TRC2 (DİYARBAKIR-ŞANLIURFA) BÖLGESİ
BÖLGE PLANI 2014-2023
141
Bölgenin kalkınma hedeflerine ulaşması için belirlenen gelişme eksenlerinin-amaçların tam anlamıyla ve zamanında hayata geçebilmesi, bölge aktörlerinin eşgüdüm içinde hareketini sağlayacak koordinasyona ve gerekli finansal kaynakların etkin olarak kullanılabilmesine bağlıdır.
2014-2023 dönemini kapsayacak olan TRC2 Bölgesi Bölge Planı hedef ve stratejilerinin uygulanması sürecinde bölgedeki mevcut fi-nansman kaynaklarının çeşitliliği önem arz et-mektedir. Kalkınma Bakanlığı’nın yıllık yatırım programları çerçevesinde illere tahsis ettiği kamu yatırım kaynaklarının yanında, Karaca-dağ Kalkınma Ajansına her yıl aktarılan genel bütçe kaynağı ve bölgede uygulanan prog-ramların (KÖYDES, BELDES, SODES, Cazibe Merkezleri vb.) sağladığı kaynaklar Bölge için önemli fırsatlar olarak değerlendirilmektedir.
Bölge Planı uygulamalarının gerçekleşmesine etki edecek genel bütçeden finanse edilen mali kaynakların başında gelen kamu yatırım-ları incelendiğinde, 2008-2012 GAP Eylem Planı’nın faaliyete geçmesiyle Bölgeye yapılan yatırımlar artmış; 2008 yılından sonra kamu yatırımlarında Diyarbakır’da yaklaşık 2 kat Şanlıurfa’da ise 4 katlık bir artış yaşanmıştır.
2009-2012 yılları arasında ortalama 4.874 milyon TL yatırım programı ödeneği tahsis edilen bölgede 2012 yılında 1.445 milyon TL mali kaynak tahsis edilmiştir.
2012 yılında kamu yatırımlarında Diyarba-kır en fazla pay alan 4. il, Şanlıurfa en fazla pay alan 7. il olmuş ve 2012 yılında TRC2 Bölgesi ülkedeki kamu yatırımlarının yaklaşık
% 3,25’ini almıştır. 2012 yılında Bölge’deki kamu yatırımlarının % 13,44’ü tarıma aittir, madencilik ve eğitim sektörleri de tarımdan sonra en fazla pay alan sektörler konumunda-dır. GAP Eylem Planı 2013-2017 dönemi için revize edildiğinden, kamu yatırımlarının bu yıllar arasında da artış seyrine devam etmesi beklenmektedir.
Bölgesel gelişme için doğrudan kamu ya-tırımı olarak sağlanan kaynakların dışında özel sektör yatırımlarını destekleyen mali destek mekanizmaları ve teşvik sistemleri de bulunmaktadır. Bu yönde finansal kaynaklar
içerisinde plan faaliyetlerine önemli kaynak sağlayacak aktörlerden biri de Karacadağ Kal-kınma Ajansıdır. Teklif çağrısı yöntemi ile mali destek programları yürüten Ajans program önceliklerini Bölge Planı gelişme eksenleri ve hedefleri ile uyumlu olarak belirlemektedir.
2011-2013 yılı dönemleri arasında Merkezi Yönetim Bütçesinden Ajansa toplam 60,2 milyon TL kaynak aktarılmış ve bu kaynağın önemli bir kısmı mali ve teknik destek prog-ramları kapsamında hibe olarak yararlanıcılara verilmiştir.
Kalkınma Ajansına genel bütçeden her yıl aktarılacak kaynak miktarının Merkezi Yönetim Bütçe Gelirlerindeki artış öngörüleri doğrul-tusunda 2014 yılı için 22 milyon TL, 2015 yılı için 23 milyon TL, 2016 yılı için 24 milyon TL, 2017 yılı için 25 milyon TL, 2018 yılı için 26 milyon TL, 2019 yılı için 27 milyon TL, 2020 yılı için 28 milyon TL, 2021 yılı için 29 milyon TL, 2022 yılı için 30 milyon TL, 2023 yılı için ise 31 milyon TL olmak üzere toplam 265 milyon TL olacağı öngörülmektedir. Ajans tarafından sağlanan bu kaynakların Bölgede kredi faiz desteği veya faizsiz kredi destekleri olarak da kullandırılabilmesi imkânı ve hibe programlarında eş finansman miktarının ortalama % 50 düzeyinde olması göz önünde bulundurulduğunda bölgede ortalama 700 milyon TL’lik bir yatırım kaynağının harekete geçmesi öngörülmektedir.
