Sulama ve drenaj durumu

Tarımsal üretimi artırmanın en önemli yolların biride bitkinin en fazla suya ihtiyacı olduğu dönemde yeterli miktar da su verilmesi olayıdır. Tüm parsellerin sulama yapılacak Ģekilde toplulaĢtırma projesi ile beraber sulama projesinin de yapılması gerekmektedir. Arazi veya bitki kök bölgesinde biriken suyu uzaklaĢtırmak için ihtiyaç duyulan araziye drenaj sistemi de planlanmalıdır.

AraĢtırma alanında toplulaĢtırma öncesi ve sonrası, sulanan veya sulanmayan parsellerin alanı, sayıları, oranları ve sulama sisteminin uzunluğu hesap edilerek karĢılaĢtırılmıĢtır.

3.2.8. Sulama oranı

Sulama Ģebekelerinin inĢasında verimlilik göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Sulamadan elde edilecek gelir artıĢı, Ģebeke tesisi ve iĢletmesi için yapılacak giderlerden fazla ise Ģebeke yapımına karar verilir. Sulama Ģebekelerinde sulanan alanın sulama alanına oranı ―sulama oranı‖ olarak tanımlanır. Ülkemiz sulama projelerinde sulama oranının düĢük kalmasına yol açan faktörlerin baĢında, tarım arazilerinin küçük, Ģekillerinin düzensiz ve dağınık parseller halinde olması ve sulama Ģebekesi uzunluğunun yetersiz olmasıdır. Bu sorunlara alternatif çözüm olarak, arazi toplulaĢtırması ve Ģebeke yoğunluğunun arttırılması gerektiği iĢaret edilmektedir. Sulama oranının belirlenmesi için aĢağıdaki eĢitlik kullanılmıĢtır (Kara, 1984).

Sulanan Alan (ha)

Sulama Oranı = ———————— x 100 (3.2) Sulama Alanı (ha)

4.1 Arazi toplulaĢtırmasında iĢletmelerin parsel büyüklüğüne göre dağılım etkisi

Arazi ToplulaĢtırması yapılan alan toplam 3283,80 dekardır. ToplulaĢtırma öncesi sulama kanalları ve yol güzergahları çıkarıldıktan sonra toplam 3247,4 dekar alan bulunmaktadır.

ToplulaĢtırmadan önce 3247,4 dekar alan gruplara ayrılmıĢtır. Gruplara ayrılan parsellerin, alanı, sayısı, toplam parsel sayılarına oranı, tüm parsel alanlarına oranı Çizelge 4.1‘de verilmiĢtir.

Çizelge 4.1. ĠĢletmelerin toplulaĢtırma öncesi arazi büyüklüklerine göre dağılımı

AraĢtırma sahasındaki toplulaĢtırma öncesi parselasyon haritası ġekil 4.1‘de ve toplulaĢtırma sonrası parselasyon haritası ise ġekil 4.2‘de gösterilmiĢtir.

Parsel Büyüklüğü (da) Parsel Sayısı (adet) Toplam Parsel Sayısına Oranı (%) Alan (dekar) Toplam Parsel Alanına Oranı (%) 0-4,99 2303 97,05 2732,1 84,13 5-9.99 58 2,45 363,3 11,19 10-14,99 10 0,42 114,0 3,51 15-19,99 1 0,04 15,4 0,47 20-24.99 1 0,04 22,6 0,70 25< 0 0,00 0,0 0,00 Toplam 2373 100 3247,4 100

ekil 4.1. Toplul aĢtı rma önc esi ar aĢtı rma saha sını n pa rse lasyon h aritası

