SÂMÎ DÎVÂNI
24 Târîh-i Vefât
Kerîmemüz Zelîhâ Merhûmenündür
mefâ‛îlün mefâ‛îlün fe‛ûlün
1. ‛Aceb kimdür ki bir hâl üzre dâ’im Sanur bâkî kalur dâr-ı fenâyı
2. Gerek bay ü gedâ ger merd ü zendür Koyup gitdi cihân-ı bî-vefâyı
3. Degüldür kimseye bâkî bu ‛âlem Bulur ‛ukbâya ‛azm iden bekâyı
4. İden râhat bu dünyâda odur kim Müsâvî ‛add ide gamla safâyı
5. Felek hâk ile yeksân itdi seyr it O zîbâ-duhter-i hûrî-likâyı
6. O nev-res gonçeyi âzürde itdi Urup dest-i ecel hâr-ı cefâyı
7. Yeri zîr-i türâb olur egerçi Makâm itdi bihişt-i cân-fezâyı
8. Vefât itdükde hâtif didi târîh Zelîhânun ola firdevs câyı
sene 1134
25
Târîh-i Kasr-ı Dil-ârâ Cebeci Kethudâsı Aganun
mefâ‛ilün fe‛ilâtün mefâ‛ilün fe‛ilün
1. Bihîn-siyer cebeci kethudâsı aga kim Odur ocaga viren pertev ü ziyâ hâlâ
2. Reşîd ü zâbit-i kâr-âzmûde-i âfâk Salâh ü ‛iffet ile oldı şöhre-i dünyâ
3. Bu kasr-ı pâki bu bâg-ı latîfi yapdurdı Sudûr idüp ana fermân-ı lâzımü’l-icrâ
4. Egerçi kasr ile pürdür fezâ-yı Sa‛d-âbâd Velî bu kâh-ı bülend oldı haylî müstesnâ
5. Güzel nişîmen-i pâkîzedür mahallinde Mu‛ammer ide safâ ile sâhibin Mevlâ
6. Tamâm olınca bu nev‛a dinildi târîhi Müferrih oldı bu kasr-ı musanna‛ vü a‛lâ
sene 1135
26
Târîh-i Feth-i Nahcuvân
fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilün
1. Dâver-i ‛âlem şeh-i sünnî emîrü’l-mü’minîn Pâdşâh-ı şark ü garb İskender-i gerdûn-cenâb
2. Pîşvâ-yı ehl-i sünnet mefhar-ı dîn ü düvel Kâmil-i pâk-i‛tikâd ü husrev-i devlet-me’âb
3. Ber-güzîn-i dûdmân-ı devlet-i ‛Osmâniyân Dürr-i ser-tâc-ı selâtîn-i ‛izâm-ı kâm-yâb
4. Hazret-i sultân Ahmed bin Muhammed hân kim Bendegân-ı dergehidür Behmen ü Efrâsiyâb
5. ‛Akl ü isti‛dâd ü takvâ vü salâh ile ‛alem
Himmet ü şevketle memdûh-ı gürûh-ı şeyh ü şâb
6. Bû Bekir-sıdk ü ‛Ömer-insâf ü Zü’n-nûreyn-hilm Şîr-i Hak-savlet hudâvend-i velâyet-intisâb
7. Ol şehenşâh-ı hümâyûn-baht-ı kişver-gîr kim Tab‛ıdur rûh-ı latîf-i Murtazâdan feyz-yâb
8. Mihr-i ‛adli saltanat burcından işrâk ideli Hüsn-i tedbîrinde yokdur zerre kâr-ı nâ-savâb
9. Bir su’âle yer komaz gerden-keşân-ı ‛âleme Nass-ı kâtı‛veş zebân-ı tîgidür hâzır-cevâb
10. Esse çöllerde nesîm-i ‛adli germ-ülfet olup Âhuvân eyler ser-i şîr-i neri bâlîn-i hâb
11. Öyle virdi ittihâd ezdâda mümkindür k’ola Halka-ı gird-âb-ı yem tennûr-ı pür-sûz-ı kebâb
12. Saltanat da‛vâsını iden mülûk-i nev-zuhûr Nice kâbildür k’ola ol şeh-süvâra hem-rikâb
13. Sadr-ı vâlâ-yı hilâfetde asîl ü kâm-rân Hazret-i Fârûka oldı ‛adl ile nâ’ib-menâb
14. Rütbede Tahmâsb ile mîr Mahmûd ibni Veys Birisi har-bendesidür birisi derbân-ı bâb
15. Bâ’is-i âsâyiş-i ‛âlem zamân-ı devleti Sulh ile buldı ‛imâret bu kühen-dâr-ı harâb
16. Şu‛le saldı ser-be-ser âfâka nâr-ı heybeti Mû-der-âteş gibi a‛dâ oldı vakf-ı pîç ü tâb
