Su Tahliyesi Problemi için Neden Sonuç Diyagramı

Ishakawa Diyagramı ya da balık kılçığı diyagramı olarak da adlandırılan neden sonuç diyagramı, bir sonuç ile o sonuca sebep olan etmeler arasındaki ilişkileri belirlemek üzere gerçekleştirilmektedir. Sonucun nedenleri araştırılmaktadır. Neden sonuç diyagramı bireyler tarafından ya da gruplar tarafından yapılabilir. Neden sonuç diyagramında malzeme, makine, insan ve yöntem ana nedenleri oluşturmakta iken, bunun alt nedenleri de bulunmaktadır. Ana nedenlerin isimleri probleme göre değiştirilebilir (Bauer, Duffy, Wescott, 2006).

Neden sonuç diyagramının oluşturulmasında öncelikle üç adet uzmandan faydalanılmıştır. Uzmanlar Edirne İlinde son üç yılda yaşanan afetlerden zarar gören üç işletmenin afet ile ilgilenen yöneticilerinden oluşmaktadır. Afet ile ilgili

0% 20% 40% 60% 80% 100% 0 5 10 15 20 25 30 Frekans

seçilen işletmelerden ikisi otomotiv sektöründe, birisi ise sağlık sektöründe yer almaktadır. Her üç işletme de selden önemli ölçüde zarar görmüştür. İşletmelerde afet sırasında ciddi maddi hasar oluşmuştur. Uzmanlar bu hasar ve su tahliye çalışmaları ile bizzat ilgilenen işletme yöneticileridir.

Neden sonuç diyagramının oluşturulması için ilk aşamada uzmanlar tarafından problemler ile ilgli ana nedenler belirlenmiştir. Su tahliyesi problemi için temel nedenler yönetimsel nedenler, kamu kurumları ile ilgili nedenler ve kuruluş yeri ve bina ile ilgili nedenler olmak üzere üç ana nedende toplanmıştır. Bu nedenler Şekil 5. da görülmektedir.

Şekil 5. Neden Sonuç Diyagramında Ana Nedenler

Uzmanlar su tahliyesi problemleminin yönetimsel nedenlerinin alt nedenlerini malzeme ekipman eksikliği, iletişim eksikliği, ön bilgi alınmaması, personelin afete hazırlıksız olması ve afet ile ilgili tedarikçi ağının oluşturulmaması olarak belirlemişlerdir.

Uzmanlara göre malzeme ve ekipman eksikliği sel baskınına ilk müdahelede ve suyun yükselmesini engellemede önemlidir ve bu konu da yönetim tarafından gerçekleştirilmesi gereken bir konudur.

Uzmanlara göre işletmeler afet sırasında nereye başvuracaklarını bilememektedirler. İlk etapta başvurmaları gereken kurum AFAD olmakla birlikte işletmeler genelde ilk olarak bu koordinatör kuruma başvurmamaktadır. Farklı

Kurumlar Altyapı ve bina

Yönetim

kurumlara yapılan başvurular sürecin uzaması ve gereken desteğin alınamaması ile sonuçlanabilemktedir. Afet sırasında ilgili kurumlarla iletişim eksikliği de yönetimsel olarak çözümlenmesi gereken bir konudur.

Afet aniden gelmektedir ve afetle ilgili ön bilgi alınması şarttır. Uzmanlara göre bu konu da yönetimsel konular içindedir. Örneğin işletmelerden birinde işletmee gece kalan görevli yağışlarla ilgili endişe duymuş ama yağışların ne miktarda zarar vereceği ve ne kadar süreceği konusunda bilgisi olmadığından işletme yöneticilerini bilgilendirmemiştir. Afetler ile ilgili düzenli şekilde bilgi alınacak bir yapının oluşturulmaması da uzmanlar tarafından yönetimsel bir alt neden olarak belirlenmiştir.

Uzmanlara göre hazırlık ve planlama ne kadar iyi yapılırsa ve bu planlar masa başı ve uygulamalı tatbikatlar ile ne kadar çok test edilirse afete yanıt ve zarar görme potansiyeli o kadar azalmaktadır ve bu konu yönetim ile ilgilidir.

Uzmanlara göre sel olduğunda iş yerleri ve binaları su basmakta ve su boşaltmak için yararlanılan devlet imkanları yeterli olmamaktadır. Bu sebeple bu konuda özel sektörden yararlanılabilmektedir. İşletmeler daha önceden oluşturmadıkları tedarikçi ilişkileri nedeni ile afet anında ilgili tedarikçileri bulup destek almak konusunda zorluk yaşamaktadırlar. Uzmanlara göre bu alt neden de yönetimsel nedenler arasında yer almaktadır.