AraĢtırma alanına ait Çizelge 4.1‘den anlaĢılacağı üzere Arazi ToplulaĢtırması yapılan alan toplam 3283,80 dekar olup sulama kanalları ve tarla içi yollar çıkarıldıktan sonra geriye 3247,4 dekar alan kalmaktadır. ToplulaĢtırma öncesi parsel büyüklükleri incelemesinde toplam parsel sayısı 2373, parsellerin toplam alanı ise 3247,4 dekardır. Bu alan içinde yollar ve sulama kanalları bulunmamaktadır. 0-5 dekar arasında alana sahip parsel sayısı 2303, toplam parsel sayısına oranı ise % 97,05 alan olarak 2732,1 dekar olup tüm parsel alanlarına oranı ise % 84,13‘tür. Parsellerin büyük bir kısmı gerek alan gerekse sayı olarak bu grupta toplanmıĢtır. Alanı 15-19,99 ve 20-24,99 dekar arasında sadece 1‘er parsel varken 25 dekarın üzerinde parsel bulunmamaktadır. Ayrıca araĢtırma alanında toplulaĢtırma öncesi parselasyon haritası ġekil 4.1‘de ve toplulaĢtırma sonrası parselasyon haritası ise ġekil 4.2‘de görülmektedir.

ToplulaĢtırmadan sonrası 3012,8 dekar alan gruplara ayrılmıĢtır. Gruplara ayrılan parsellerin, alanı, sayısı, toplam parsel sayılarına oranı, tüm parsel alanlarına oranı Çizelge 4.2‘de verilmiĢtir.

Çizelge 4.2. ĠĢletmelerin toplulaĢtırma sonrası arazi büyüklüğüne göre dağılımı

Çizelge 4.22‘de görüldüğü gibi toplulaĢtırma sonrası 0-4,99 dekar arasında buluna parsel alanlarının toplam parsel alanlarına oranı % 84,13‘den % 29,6 düĢerken, 15 dekar üzerinde bulunan parsel sayısı 2‘den 31‘e çıkmıĢtır. ToplulaĢtırma projelerinde yapılan yollar, sulama ve drenaj kanal güzergahları, hazine arazileri ve çiftçi arazilerinden % 10 kadar kesilen katılım payından sağlanmaktadır. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası gruplara ayrılan arazi farkı buradan kaynaklanmaktadır.

Parsel Büyüklüğü (da) Parsel Sayısı (adet) Toplam Parsel Sayısına Oranı(%) Alan (dekar) Toplam Parsel Alanına Oranı (%) 0-4,99 322 59,1 891,6 29,6 5-9,99 155 28,4 1095,2 36,5 10-14,99 37 6,8 464,5 15,4 15-19,99 26 4,8 444,0 14,6 20-24,99 4 0,7 90,0 3,0 25< 1 0,2 27,5 0,9 Toplam 545 100 3012,8 100

ekil 4.2. Toplul aĢtı rma sonra sı ar aĢtı rma s aha sın ın par se lasyon ha ritası

AraĢtırma alanındaki parsel büyüklükleri gruplara ayrılmıĢ olup toplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsel büyüklük gruplarına göre parsel sayılarının karĢılaĢtırılması ġekil 4.3‘te, parsel büyüklük gruplarına göre parsel sayılarının oransal dağılımının karĢılaĢtırılması ise ġekil 4.4‘te verilmiĢtir.

ġekil 4.3. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsel büyüklüğüne göre parsel sayıları dağılımının karĢılaĢtırılması

ġekil 4.4. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsel büyüklüğüne göre parsel sayılarının oransal dağılımının karĢılaĢtırılması

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası gruplara ayrılan parsel alanlarının karĢılaĢtırılması ġekil 4.5‘de, gruplara ayrılan parsellerin toplam alana göre oransal dağılımının karĢılaĢtırılması ġekil 4.5‘de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.5. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsel büyüklüğüne göre alansal dağılımının karĢılaĢtırılması

ġekil 4.6. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası arazi büyüklüğüne göre alansal oran dağılımının karĢılaĢtırılması

4.2. Arazi toplulaĢtırmasında parsellerin hissedarlılığı değerlendirilmesi

Bir parselde, birden çok kimsenin bir taĢınmaz mala hisseli olarak sahip olmalarına müĢterek veya hisseli mülkiyet denir. Hisseli mülkiyette, tapu kütüğünde her bir hissedarın hissesi isminin karĢısında 1/4, 2/7 gibi yazılır. Hisseli durumda araziler iĢletilirken hisse sahipleri arasında birçok problemler yaĢanmaktadır. MüĢterekler arasında anlaĢmazlıklar bazen kavgaya hatta bazı yörelerde kan dökmeye kadar yol açmaktadır. Bazı durumlarda hisse sahipleri tapu müĢterekli olsa da kendine düĢen payı ayırmakta, tek tapu üzerinde birden fazla parsel meydana gelmektedir. Bu da arazi parça sayısını artırmakta dolayısıyla iĢletmelerin her türlü girdi ve iĢçilik masrafı artmakta, buna karĢın iĢletmelerdeki arazilerde verim artıĢı sağlanamamaktadır. Parsellerde