17. Şimdi ez-cümle melâ‛în-i revâfız def‛ine Her tarafdan kıldı irsâl-i cünûd-ı bî-hisâb
18. Şî‛a kim ‛âdetleridür bugz-ı eshâb-ı kirâm Siyyemâ sıddîka vü şeyhayna ta‛n-ı nâ-savâb
19. Hâşeli’llâh kim ola anlarda hubb-ı ehl-i beyt Hâksâr-ı kahr ola yâ Rab be-hakk-ı Bû Türâb
20. Çâr-yârun hürmetine kıl Hudâyâ anları Cûş-ı deryâ-yı hezîmetle garîk-ı ıztırâb
21. Bu durur ümmîdümüz Îrânı yek-ser feth idüp Ne Revân kalur ne Tebrîz ü Herât olur harâb
22. Râfızîden ahz ider hep mülket-i mevrûsesin Rûz ü şeb budur du‛âmuz eyle yâ Rab müstecâb
23. Zulmet-i ilhâd ü rafzı mahv ü nâ-bûd eyleyüp Nûr-bahş ola fürûg-ı râyeti çün âftâb
24. Mesned-i devletde tûl-i ‛ömr ile te’yîd ide Devr ide ber-vefk-ı dil-hâhı sipihr-i nüh-kıbâb
25. Nahcuvân teshîrini ihsân iden hayy-ı nasîr Lutf ide sâ’ir kılâ‛ına karîben feth-i bâb
26. Sâmiyâ tebşîr birle fethi târîhin didüm Nahcuvânı aldı sultân Ahmed-i ‛âlî-cenâb
sene 1135
27
Târîh-i Vilâdet-i Şeh-zâde Sultân Nu‛mân İbni Sultân Ahmed Hân
mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün
1. Yegâne-pâdşâh-ı heft-kişver husrev-i a‛del Ki nâmı zîb-i levh-i menkabetdür çerh-i nüh-tâka
2. Cenâb-ı hazret-i hân Ahmed-i âdil kim evsâfı Yazılmışdur cihânda cümle mevcûd olan âfâka
3. Hudâ ‛azze ve cel bir şâh-zâde eyledi ihsân Dür-i pâkîzeveş ol dâver-i zîbende-ahlâka
4. Sipihr-i saltanatdan togdı bir nûr-ı mücessem kim Tulû‛-ı âftâbâsâ ziyâ-bahş oldı âfâka
5. Zihî şeh-zâde-i ‛âlî-güher kim pertev-i hüsni Olur gâlib fürûg-ı mihr-i pür-envâr-ı işrâka
6. ‛İzârı verd-i gülzâr-ı sa‛âdetdür dü ruhsârı Müşâbih lâle-i nu‛mân-ı sultânî-i berrâka
7. Olup pîrâye silk-i tûl-i ‛ömre gevher-i zâtı Hemîşe revnak-efrûz ola genc-i hıfz-ı hallâka
8. Didüm tebşîr birle Sâmiyâ târîh-i mevlûdın Cihâna müjdeler şeh-zâde Nu‛mân geldi âfâka
sene 1135
28
Târîh-i Feth-i Tiflîs
mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün
1. Şehenşâh-ı cihân-gîr ü hıdîv-i maşrık ü magrib Ki te’sîr-i sadâ-yı şevketi ‛âlem-şümûl oldı
2. Cenâb-ı hazret-i sultân Ahmed kim rikâbında Perestârânı şâh-ı Hind ü Özbek hem Mogol oldı
3. Vücûdı pîşvâ-yı dâverân-ı ehl-i sünnetdür Hemîşe kârı hubb-ı çâr-yârân-ı resûl oldı
4. Şeh-i Kuds ü Medîne kisve-pûş-ı Ka’be-i ‛ulyâ Nevâziş-kâr-ı ehl-i beyt ü evlâd-ı betûl oldı
5. Zamânında hilâfet rütbesin da‛vâya kim kâdir Şerâfetle kıdemle cümleden asl-ı usûl oldı
6. Fürûg-ı râyeti yanında güm-nâm-ı ‛ademdür hep Selâtîn-i diger encüm bu şems-i bî-ufûl oldı
7. Tulû‛-ı kevkeb-i ikbâline şâhid yeter çünkim Sümût-ı şarka tûl-i himmeti vakf-ı müsûl oldı
8. O şâh-ı rub‛-ı meskûn eyleyüp teshîr Tiflîsi Rikâb-ı Gürciyân der-tavk-ı teslîm ü kabûl oldı
9. Fe-hamden sümme hamden himmet-i dâdâr-ı ‛âlemle O yerler pây-ı ehl-i sünnete cây-ı vusûl oldı
