değer noktasında sağlanmaktadır.
Sarfiyat kg/m2 Yüzey Miktarı m2/saat İşçilik TL/m2 İşçilik TL/saat Satın alma TL/ton İmha TL/ton Grit 40,00 100,00 0,13 12,62 6,25 25,00 Kuru Buz 4,00 22,00 0,22 4,81 62,5 0,00 Kapalı Devre Grit 0,01 172,8 0,03 4,81 78,58 25,00 Su Jeti Raspası 20 140 0,5 6,87 43,48 5,00 Kapalı Devre Su Jeti Raspası 0 140 0,5 6,87 43,48 0,00
Şekil 10.1, tüm incelenen yöntemlerin işletme birim maliyet kalemlerini karşılaştırmalı olarak göstermektedir. Bu grafikte görülen birim zamanda elde edilen işlem gören yüzey alanı miktarı yüksek ve aşındırıcı sarfiyatı en düşük olan kapalı devre su jeti sistemi, bu beş yöntem arasında en verimli alternatif olarak görülmektedir.
Şekil 10.1 Raspa yöntemlerinin birim maliyetlerinin karşılaştırılması
Şekil 10.2’de ise 0–200 m2 arasındaki yüzeylerde yapılacak olan yüzey temizleme işlemi maliyetleri karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Burada en belirgin değerlerden biri olan kuru buz raspasının grit raspaya oranla daha uygun olduğu aralık olan 0 – 96 m2 aralığı belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar sonrası kritik değer olan 96 m2’den sonra kuru buzun avantajının ortadan kaybolmaya başladığı görülmüştür. Bunun ana nedeni birim işçilik maliyetleri birbirinden çok farklı olmamasına karşın operasyon süresinin uzunluğundan dolayı toplam işçilik maliyetinin giderek artmasıdır. Ancak bu çalışmalar sırasında kullanılan makine kapasitelerinin yeterli değerlere çıkamaması dolayısıyla uzayan operasyon sürelerinin, uygun donanım ve yüksek kapasiteli kompresör ile uygulandığında bu alanın 96 m2’den daha yüksek bir değere rahatça ulaşabileceği öngörülmektedir.
Bunu yanı sıra en önemli maliyeti oluşturan Kuru Buz satın alma maliyeti yerine tesislerde üretilmesi ile önemli bir maliyet avantajı sağlanacaktır. Bu maliyet avantajı yaklaşık olarak satın alma maliyetinin yarı fiyatına karşılık gelmektedir. Yatırım maliyetlerine göre avantajın arttırılması amacıyla tersaneler bölgesine ortak bir yatırım ile daha da verimli bir üretim tesisi
Raspa Yöntemlerinin Karşılaştırılması
0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 140,00 160,00 180,00 200,00
Sarfiyat kg/m2 m2/saat İşçilik T L/m2 İşçilik TL/saat Satınalma 10TL/ton
İmha TL/ton
TL
Grit Kuru Buz Kapalı Devre Grit Su Jeti Raspası Çevreci Su Jeti
kurulabilir.
Ayrıca Kuru Buz Raspası operasyonunun çevre ve insan sağlığına olan olumlu etkileri de göz önünde bulundurulmalı ve mümkün teşvik ve kredilendirme işlemleriyle Kuru Buzun daha ekonomik hale getirilmesi planlanmalıdır. Yurtdışı satın alma maliyeti ile Türkiye satış fiyatı arasında 4–5 kat fark bulunan en temel hammadde sıvı CO2 için özel şartlar oluşturulmalı,
gerekirse tersaneler bölgesi adına toplu ihale alımları veya fiyat teşvikleriyle maliyet azaltılmaya çalışılmalıdır.
Şekil 10.2’de görüldüğü gibi sarf edilen malzemenin geri dönüştürülerek kullanıldığı sistemler bu yöntemler arasında en verimli sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada en önemli husus maliyetlerin en düşük seviyede tutulmasına ilaveten çevreye ve işçilere verilen zararın yok denecek kadar düşük seviyelerde tutulmasıdır.
Şekil 10.2 Toplam maliyetlerin 0-200 m2 arasında karşılaştırmalı değerlendirilmesi 10.2 Toplam Maliyet Karşılaştırması
Elde edilen tüm bu maliyet değerlerinin mevcut alternatif sistemler ile kıyaslandığı grafikler Şekil 10.1 ve 10.2’de karşılaştırmalı olarak verilmiştir.
Bu sebeple alternatif ve çevreci malzeme kullanımına yönelik yapılan çalışmalara ilaveten yapılacak mevcut yöntemler ile geri dönüştürülebilir kaynak kullanımına uygun yüzey hazırlama yöntemleri oluşturulması, verimlilik ve maliyet açısından olduğu kadar çevreye
Karşılaştırma 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1 10 19 28 37 46 55 64 73 82 91 100 109 118 127 136 145 154 163 172 181 190 199 m2 TL Grit Kuru Buz Kapalı Devre Grit Su Jeti
duyarlı ve ekonomik çözümler olarak karşımıza çıkmaktadır.
10.3 Geleneksel ve Önerilen Sistemlerin Karşılaştırılması
Bu çalışma boyunca incelenen tüm aşındırıcı yüzey hazırlama yöntemlerinin yatırım, yıpranma payı ve işletme maliyetleri karşılaştırıldığında aşağıdaki çizelge elde edilir.
Çizelge 10.2 İncelenen sistemlerin maliyet karşılaştırma tablosu
Yatırım Maliye ti İşle tme Maliye ti Amortisman Bede li Faiz Bede li Toplam İşle tme Maliye ti TL TL/saat TL/saat TL/saat TL/saat Grit raspa 13.000 360,70 1,53 0,33 362,56 Kuru buz raspası 200.000 81,39 23,53 5,00 109,92 Kapalı devre çe lik raspası 300.000 169,37 35,29 7,50 212,16 Su je ti raspası 420.000 25,56 49,41 10,50 85,47 Çevre ci kapalı de vre su raspası 450.000 20,56 52,94 11,76 85,26
Bu çizelgede görüldüğü üzere en çok tercih edilen ve en düşük yatırım maliyetine sahip olan grit raspaya oranla çevreci sistemlerin yatırım maliyetlerinin oldukça yüksek olmasına rağmen, 5 yıllık bir yıpranma payı süresi kapsamında yapılan yatırım ve işletme maliyetlerinin toplamını göz önüne alan bu çalışmada birim saat başı maliyetin alternatif sistemlerde geleneksel raspaya oranla daha düşük olduğu ancak asıl avantajın kullanılan raspa malzemesinin geri dönüşüm ve tekrar kullanımı ile birlikte daha düşük maliyetli ve hem ekonomik hem de ekolojik olarak çok daha avantajlı bir sonuç alınabileceği görülmüştür.