hisselilik durumu hem teknik, hem de hukuki anlamda problemler ortaya çıkarmaktadır. AraĢtırma alanında, toplulaĢtırmadan önce hisse sayılarına göre parsel adeti, toplam parsel sayısına oranı, toplam alan ve toplam alana göre oranı Çizelge 4.3‘te verilmiĢtir.

Çizelge 4.3. ĠĢletmelerin toplulaĢtırma öncesi hisseli parsel dağılımı

Hisse Sayısı Parsel Adedi Hisseli Parselin Adetsel Oranı(%) Hisseli Parselin Alanı (da) Tüm Parsellere Alansal Oranı( % ) 1 1829 77,08 2550,7 78,55 2 365 15,38 341,7 10,52 3 44 1,85 65,6 2,02 4 49 2,07 52,4 1,63 5 26 1,10 45,4 1,40 6 49 2,07 42,3 1,30 7 2 0,08 17,2 0,53 8 1 0,04 1,9 0,06 9 3 0,13 11,5 0,34 11 1 0,04 0,9 0,03 14 1 0,04 2,6 0,08 26 1 0,04 111,5 3,43 30 2 0,08 3,7 0,11 Toplam 2373 100 3247,4 100

Çizelge 4.3 den de anlaĢılacağı üzere toplulaĢtırma öncesi proje alanında toplam 2373 parsel bulunmaktadır. Parsellerdeki hisse durumu, hisse sayısı 1-30 hisse arasında değiĢmektedir. Tek kiĢiye ait parsel sayısı 1829, toplam parsel sayılarına yüzde oranı % 77,08, tek kiĢiye ait olan parsellerin toplam alanı 2550,7 dekar, toplam alana oranı % 78,55‘idir. Aynı zamanda bu durum alanın parçalı yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Geriye kalan 544 parselde hissedarlık sayısı değiĢmektedir. Bazı parsellerde hisse sayılarının 30‘a kadar çıkması, parsellerin tarım yapılamayacak kadar küçülmesi veya karıĢık bir yapıya sahip olduklarının göstergesidir.

Arazi toplulaĢtırması ile parsellerdeki hisse durumları asgariye inmekte ve parsel alanları büyümekte olup bu da modern tarım olanaklarını artırmakta ve meydana gelebilecek hukuksal sorunları da ortadan kaldırmaktadır.

ToplulaĢtırma sonrası hisse sayılarına göre parsel adeti, toplam parsel sayısına oranı, toplam alan ve toplam alana göre oranı Çizelge 4.4‘te verilmiĢtir.

Çizelge 4.4. ToplulaĢtırma sonrası hisseli parsellerin değerlendirilmesi Hisse Sayısı Parsel Adedi Hisseli Parselin Adetsel Oranı (%) Hisseli Parselin Alanı (da) Hisseli Parselin Alansal Oranı (%) 1 359 65,87 1641,8 54,49 2 98 17,98 640,6 21,26 3 42 7,71 223,5 7,42 4 16 2,95 191,2 6,35 5 13 2,38 134,6 4,47 6 7 1,28 82,9 2,75 7 6 1,11 53 1,76 8 1 0,18 7,6 0,25 10 2 0,36 24,8 0,82 12 1 0,18 12,8 0,43 Toplam 545 100 3012,8 100

ToplulaĢtırma sonrası Çizelge 4.4‘ten de anlaĢılacağı üzere tek kiĢiye ait 359 parselin toplam alana oranı 54,49 iken, hissedar sayısı 7‘den fazla olan parsel sayısı 4, toplam alanın sadece % 1,5‘ni oluĢturmaktadır.