10. Bulup sultân-ı dînün leşkeri kuvvet sa‛âdetle Revâfız cümleten pes-mânde-i za‛f ü nühûl oldı
11. Budur ümmîdümüz hallâk-ı nusret-bahş-ı ‛âlemden Ki lutfı mü’minûna bî-nihâyât ü husûl oldı
12. Ola zam mülk-i ‛Osmâniyyeye mevrûs olan büldân Bu hâlet hâsılı meczûm-ı erbâb-ı ‛ukûl oldı
13. Hudâ şâhenşeh-i âfâkı mansûr ide kim dâ’im Derinde ceyş-i himmet fevc-der-fevc-i duhûl oldı
14. Mu‛ammer ide zâtın dâ’imâ makhûr ola hasmı Ki ‛adliyle cihân âsûde-i darb ü nükûl oldı
15. O dem kim bu nüvîd-i memleket-pîrâ-yı nusretden Sımâh-ı gûş-ı dil dürc-i le’âlî-i nukûl oldı
16. Hezârân hamd idüp tebrîk ile Sâmî didüm târîh Alup Tiflîsi sultân Ahmed a‛dâsı melûl oldı
sene 1135
29
Târîh-i Feth-i Belde-i Tiflîs Zamân-ı Sultân Ahmed Hân
fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilün
1. Pâdşâh-ı rub‛-ı meskûn şehryâr-ı şark ü garb Hazret-i sultân Ahmed hân mülûkün erşedi
2. Fenn-i isti‛dâdda ol feylesûf-ı kâmilün Bû ‛Alîdür mekteb-i zihninde tıfl-ı ebcedi
3. Hükm-rân-ı Rum ü Rey sultân-ı A‛câm ü ‛Arab Zât-ı zî-şânıyla fahr eyler hilâfet mesnedi
4. Râfıziyle Gürci hınzîri hıyânet eyleyüp Hayr ü şerri bilmeyüp fehm itmedi nîk ü bedi
5. Hazret-i sultân Selîm hân ü Süleymândan beri Şîrvân iklîmine kimse ta‛addî itmedi
6. Gayret itdi ol şehenşâh-ı Süleymân-iktidâr Mâlikü’l-mülke tazarru‛ kıldı nusret istedi
7. Zîver-i hüsn-i kabûl oldı du‛âsı ‛âkıbet İrdi dergâh-ı İlâhîde husûle maksadı
8. Bâreka’llâh kuvvet-i baht ile ol sultân-ı dîn Himmet itdi rûh-ı ecdâdını ihyâ eyledi
9. Böyle bir ‛ankâ-yı Kâf-ı himmetün çok mı eger Kabza-ı teshîre alsa rub‛-ı meskûnı yedi
10. Mihr ü mâh oldukça pertev-bahş-ı eflâk ü zemîn Tev’em olsun nûr-ı tevfîk ile baht-ı es‛adı
11. Çâr-yâr imdâd idüp Sâmî didüm târîhini Belde-i Tiflîsi aldı emr-i sultân Ahmedî
sene 1135
30
Târîh-i Vilâdet-i Şeh-zâde Sultân İbrâhîm İbni Sultân Ahmed Hân
mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün mefâ‛îlün
1. Hezârân müjdeler kim genc-i eltâf-ı İlâhîden Nümâyân oldı bir dürr-i cihân-pîrâye-i ta‛zîm
2. Yine ‛âlemde bir nûr-ı mücessem togdı mihrâsâ Sipihr-i saltanatdan oldı pertev-dâd-ı heft-iklîm
3. Tevellüd eyledi sulb-i cenâb-ı hân Ahmedden Celîlü’l-kadr bir ferzend-i sâhib-efser ü dîhîm
4. Şehenşeh-zâde-i ‛âlî-neseb hurşîd-ahter kim Süreyyâdur ana âvîze-i gehvâre-i tekrîm
5. Degül cirm-i kamer ser-meşk-ı ikbâli içün eyler
‛Utârid şimdiden âmâde levh-i mekteb-i ta‛lîm
6. O dem kim zîver-i gül-pister-i mehd-i vücûd oldı Cihâna ser-be-ser feyz-i neşâtı eyledi ta‛mîm
7. Gelince mesned-i nâz ü na‛îme kıldı dûş-â-dûş Der-âgûş itmege ‛izz ü sa‛âdet birbirin takdîm
8. Hemîşe tûl-i ‛ömr ile vücûdın hazret-i Allâh Masûn ide hatâlardan be-hakk-ı sûre-i hâ-mîm