Bunun yanı sıra Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından yürütülmekte olan Cazibe Mer-kezlerini Destekleme Programı kapsamında 2014-2023 yılları arasında Ajansa toplam 400 milyon TL kaynak aktarılması öngörül-mektedir.
Bölgede özel sektör yatırımlarını destekleyen ulusal mali destek mekanizmalarından diğer-leri KOSGEB, TKDK (Tarımsal ve Kırsal Kalkın-mayı Destekleme Kurumu), Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı hibe programları, Sanayi Bakanlığı destekleri, TÜBİTAK’ın Ar-Ge destek-leri ve yatırım teşvikdestek-leri olarak sıralanabilir.
TRC2 Bölgesinde 2009-2012 yılları arasında Yatırım Teşvik Belgesi Programı kapsamında Diyarbakır’da 276, Şanlıurfa’da 304 olmak üzere toplam 3.610 milyon TL tutarında 580
TRC2 (DİYARBAKIR-ŞANLIURFA) BÖLGESİ
BÖLGE PLANI 2014-2023142
yatırım teşvik belgesi alınmış; alınan bu Yatı-rım Teşvik Belgeleri ile Bölgede 19.748 kişinin istihdamı sağlanmıştır. Bölgenin yatırım tutarı ve istihdamda Türkiye toplamından aldığı pay önceki yıllara göre daha yüksek olmasına rağmen yinede ülke ortalamasına göre düşük kalmıştır. Ancak bu teşvik sistemi devam ettiği takdirde bölgede yatırımların artacağı ve istihdam oranında da artışların yaşanacağı beklenmektedir. Doğrudan özel sektör yatı-rımları Bölge için önemli mali kaynaklardan biridir. Yeni teşvik sisteminin yaratmış olduğu avantajlarla birlikte Karacadağ Kalkınma Ajansı Yatırım Destek Ofislerinin ve Diyar-bakır-Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odalarının yatırımlar konusunda sunmuş olduğu danış-manlık hizmetleri ve Organize Sanayi Bölgele-rinin altyapısını iyileştirmeye yönelik faaliyetler Bölgeye çok daha fazla özel sektör yatırımın gelmesine olanak sağlamaktadır.
Ayrıca ülkemizin Avrupa Birliği müzakere sürecinde yararlandığı Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA 2014-2020) bileşenleri, AB 7. Çerçeve Programı (2014-2020) ve diğer AB fonları Bölge Planı amaçları doğrultusun-da kaynak olarak faydoğrultusun-dalanabilecek unsurlar arasında değerlendirilmekte ve bu kapsamda uygun çağrılara proje hazırlanması planlan-maktadır.
AB-IPA Bölgelerarası Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı (BROP) kapsamında desteklenecek olan ve Proje Tanımlama Dokü-manı 21 Ekim 2013 tarihinde AB TR Dele-gasyonu tarafından onaylanan “Şanlıurfa’da Tarih Yeniden Canlanıyor Projesi” ile önümüz-deki 31 aylık dönem içerisinde Şanlıurfa iline 9.610.838 Euro tutarında kaynak aktarılacak-tır. Proje ile kentin turizm altyapısını ve turizm sektöründeki KOBİ’leri güçlendirerek kentteki geceleme oranını yükseltmek ve turizmden daha fazla pay almasını sağlayarak “bir marka kültür kenti” olmasına katkıda bulunmak;
Şanlıurfa Merkez ve Göbeklitepe’nin UNESCO Geçici Kültür Mirası Listesinden Asıl Listeye girmesine destek olmak ve kurulacak Alan Yö-netimi ile sürdürülebilir turizm politikalarının oluşmasını sağlamak; yapılacak etkinliklerle Şanlıurfa’nın önemli ve seçkin bir destinasyon noktası olmasını sağlamak amaçlanmaktadır.
Bunun yanı sıra AB-IPA İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı (İKGOP) kapsamında operasyon başvurusu yapılmıştır.
Değerlendirme sonucunda kabul edilmesi durumunda TRC2 Bölgesine 6.590.000 Euro tutarında bir kaynak aktarılacaktır. Operasyon kapsamında mesleki eğitimin geliştirilmesi yolu ile genç işsizliğinin azaltılması amaçlan-maktadır.