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası hissedar sayılarına göre parsel sayılarının karĢılaĢtırılması ġekil 4.7‘de, hissedar sayısına göre parsellerin parsel oranlarının karĢılaĢtırılması ise ġekil 4.8‘de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.7. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası hissedar sayısına göre parsel sayı dağılımının karĢılaĢtırılması

ġekil 4.8. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası hissedar sayısına göre parsel sayısı oranlarının karĢılaĢtırılması

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsellerin hissedar sayılarına göre alansal dağılımının karĢılaĢtırılması ġekil 4.9‘da, parsellerin hissedar sayılarına göre alansal oran dağılımının karĢılaĢtırılması ġekil 4.10‘da gösterilmiĢtir

ġekil 4.9. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası hissedar sayısına göre alansal dağılımın karĢılaĢtırılması

ġekil 4.10. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası hissedar sayısına göre alanların oransal dağılımın karĢılaĢtırılması

4.3. Arazi toplulaĢtırmasının iĢletmelerdeki arazi parçalılığına etkisi

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası tüm iĢletmelerin hissedarlı parsel sayıları ve oranları, tüm iĢletmelerin hissedarlı parsel alanları ve toplam alanların göre oransal dağılımı Çizelge 4.5‘te değerlendirilmiĢtir.

Çizelge 4.5. ToplulaĢtırmadan önce iĢletmelerin hisseli parsel dağılımı

Parseldeki Hissedar Sayısı

ĠĢletme sayısı ĠĢletmelere Ait Toplam Arazi Miktarı

Adet Oran ( %) Dekar Oranı ( % )

1 164 34,7 161,4 4,97 2 72 15,1 76,5 2,36 3 28 5,9 78,0 2,40 4 19 4,1 84,9 2,61 5 24 5,1 134,9 4,15 6 15 3,2 93,3 2,87 7 15 3,2 31,8 0,98 8 11 2,3 10,5 0,32 9 9 1,8 81,8 2,52 10 11 2,3 106,5 3,28 11 5 1,1 64,4 1,98 12 5 1,1 61,7 1,90 13 7 1,5 70,8 2,18 14 6 1,3 60,9 1,88 15 5 1,1 68,0 2,09 16 5 1,1 103,8 3,20 17 5 1,1 61,5 1,89 18 3 0,6 43,1 1,33 19 5 1,1 85,6 2,64 20 3 0,6 63,4 1,95 21 4 0,9 71,4 2,20 22 2 0,4 41,4 1,27 23 2 0,4 40,5 1,25 24 4 0,9 73,6 2,27 25 3 0,6 72,7 2,24 25‘den Fazla 40 8,5 1405,0 43,27 Toplam 472 100 3247,4 100

Çizelge 4.5‘ten anlaĢılacağı üzere proje alanında toplam 472 adet iĢletme bulunmaktadır. ĠĢletmelerdeki arazi parça veya hisse sayılarının oldukça fazla olduğu görülmektedir. Arazi parça sayısı 1 olan iĢletme sayısı 164 tane, yüzde olarak iĢletme sayılarının % 34,7‘si iken, alan olarak da 161,4 dekar ve tüm alanın sadece % 4,97 ‗sine denk gelmektedir. Birden fazla parça sayısı bulunan iĢletme sayısı 308 adet olup, tüm iĢletmelerin parça sayısına oranı % 65,3 iken alan olarak 3086 dekar, tüm alanın % 95,03‘ünü kapsamaktadır. 40 iĢletmenin 25‘ten fazla parça sayısı var olduğu görülmektedir. Alan olarak baktığımızda ise 1404 dekar, tüm alanın ise % 43,27 gibi büyük bir alan ve yüzdeye denk geldiği açıkça görülmektedir. 25‘ten fazla parseli veya parselde hissesi olan iĢletmelerin parsel veya parseldeki hisse sayıları 26, 27,29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 51, 67 tane olarak yer almaktadır. Arazi toplulaĢtırmasının temel amaçlarından biri bu parçalı yapıyı mümkün olduğunca aza indirmek ve arazi kayıplarını en aza indirerek etkin tarım yapılabilir hale getirmektir.