Uzmanlara göre ikinci ana neden kamu kurumları ile ilgilidir. Kamu kurumları ile ilgili ana nedenin alt nedenleri su tahliyesi için itfaiye aracı veya büyük pompa gibi araçların gelmemesi ve destek personelin gelmemesi olarak sıralanmıştır. Uzmanlardan birisi aracın gelip destek personel gelmemesi nedeni ile su tahliyesi gerçekleştirilmediğini belirtmiştir.

Uzmanların belirlediği üçüncü ana neden işletmenin kuruluş yerinin altyapı açısından ugunluğu ve binanın uygunluğu ile ilgilidir. Uzmanlar kuruluş yerinin altyapı açısından uygun olup olmamasının ve binanın imar açısından uygun olup olmamasının ciddi alt nedenler olduğunu belirtmektedirler. Altyapının suyun tahliyesi açısından büyük önem arz ettiği belirtilmektedir. Bunun yanında

binanın lokasyon olarak afet riski içeren bölgede olması da uzmanlara göre önemli bir alt nedendir çünkü afet riski ne kadar yüksekse işletmenin selden gördüğü zarar o kadar fazla olmaktadır. Kuruluş yeri ve bina ile ilgili bir diğer alt neden kotun düşük olmasıdır. Kotun düşük olması sel afetine karşı işletmeyi savunmasız bırakmaktadır. Uzmanların yer aldığı işletmeler yaşadıkları son sel afetinde kotun düşük olmasının önemini kavrayarak suyun işletme içine girmesine engel teşkil edebilmek için yüksek duvarlar inşaa etmişlerdir.

Uzmanların yaptığı değerlendirme işletmelerin su tahliyesi ile ilgili problemlerinin üç ana nedeninin ve on alt nedenininin olduğunu göstermektedir. Ana nedenler ve bunların kök nedenleri Tablo 11.’de görülmektedir.

Ana Neden Kod Kök Neden

yönetim _{St1 Su tahliyesi için malzeme ekipman eksikliği} St2 Afet sırasında ilgili kurumlarla iletişim eksikliği St3 Afetle ilgili ön bilgi alınmaması

St4 Personelin afete hazırlıksız olması

St5 Özel sektörden destek olabilecek işletmelerin bilinmemesi Kurumlar _St6 Su tahliyesi için araç eksikliği

St7 Su tahliyesi için destek personel eksilkiği Kuruluş

Yeri ve Bina

St8 Binanın imar açısından uygunsuz olması

St9 Bina kotunun düşük olması, bodrum kata olması St10 Kuruluş yerinin afet açısından riskli olması

Tablo 11. İşletmeler için Su Tahliyesi Problemine İlişkin Ana ve Kök Nedenler

Uzman görüşlerine göre oluşturulan nedenler ana nedenler ve kök nedenler Neden Sonuç Diyagramında Şekil 6.’da görüldüğü gibi görselleştirilmiştir.

Şekil 6. Su Tahliyesi Problemi için İşletmelerin Neden Sonuç Diyagramı

Birinci ana neden yönetim ile ilgilidir.

Uzmanlar, Tablo 8. de görülen işletme ihtiyaçlarından; malzeme ve ekipman ihtiyaçlarını, afetle ilgili ön bilgi alma ihtiyaçlarını, afetle ilgili teknik bilgi alma ihtiyaçlarını ve hangi kurumlara ulaşılması gerektiği ile ilgili bilgi alma ihtiyaçlarını, yönetim ana nedeninin alt nedeni olarak belirlemişlerdir. Dolayısı ile uzmanların belirlediği alt nedenler ile işletmelerin anket sonucu elde edilen ihtiyaçları eşleşmektedir. Uzmanların belirlediği yönetim ile ilgili alt nedenler işletmenin toplam ihtiyaçlarının yaklaşık %31’ini oluşturmaktadır. Dolayısı ile işletmelerin ihtiyaçlarının %31’inin yönetimsel nedenlerden kaynaklandığı söylenebilir.

Yönetimsel nedenlerden malzeme ekipman eksikliği, iletişim eksiliği, tedarikçi ağının oluşturulmaması ve kuruluş yerinin seçimi konuları lojistik süreçler içinde yer almaktadır.