Suriye Krizinin Temelleri

Cumhurbaşkanı Beşar Esad, 1970 yılında Suriye'yi yöneten babası Hafez'in ölümünden sonra 2000 yılında iktidar olmuştur.

Yönetimin ailede yoğunlaştığı ve Esad'ın iktidarda kaldığı süre boyunca, reforma ve halka zarar verdiği görülmüştür. Parti sistemi, siyasi muhalefet için basında sadece birkaç ajans bırakmıştır. Giderek artan baskılar ve azalan özgürlük hareketleri, vatandaşların ve hatta dünyanın gözünden kaçmamıştır. 1950'lerden bu yana barışçıl bir güç aktarımı olmadan, değişiklikleri gerçekleştirmenin tek yolu askeri darbe ya da tamamen bir iç savaş olduğunu düşünen halk sonunda ayaklanarak isyan etmiştir (Landis, J. 2012:72).

2.2.2. İtibarsız İdeoloji

Suriye Baas Partisi, devlet liderliğindeki ekonomiyi Pan-Arap milliyetçiliği ile birleştiren ideolojik bir akım olan “Arap sosyalizminin” kurucusu olarak kabul etmektedir. Bununla birlikte,

62 GÖÇ YÜZYILINDA TÜRKİYE

“Manisa İlindeki Suriyeliler”

2000 yılına kadar Baas’cı ideoloji, İsrail'le girdiği kayıp savaşlar ve çökmüş bir ekonomi tarafından itibarını sarsan, zayıf bir güce indirgenmiştir. Esad, ekonomik yönetim konusunda Çin’in finansal reform modelini örnek alarak, rejimi modernize etmeye çalışmış ancak zaman ve diğer faktörler bu duruma imkân yaratmamıştır (Landis, J.

2012:73).

2.2.3. Düzensiz Ekonomi

Sosyalizm adı altında gerçekleşen reformlar, kentsel ve kırsal kesim ile üst ve orta sınıflar arasındaki tüketim faktörünü ortaya çıkarmıştır. Özel yatırama duyulan ilgi ve talep artmıştır. Bununla birlikte, özelleştirme sektöründe yer alan çoğu ismin, Esad'la kişisel bağları olan ailelerin olduğu, Suriye'nin taşralılığını terk ettiği görülmüştür. Yaşam maliyetleri arttıkça yoksullaşan ve iş imkanlarının kıtlaşarak ekonomideki bu eşitsizliğin yerel halk içinde mevcut rejime karşı olan kesimin artmasına neden olmuştur (Landis, J. 2012:74).

2.2.4. Kuraklık

Kuraklık, gittikçe kötüleşen ekonominin arkasındaki ana nedenlerden birisi olmuş, bu nedenle yapılan ayaklanmalara da katkıda bulunmuştur. Uzun süren kuraklık, Suriye'nin kuzeydoğusundaki tarım topluluklarına zarar vermiş ve 2008'den bu yana 1 milyondan fazla insanı etkilemiştir. Devletin yürüttüğü yardım ve destek kampanyalarının eksikliği, halkın güçsüzlük ve marjinalleşme duygularını körüklemiştir (Landis, J. 2012:75).

63

2.2.5. Nüfus Artışı

Suriye'nin hızla büyüyen genç nüfusu demografik bir soruna dönüşmeye başlamıştır. Suriye için artan nüfus, daha az iş imkânı ve işsiz kalan daha fazla insan anlamına gelmektedir. İşsizlik oranının yüksek olması, halk arasında çıkan ayaklanmalara katkı sağlayan bir etken olmuştur (Landis, J. 2012:76).

2.2.6. Yeni Medya

Suriye’deki devlet medyası sıkı bir şekilde kontrol edilse de 2000'den sonra uydu TV, cep telefonları ve internetin yaygınlaşması halkı dış dünya tarafından izole edilmeye teşebbüste bulunan araçlar olmuştur. Bu kitlenin modernize, dönüşüm ve iç özgürlük fikirlerine giderek empoze olmaya ve uyumlaşmaya çalıştığı görülmüştür. Dahası, yeni medyanın kullanımı, Suriye'de özellikle ayaklanmanın temelini oluşturan aktivist ağlar ve genel olarak Arap Baharı hareketi için güçlü bir araç olmuştur (Landis, J. 2012:77).