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisseli parsel sayılarının karĢılaĢtırılması ġekil 4.11‘de, iĢletmelerin hisseli parsel sayısının tüm parsel sayılarına oranının karĢılaĢtırılması ise ġekil 4.12‘de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.11. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisse sayısına göre parsellerin sayısal dağılımının karĢılaĢtırılması

ġekil 4.12. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisseli parsel sayısına göre oransal dağılımının karĢılaĢtırılması

ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisseli parsel alansal dağılımının karĢılaĢtırılması ġekil 4.13‘te, iĢletmelerin hisseli parsel alanlarının tüm parsel alanlarına göre oransal dağılımının karĢılaĢtırılması ġekil 4.14‘te gösterilmiĢtir.

ġekil 4.13. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisseli parsellerin alansal dağılımının karĢılaĢtırılması

ġekil 4.14. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası iĢletmelerin hisseli parsel alanlarına göre oransal dağılımının karĢılaĢtırılması

ToplulaĢtırma sonrası Çizelge 4.6‘dan anlaĢılacağı üzere 244 tane iĢletme tek parsele sahiptir. Tek parseli bulunan iĢletmeler alan ve oran olarak yaklaĢık iki kat artmıĢtır. ToplulaĢtırmadan önce 9‘un üzerinde parsel veya hissesi bulunan iĢletme sayısı 115‘tir. ToplulaĢtırma sonrası9‘danfazlaparselveyahissesibulunan iĢletmesayısı sadece 1‘dir. Çizelge 4.6. ToplulaĢtırmadan sonra iĢletmelerin hisseli parsel dağılımı

Parsel veya Hisse Sayısı

ĠĢletme sayısı ĠĢletmelere Ait Arazi Miktarları

Adet Oran ( % ) Dekar Oran ( % )

1 244 51,7 287,9 9,6 2 69 14,6 342,5 11,4 3 57 12,1 428,3 14,2 4 49 10,2 462,6 15,4 5 28 5,9 516,4 17,1 6 13 2,8 366,0 12,1 7 5 1,1 121,3 4,0 8 4 1,0 229,8 7,6 9 2 0,4 104,2 3,5 21 1 0,2 153,8 5,1 Toplam 472 100 3012,8 100

ToplulaĢtırmadan önce tarımsal iĢletme arazileri gerek tek gerekse hisseli parsel Ģeklinde çok dağınık ve parçalı bir yapıya sahiptir. ToplulaĢtırma ile iĢletmelerin arazileri birleĢtirilmekle birlikte çiftçiler veya hissedarlar arasında arazi satıĢı, aynı kiĢiye ait yan yana bulunan farklı parsellerin birleĢtirilmesi, rıza-i taksim vb. gibi iĢlemlerin yapılması, hem parsel sayısı hem de hisseli durumu azaltmaktadır.

Güven (2010)‘da, Ülkemizde tarımsal iĢletmelerin parçalılık durumuna bakıldığında 2001 tarım sayımı verilerine göre iĢlenen toplam tarım arazisi 184 329 487 dekar, toplam parça sayısının 12 323 410, iĢletme sayısının 3 022 127, iĢletmelerin % 56,5‘i 1-3 parçaya, % 20,4‘ü 4-5 parçaya, % 16‘sı 6-9 parçaya, % 5,7‘si 10-15 parçaya, % 1,4‘ü 16 ve üzerinde parçalı yapıya sahip olduğunu bildirmektedir.

Sinop Ġli toplam arazi varlığı 1 148 635 dekar, toplam arazi parça sayısı 190 339, toplam tarımsal iĢletme sayısı 31 457, parça sayısı 1 olan iĢletme sayısı 2274, parça sayısı 2 olan iĢletme sayısı 3017, parça sayısı 3 olan iĢletme sayısı 3493, parça sayısı 4-5 olan iĢletme sayısı 9010, parça sayısı 6-9 olan iĢletme sayısı 8617, parça sayısı 10-15 olan iĢletme sayısı 3801, parça sayısı 16 ve üzeri olan iĢletme sayısı 1245‘dir (Anonim, 2004).

Sinop Ġli verileri incelendiğinde ortalama parsel alanı 6,04 dekar, ortama iĢletme büyüklüğü 36,52 dekar, iĢletmelerin ortalama parsel sayısı 6,05 bulunur. 31 457 iĢletmenin % 7,2‘si 1 parça, % 9,6‘sı 2 parça, % 11,1‘i 3 parça, % 28,6‘sı 4-5 parça, % 27,4‘ü 6-9 parça, % 12,1‘i 10-15 parça ve % 4‘ü 16 ve üzeri parçaya sahip olduğu görülmektedir.

