TRC2 (DİYARBAKIR-ŞANLIURFA) BÖLGESİ
BÖLGE PLANI 2014-2023
115
en önemli içme suyu kaynağı olan Atatürk Baraj Gölü’ne; Adıyaman Samsat ve Kâhta şehir merkezlerinin atık suları, Şanlıurfa’nın Bozova ilçe merkezinin atık suları arıtılmaksızın doğrudan deşarj edilmektedir. İçme suyu kaynağı olan Birecik Baraj Gölü’ne ve sulak alan ilan edilmiş olan Karkamış Baraj Gölü’ne Halfeti ve Birecik ilçe merkezlerinin atık suları deşarj edilmektedir.
Diyarbakır ilinin en önemli su kaynaklarından biri olan ve sulak alan niteliğinde olan Dicle Nehri birçok kirletici unsurun etkisi altında bulunmak-tadır.
Diyarbakır kentinin içme suyu ihtiyacının büyük bir kısmının karşılandığı Dicle Barajı’na Dicle ve Eğil ilçe yerleşmelerinin atık suları doğrudan de-şarj edilmektedir. Kentin diğer içme suyu kaynağı olan Gözeli içme suyu kaynağı; çevresindeki işlet-meler ve yerleşim alanlarının atıkları nedeniyle kirlilik tehdidi altındadır. Ayrıca bölgede yoğun olarak gerçekleştirilen tarımsal faaliyetler
sonu-cunda tarımsal atıkların su kaynaklarına karışma-sı da su kirliliğine yol açan etmenler arakarışma-sındadır.
Gerek iklim ve çevre değişikliğine bağlı olarak azalan su miktarı; gerekse gittikçe kuvvetlenen su arzının tamamen yurtiçi kaynaklarla sağlan-ması eğilimi, su kaynaklarının etkin kullanımını zorunlu kılmaktadır. Türkiye’de toplam su tüke-timinin %73’ü tarım sektörü tarafından gerçek-leştirilmektedir. Bu doğrultudaki temel sorun ise sulama yöntemlerine bağlı olarak ortaya çıkmak-tadır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından açılan kanallar aracılığı ile yapılan sulamaların
% 14’ünde yağmurlama, % 5’sinde ise damla sulama, geri kalan % 81’lik oranında yüzeysel sulama yöntemi ile kullanılmaktadır. Gelenek-sel sulama yöntemleri daha çok su kullanımını gerektirmekte, bu durum girdi maliyetlerini arttırdığından hem işletmelerin rekabet gücünü etkilemekte, hem de çevre ve iklim değişikliğine bağlı sorunlara yol açmaktadır.
TRC2 (DİYARBAKIR-ŞANLIURFA) BÖLGESİ
BÖLGE PLANI 2014-2023116
Hedef 1- Su Kaynaklarının Etkin Yönetimi ve Su Kullanımında Verimliliğin Sağlanması
Hedef 2- Su Havzalarının ve Su Kaynaklarının Korunması
Strateji 1- Sulama tesis envanterinin çıkarılması
Strateji 2- Büyük ölçekli orman ve su işleri yatırımları konusunda tarım örgütlerine düzenli olarak bilgi aktarılması Strateji 3- Su kaynaklarının etkin kullanımına yönelik Su Master Planı’nın hazırlanması ve rasyonel su kullanım
bütçesinin hazırlanması
Strateji 4- Sulamaya açılmış ve Diyarbakır başta olmak üzere açılacak alanlarda, aşırı sulama sonucu toprakta tuzlanma, çoraklaşma ve erozyon risklerine karşı halkın bilinçlendirilmesi ve uygun tekniklerin kullanılmasına ilişkin yayım ve tanıtım faaliyetlerinin yapılarak bilinçsiz sulamaların önüne geçilmesi
Strateji 1- Bölgede modern sulama tekniklerinin teşvik edilmesi Strateji 2- Su kullanımı ile ilgili bilinçlendirme etkinliklerinin yürütülmesi
Strateji 3- Su havzalarının koruması ve iyi yönetilmesine yönelik Fırat ve Dicle nehirleri ile baraj gölü havzaları için entegre havza yönetimi planlarının hazırlanması ve kullanıcıların sürece katılmasıyla uygulamaya konulması
Strateji 4- Dicle Nehri ve baraj göllerinde kıyı kenar çizgisinin belirlenmesi Strateji 5- Havza Yönetim Planları’na yönelik destek etkinliklerinin sürdürülmesi Strateji 6- Bölgesel havza yönetim bilgi sisteminin oluşturulması