9. Dahı şeh-zâdegânıyla cenâb-ı dâver-i dehrün Hudâ silkü’l-le’âl-i devletini eyleye tanzîm
10. Şeref-bahş-ı velûd oldukda sad şevk ile ey Sâmî İderken levh-i dilde sûret-i endîşeyi terkîm
11. Du‛â idüp didüm bu mısra‛-ı yektâ ile târîh Vücûda geldi yâ Rab pîr ola şeh-zâde İbrâhîm
sene 1136
31
Târîh-i Vezâret-i Muhammed Beg İbni İbrâhîm Paşa
fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilâtün fâ‛ilün
1. Mesned-ârâ-yı sadâret zîb-i taht-ı saltanat Dâver-i sâhib-kerâmet pâdşâh-ı bî-nazîr
2. Hazret-i sultân Ahmed hân-ı sâlis kim anun Dergeh-i vâlâsıdur şâhân-ı âfâka masîr
3. Âftâb-ı revnak-efrûz-ı sipihr-i ‛izz ü şân Kim fürûg-ı re’y ü tedbîriyle ‛âlem müstenîr
4. Her umûrı nuhbe-i kânûn-ı ‛aklı-ı dûr-bîn Emr ü fermânı medâr-ı gerdiş-i çerh-i esîr
5. Her kimün tab‛ında isti‛dâd-ı aslı fehm ide Ol şehenşâh-ı cihân-pîrâye-i gerdûn-serîr
6. Rütbesin terfî‛ idüp ikbâl ile iclâl ile Eyler elbet himmet-i şâhânesi lutf-ı kesîr
7. Şimdi ez-cümle görüp zâtında istihkâkını Bir vücûd-ı nâzenîni eyledi sadr-ı müşîr
8. Sadr-ı ‛âlî-şânınun ferzend-i vâlâ-rütbesin Kıldı lebs-i hil‛at-ı ikbâl ile pîrâye-gîr
9. Âsaf ü dâmâd-ı zî-şânı vekîl-i mutlakı Sadr-ı a‛zam ya‛nî İbrâhîm paşa-yı dilîr
10. Zâtıdur pîrâye-i ser-mesned-i rüşd ü sedâd K’oldı tedbîriyle dehrün kâr-ı düşvârı yesîr
11. Pâdşâh-ı dîn ü devlet kadrini hakkâ bilür Kim vücûdıdur cihâna mahz-ı eltâf-ı kadîr
12. Çünki kavl-i mu‛teberdür یهبا رس دلو لا Mîr-i mahdûm-ı celîlü’l-kadrini itdi vezîr
13. Hil‛at-ı câh-ı vezâret kaddine şâyestedür Kim asâletle odur el-hak vezîr ibni vezîr
14. Vâlid-i rûşen-zamîriyle mu‛ammer olalar Kesb-i envâr eyledükçe mihrden mâh-ı münîr
15. Biri birinden misâl-i ferkadân dûr olmasun Göstere Hak sadr-ı a‛zam hazretine anı pîr
16. Sâmiyâ budur du‛â-yı hayrumuz her rûz ü şeb Cismini âfâtdan mahfûz ide hayy ü kadîr
17. Şevk ile çerh atsa ger tâcın sezâ târîh içün Oldı devletle Muhammed beg vezîr ibni vezîr
sene 1136
32
Târîh-i Feth-i Hemedân
fe‛ilâtün fe‛ilâtün fe‛ilâtün fe‛ilün
1. Dâver-i a‛zam ü efham şeh-i hurşîd-‛alem Mesned-efrûz-ı haşem husrev-i Cemşîd-nişân
2. Câ-nişîn-i hulefâ mâlik-i şemşîr-i gazâ Râyet-efrâz-ı vegâ saf-şiken ü kal‛a-sitân
3. Mazhar-ı lutf-ı Hudâ hazret-i sultân Ahmed Memleket-gîr-i mü’eyyed ser-i şâhân-ı cihân
4. Heft iklîme yedi bahre güher-pâş-ı kerem Kâfdan Kâfa kefi kâfî-i lutf ü ihsân
5. O hudâvend-i mu‛azzam ki Hudâ-yı müte‛âl Eylemiş dergehini şâh-reh-i kehf-i amân
6. Hükm-fermâ-yı ‛Arab pâdşeh-i Rum ü ‛Acem Râmdur emrine ser-cümle havâkîn-i zamân
7. Tîg-ı ser-tîzidür a‛dâyı perîşân kılıcı Hüsn-i tedbîri cihâna sebeb-i emn ü amân
8. Boyadı kana kızılbaşlarun kellelerin Bahr-ı hûn üzre habâb oldı ser-i surh-serân
9. Habbezâ savlet-i şîrâne-i şâhenşâhî K’eyledi şî‛a-ı murdârı perîşân çü segân