Cemalettin Köyündeki toplulaĢtırma sonrası tarımsal iĢletmelerin parçalılık durumuna bakıldığında 472 adet iĢletmenin % 51,7‘sinin 1 parça, % 14,6‘sının 2 parça, % 12,1‘inin 3 parça, % 8,7‘sinin 4-5 parça, % 5,3‘ünün 6-9 parça, % 0,2‘sinin 10 parçanın üzerinde parçalı yapıya sahiptir. ĠĢletmelerin ortalama parsel sayısı Cemalettin Köyünde 1,16 iken Sinop Ġl genelinde 6,05 ve Ülkemizde 4,1 dir. Yapılan arazi toplaĢtırması sonunda iĢletmelerin ortalama parsel sayısının azaldığı görülmektedir.

4.4. ToplulaĢtırma oranının belirlenmesi

ToplulaĢtırma oranı artıkça iĢletme baĢına düĢen iĢçilik, makine ve ekipmanlardan kaynaklanan her türlü girdi masrafı azalmaktadır. ĠĢletmelerin tarıma elveriĢli arazilerinin bir araya toplanmasıyla, parçalı arazilerden kaynaklanan sınır kayıplarının değerlendirilmesi, araziye ulaĢmak için zaman, iĢ gücü, araç yakıtı ve yıpranma masrafı kaybından tasarruf edilmesiyle iĢletmenin gelirinde bir artıĢ beklenmesi ve ülke ekonomisine katkısı olacağı kesindir.

2373-545

ToplulaĢtırma Oranı = —————————— = 0,77

2373

AraĢtırma alanında toplulaĢtırma oranı % 77 olarak bulunmuĢtur. Türkiye‘de yapılan

arazi toplulaĢtırma projelerinde toplulaĢtırma oranı % 42,4‘dür (Arıcı, 1994 ). Yapılan toplulaĢtırma oranı Türkiye‘de yapılan arazi toplulaĢtırma projelerindeki toplulaĢtırma oranından oldukça yüksektir.

Boyabat-Durağan Katılımcı Arazi ToplulaĢtırma Projesi, Cemalettin Köyü Arazi ToplulaĢtırma Projesini içine alan, 17 köy ve Durağan ġehir Merkezinden oluĢmaktadır. ToplulaĢtırma projesi içinde yer alan 17 köy ve Durağan ġehir Merkezi toplulaĢtırma oranları belirlenmiĢtir. ToplulaĢtırma oranı, Durağan ġehir Merkezinde % 40, Salar Köyünde % 53, Yabanlı Köyünde % 56, AĢağıkaracaören Köyünde % 57, Ġncir Köyünde % 58, Kayaboğazı ve Okçumemetli Köyünde % 60, Tekke, Daylı ve Ġmamlı Köyünde % 61, Edil Köyü % 63, Osman Köyü % 64, Ilıca Köyü % 67, Yandak Köyü % 68, Yanlızkavak ve YeĢilkent Köyünde % 71 ve Gazidere Köyünde % 75 olarak bulunmuĢtur (Abacı, 2009).

ToplulaĢtırma oranı, bu 17 köy ve Durağan ġehir Merkezinde hesaplanmıĢ, en yüksek toplulaĢtırma oranı Cemalettin Köyünde bulunmuĢtur. Cemalettin Köyü arazi toplulaĢtırma oranı, Türkiye‘deki ortalama toplulaĢtırma oranından ve aynı dönemde yapılan 17 köy ve Durağan ġehir Merkezi içersindeki toplulaĢtırma oranından daha yüksek bulunmuĢtur.