2.2.7. Yolsuzluk

Suriye halkının yolsuzluğa maruz kaldığı ifadesi yaşanılan süreç için yetersiz kalmaktadır. Suriye’de küçük bir dükkân açmak için izlenen yol, bir lisans diploması, bir araba kaydı veya düzenli yapılan ödemeler belgesiyle yeterli sayılacak konumdadır. Esad karşıtı isyancıların bile hükümet güçlerinden silah satın aldığı ve ailelerin ayaklanma sırasında gözaltına alınan akrabalarını serbest bırakması için yetkililere rüşvet verdiği görülmüştür (Landis, J. 2012:78).

64 GÖÇ YÜZYILINDA TÜRKİYE

“Manisa İlindeki Suriyeliler”

2.2.8. Devlet Şiddeti

Suriye'nin en geniş istihbarat servisleri, toplumun tüm alanlarına nüfuz etmiştir. Devletin korkusu, birçok Suriyelinin rejimi basit bir yaşam gerçeği olarak almasının nedenlerinden biri olmuştur. Ancak güvenlik güçlerinin 2011 baharında barışçıl protesto eylemlerine verdiği kontrolsüz tepkinin, Suriye'deki binlerce isyanda kartopu etkisi yaratmasına olanak hazırlamıştır (Landis, J. 2012:79).

2.2.9. Azınlık Kuralı

Suriye, çoğunluğu Sünni mezhebe ait Müslüman bir ülkedir, ancak üst düzey yöneticiler ve güvenlik sektörü ile Esad ailesi Alevilik inancının Şii koluna bağlı kalmaktadır. Sünnilerin önemli bir kısmı, ekonomik ve siyasi çoğu gücün Alevi ailelerinin elinde olup, tekelleştirildiği gerçeğine karşı çıkmıştır. Oluşan mezhepsel farklılıklar ve ayrımcılıklar Suriye ayaklanmasının itici gücünü oluşturmasa da gerçekleşen Sünni protesto hareketleri ve Alevilerin egemen olduğu Humus şehri gibi, dini açıdan karışık alanlarda gerilimi arttırmıştır (Landis, J. 2012:80).

2.2.10. Tunus etkisi

Aralık 2010'da hükümet karşıtı ayaklanma dalgasını tetikleyen Tunuslu bir sokak satıcısı olan Mohamed Bouazizi’nin etkisiyle gerçekleşen iç isyanların etkisiyle Suriye'deki yerleşik korku duvarı yıkılmıştır. 2011 yılının başlarında Tunus ve Mısır rejimlerinin düşüşünü izleyen ve örnek olan Suriye'deki milyonlarca insan, ilk defa değişimin mümkün olduğunu fark etmiştir (Landis, J. 2012:81).

65

3. ULUSLARARASI İLİŞKİLER TEORİLERİ EKSENİNDE SURİYE KRİZİ ANALİZİ

Uluslararası toplumlar, Suriye'deki oluşan yangını ateşlemede de önemli bir rol oynamıştır. Diğer Orta Doğu ülkeleri gibi Suriye de petrol zengini bir ülke olduğundan hem batı hem de doğunun dikkatini çekmektedir. Rusya, Çin, Birleşik Devletler ve Birleşik Krallık gibi diğer Batı ülkeleri, Suriye petrol tesislerine el koyma konusunda istekli ve istikrarlı davranmaktadırlar. İsrail’in komşusu olan Suriye, komşularının çoğu ABD’nin etkilediği ülkeler olduğundan, Batı’nın etkisini kontrol altında tutma konusunda Rusya ve Çin’e stratejik bir rol oynamaktadır.