Strateji 7- Atık su toplama ve arıtma sistemlerinin desteklenmesi, su havzalarına atık deşarjı gerçekleştiren alanlarda öncelikli olarak arıtma tesislerinin yapılması ve katı atık sızıntı suları, tarım, sanayi ve petrol atıkları gibi kirletici unsurların bertaraf edilmesi, bu kapsamda;
Strateji 8- İçme suyu kaynaklarının koruma alanlarında bulunan yapılaşmanın durdurulması, atık suların doğrudan veya dolaylı deşarjının engellenmesi, tarımsal faaliyet olarak sadece iyi tarım uygulamalarına ve organik tarıma izin verilmesi
Strateji 9- Nehir ve barajlar çevresinde ağaçlandırma çalışmalarının arttırılması
Alt Strateji 1- Atatürk Barajı drenaj alanında olan Şanlıurfa ili Bozova, Adıyaman ili Samsat ve Kahta ilçelerinin ve Karkamış Barajı drenaj alanında olan Şanlıurfa ili Halfeti ve Birecik ilçelerinin atık su arıtma sistemlerinin yapılması, Şanlıurfa merkez atıksu arıtma tesisinin yenilenmesi
Alt Strateji 2- Dicle Barajı drenaj alanında olan Diyarbakır ili Dicle ve Eğil ilçelerinin ve Elazığ ili Maden ilçesinin atık su arıtma sistemlerinin yapılması ve Etibank-Maden Bakır İşletmesi deşarjları için önleyici tesislerin yapılması
Alt Strateji 3- Diyarbakır’da Devegeçidi Barajı drenaj alanında; askeri tesislerin deşarjını önleyici tesisler, petrol üretim sahalarından karışan atıkları önleyici tesisler, Diyarbakır kentinin çöp sahasından kaynak-lanan sızıntı sularına karşı önlemler, Ergani ilçesinin atık su arıtma sisteminin yapılması, sulu tarım alanlarından dönen suları önleyici tesislerin yapılması
TRC2 (DİYARBAKIR-ŞANLIURFA) BÖLGESİ
BÖLGE PLANI 2014-2023
117
Çevre kirliliği Bölgenin önemli sorunları arasında yer almaktadır. “Türkiye Çevre Sorunları ve Önce-likleri Envanteri Değerlendirme Raporu”na göre bölgenin çevre sorunları arasında; atıklar Şan-lıurfa’da ve Diyarbakır’da birinci öncelikli kirlilik sorunudur. Diyarbakır’da yaşanan çevre sorunları önem sırasına göre; atıklar, gürültü kirliliği, doğal çevrenin tahribatı, su kirliliği, erozyon, toprak kirliliği ve hava kirliliği olarak tespit edilmiştir.
Şanlıurfa’da yaşanan çevre sorunları önem sırası-na göre; atıklar, toprak kirliliği, su kirliliği, gürültü kirliliği, hava kirliliği, doğal çevrenin tahribatı ve erozyon olarak tespit edilmiştir.
Bölgede oluşan katı atık miktarının yıllar itibarıyla sürekli artmakta olmasına karşın Bölge yer-leşmelerin büyük bir bölümünde düzenli katı atık depolama alanı bulunmamaktadır. Düzenli depolama ve bertarafı sağlanamayan katı
atık-ların; sızıntı sularının yer altı sularına karışması, atıkların çevreye yayılması, metan gazı sıkışması sonucu yangın ve patlama riski oluşturması ve toprak kirliliği gibi ciddi sorunlara yol açmak-tadır. Şanlıurfa’da ikinci öncelikli çevre sorunu toprak kirliliğidir. Bölgede uygun olmayan gübre ve ilaçların kullanılması, zirai ilaç ve kimyasal ambalajların çevreye bırakılması toprak kirliliğine neden olmaktadır.
TRC2 Bölgesi zengin yer altı ve yerüstü su kaynaklarına, önemli endemik türlere ve zengin biyo-çeşitliliğe sahiptir. Bölge, doğal vejetas-yonlu bölgeler, sulak alanlar, önemli kuş alanları ve diğer ekosistemler bakımından zengin bir konumdadır fakat Bölgedeki biyo-çeşitlilik gerek iklim ve çevre değişikliği, gerekse yanlış tarım uygulamaları sonucunda tehdit altındadır.