4.5. Arazi toplulaĢtırmasının parsel ulaĢımı ve yol uzunluğuna etkisi

Boyabat–Durağan Katılımcı Arazi ToplulaĢtırma proje içindeki Cemalettin Köyünde toplulaĢtırma sonrası 545 adet parsele ulaĢım sağlamak için toplam 17 870 metre tarla içi yol yapılmıĢtır. AraĢtırma alanında toplulaĢtırma projesinden önce 4900 m yol uzunluğu varken, toplulaĢtırma sonrası 17800 m artarak 22 770 m yol uzunluğuna ulaĢmıĢtır. ToplulaĢtırmanın temel amaçlarından biri de ulaĢımı olmayan parsellere, ulaĢım sağlamak amacıyla tarla içi yollar yapılmasıdır. Bu yollar hem kaliteli hem de parsele ulaĢım süresinin en az olacak Ģekilde planlanmıĢtır. Yollar toplulaĢtırmadan önce genellikle bakımsız, dar ve toprak iken, toplulaĢtırma projesiyle tarımsal mekanizasyona elveriĢli 8 m geniĢliğinde tabanı sert malzemeyle döĢenmiĢ, malzeme reglaj yapılarak üzerine stabilize malzeme serilmiĢtir.

Abacı (2009), proje içersinde yer alan bazı köylerin toplulaĢtırma önce ve sonrası birim sahaya düĢen yol miktarı, AĢağı Karacaören Köyü 20,95 m/hektar iken 44,25 m/hektara, YeĢilkent Köyü 8,06 m/hektar iken 72,20 m/hektara, Yanlızkavak Köyü 21,50 m/hektar iken 79,30 m/hektara, ve Kayaboğazı Köyü 23,16 m/hektar iken 90,12 m/hektara yükseldiğini, toplulaĢtırma sonrası bazı köylere yapılan tarla içi yol miktarının Ġncir 5905, Ġmamlı 9277, Ilıca Köyü 9960, Yandak 13 216, Daylı 13 398, Edil 15 042, Osmanköy 16 372, Kayaboğazı 22 177 metre olduğunu bildirmiĢtir.

Cemalettin Köyünde ise toplulaĢtırmadan önce birim sahaya düĢen yol miktarı 12,93 m/hektar iken toplulaĢtırma sonrası birim sahaya düĢen yol miktarı 69,34 m/hektara yükselmiĢtir. ToplulaĢtırma sonrası yapılan yol miktarı, yukarıda yapılan yol miktarlarının verildiği köyler arasında en fazla Cemalettin Köyüne yapıldığı görülmektedir.

ToplulaĢtırma öncesi parsellere ulaĢımı sağlayan yolları gösteren harita Ģekil 4.15‘te verilmiĢtir.

ġ ekil 4.15. Toplul aĢtı rma önc esi par se ll ere ul aĢım ı sağlaya n yol durumu

ĠĢletmelerde parsel sayıları arttıkça parsellere ulaĢmak için harcanan zaman ve iĢ gücü kaybı olumsuz Ģekilde artmaktadır. Ayrıca iĢçilerin sevk ve idaresi de zorlaĢmaktadır. Parsele ulaĢımı olmayan çiftçiler, diğer parselleri yol olarak kullanırken parsellerdeki bitkilere zarar vermektedir. Dolayısıyla bu durum çiftçiler arasında huzursuzluğa ve anlaĢmazlıklara sebep olmaktadır. Proje yapılırken iĢletmelerin parsel komĢularını seçme hakkı ve tüm parsellere ulaĢım yolu getirilmesinden dolayı iĢletmeler arasındaki anlaĢmazlıklar bir nevi ortadan kalkmaktadır. Aynı mesafedeki yolu olan parsel ile parsel içerisinden ulaĢım sağlanan yolsuz parsel arasında enerji tüketim yönünden farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca yolun kalitesi de enerji tüketimini etkilemektedir.

AraĢtırma alanında toplulaĢtırma öncesi ve sonrası ulaĢımı olan-olmayan parsel sayılarındaki değiĢimi Çizelge 4.7‘de verilmiĢtir

Çizelge 4.7. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası ulaĢımı olan parsel sayılarındaki değiĢimin karĢılaĢtırılması

Yolu Olan Parsel Yolu Olmayan Parsel Adedi Oranı ( % ) Adedi Oranı ( % )

ToplulaĢtırma Öncesi 1067 45 1306 55

ToplulaĢtırma Sonrası 545 100 0 0

Çizelge 4.7‘den de anlaĢılacağı üzere araĢtırma alanında toplulaĢtırma öncesi toplam parsellerin % 55‘ine karĢılık gelen 1306 adet parsele ulaĢım için tarla içi yol bulunmazken, tüm parsellerin % 45‘ine karĢılık gelen 1067 adet parsele tarla içi yollarla ulaĢım sağlanmıĢtır. ToplulaĢtırma sonrası oluĢan 545 adet parselin tamamına ulaĢım sağlayan tarla içi yollar yapılmıĢtır. BaĢka bir ifade ile toplulaĢtırma sonrası ulaĢımı olmayan parsel kalmamıĢtır.

ToplulaĢtırma sonrası tüm parsellere ulaĢımı sağlayan tarla içi yolların ġekil 4.16‘da görülen yeni parselasyon haritası görülmektedir.

ġ ekil 4.16. Toplul aĢtı rma sonr ası par se ll ere ula Ģım ı sağlaya n yol durumu

4.6. Arazi toplulaĢtırmasının parsel Ģekli, sayısı ve ortala parsel büyüklüğüne etkisi

Parseller geometrik Ģekil olarak dikdörtgen, üçgen, kare, yamuk ve Ģekilsiz (düzgün geometriye sahip olmayan) olmak üzere beĢ gurupta toplanabilir. Proje sahasından Gök Irmağın geçmesi, bazı alanların toplulaĢtırma sahası dıĢına çıkarılması ve köy sınırlarının düzgün olmamasından kaynaklanan parsel Ģekilleri bozuklulukları oldukça fazladır. Bu sebeple bozuk parsel Ģekilleri istenen oranda azaltılamamıĢtır. Bazı parsel Ģekilleri dikdörtgen, kare, üçgen, yamuk gibi Ģekilleri tam olarak ifade etmese de bu Ģekillere oldukça yakındır.

Ġrdelendiğinde parsel Ģekilleri ile tarımsal gelir arasında bir iliĢki olduğu görülür. Parsel Ģekilleri zaman ve iĢgücü kaybı, iĢ kolaylığı, araziyi iĢleme, ilaçlama, gübreleme, tarımsal mekanizasyon ve sulama açısından doğrudan etkilidir. Düzensiz parsel Ģekilleri arazi için gerekli olan çit malzeme miktarını, iĢçilik, akaryakıt miktarını ve sulama maliyetini yükseltmektedir. ToplulaĢtırmayla parsel alanları artmaktadır. Parsel alanı arttıkça birim alana düĢen kayıplar da azalmaktadır. Kara (1977) de bildirdiğine göre Cordes (1970) ve Dinçer (1971) farklı parsel Ģekillerini tarımsal mekanizasyon açısından karĢılaĢtırmıĢlar. EĢit büyüklükteki parselleri iĢlemek için dikdörtgen bir arazi, bir birim zamanda iĢlendiğinde, diğer Ģekillerde geçen zaman Ģu Ģekilde ortaya çıkmaktadır.

ġekil Geçen Zaman

Dikdörtgen : 1,00 birim Yamuk : 1,10 birim Kare : 1,20 birim Üçgen : 1,30 birim

Miras yolu ile parçalanmıĢ tarım arazilerinin önemli bir kısmı toprak iĢleme tekniklerinin uygulanması bakımından yetersiz durumdadır. Bilindiği üzere bozuk Ģekilli ve parçalı parseller modern iĢletmecilik teknik ve yöntemlerinin uygulanması açısından sorunlar doğurmakta, arazi kullanımı, üretim, tarımsal mekanizasyon, iĢçilik ve iĢçilik masrafları üzerine olumsuz etkiler yapmaktadır. Birim alandan elde edilen

ürün miktarının düĢük olması ve arazilerin çok parçalı oluĢu arazi toplulaĢtırması projelerinin hazırlanıp uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.

AraĢtırma alanı toplulaĢtırmadan önce ve sonra parsel Ģekillerine göre dikdörtgen, yamuk, üçgen, kare, Ģekilsiz olmak üzere beĢ guruba ayrılmıĢtır. ToplulaĢtırmadan önce ve sonra bu grupta değerlendirilen parsel Ģekillerinin sayı ve oranları Çizelge 4.8‘de verilmiĢtir.

Çizelge 4.8. ToplulaĢtırma öncesi ve sonrası parsel Ģekilleri ve sayılarındaki değiĢim