Stufflebeam’in CIPP Değerlendirme Modeli

Yöneticilerin iyi kararlar almasına yardımcı olmak amacıyla Stufflebeam tarafından yapılandırılmıştır. Stufflebeam ve Shinkfield (2007) CIPP modeline dayalı değerlendirmeyi bazı nesne ya da olgular değerinin sistemli bir araştırma sonucunda ortaya konulması olarak tanımlamaktadır. CIPP modeli fayda (utility), elverişlilik (feasibility), uygunluk (propriety), ve kesinlik (accuracy) ölçümlerinin Eğitimsel Değerlendirme Standartları Ortak Kurulu (The Joint Committe on Standarts for Educational Evaluation) tarafından tanımlanan değerlendirme sürecini karşılayan düzenli bir yaklaşımdır (Shinkfield & Stufflebeam, 2007).

CIPP modeli; değişimin, kararların, karar verme ortamlarının ve değerlendirmenin çeşitli türlerinin kapsamını ortaya çıkarır. Bu bağlamda ortaya çıkan değerlendirme tanımında, “değerlendirme, alternatif sonuçlara yönelik karar vermek için kullanışlı bilgiyi betimleme (delineating), edinme (obtaining) ve sağlama (providing) süreci”

olarak tanımlanır (Oliva, 2008). Stufflebeam modelde yer alan her bir parçanın ne anlama geldiğini şöyleaçıklamıştır (Oliva, 2008: 443):

1. Süreç (Process); birçok basamak ya da işlemi içeren yöntemleri kapsayan belirli, devam eden ve döngüsel aktivite.

2. Betimleme (Delineating); belirtme, tanımlama ve açıklama gibi adımlarda değerlendirme ile sunulan bilgi ihtiyaçlarına odaklanmak.

31 3. Edinme (Obtaining); istatistik ve ölçme gibi formal anlamlar ve toplama, düzenleme ve analiz etme gibi var olan süreçler.

4. Sağlama (Providing); ihtiyaçlara ve amaçlara en iyi hizmet eden sistemlerin ya da alt sistemlerin birlikte uyumu.

5. Kullanışlılık (Useful); değerlendirici ve müşteri etkileşimi üzerinden gelişen önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk.

6. Bilgi (İnformation); öğeler (maddi ya da manevi) ve öğelerin ilişkileri hakkında betimleyici ve açıklayıcı veri.

7. Karar Verme (Judging); belirtilen değer çerçevesine uygun olarak ağırlıkları atama, bundan türetilen kriterler ve kararlaştırılan her bir oluşum için kararlaştırılan kriter ile bağlantılı bilgi.

8. Karar Alternatifleri (Decision Alternatives); belirle bir karar sorusuna yönelik isteğe bağlı bir takım cevaplar.

CIPP modelinin en önemli amacı sürekli olarak programın geliştirilmesine imkân sağlamaktır. Program sürekli olarak geliştirildiğinden süreçte dört farklı değerlendirme söz konusudur. Değerlendirmeler; bağlam (context), girdi (input), süreç (process) ve ürün (product)’dür (Ornstein & Hunkins, 2014). CIPP modeli kapsamında bütün ögelere ya da ayrı ayrı bazı ögelere ilişkin değerlendirme yapılabilmektedir.

1.4.6.1 Bağlam (Context) Değerlendirme

Bağlam, hedefleri, problemleri gözden geçirmek ve ihtiyaçların karşılanmasının ele alındığı CIPP modelinin ilk aşamasıdır (Gilchrist & Roberts, 1974). Değerlendirme sürecinde en temel değerlendirme olan bağlam değerlendirme, programın uygulandığı ortamı ele almayı gerektirmektedir. Bağlam değerlendirmede, programın uygulandığı ortam tanımlanır, ortam ile ilgili istenilen ve gerçek şartlar belirlenir, gerçekleşmeyen ihtiyaçların neler olduğu belirlenerek bunların sebepleri ortaya konulur (Ornstein & Hunkins, 2014). Eğitim programında ele alınacak hedefleri belirlemede ve programın hedeflerinin tanımlanmasında bağlam değerlendirme önemli bir rol oynamaktadır (Fitzpatrick, Worthen & Sander, 2004). Ornstein &

32 Hunkins (2014:413), programla ilgili faaliyetlerin bağlam boyurunda değerlendirilmesi yapılırken aşağıdaki ipuçlarını takip etmeyi önermektedir.

1. Eğitim programını yönlendiren inanışları, hedefleri ve değerleri belirleyin.

2. Kilit rol oynayanları belirleyerek toplumun yapısını anlayın.

3. Okul bölgesinde daha önce yürütülen programsal faaliyetleri belirleyin.

4. Programın hayata geçirilmesi için gerekli olan ve mevcut fiziksel olanaklar ile ilgili göstergeleri edinin.

5. Okul çevresi ve toplumun dışında ve içinde meydana gelen faaliyetlerin lehinde ve aleyhindeki baskıları değerlendirin.

6. İhtiyaç duyulan bütçe ve tahsis edilen bütçeyi belirleyin.

7. Okul ve toplum için hangi performans çıktılarının önemli olduğunu belirleyin.

8. Öğretmen ve yöneticilerin yargıları, beklentileri, algılarına dair ve değerlendirme sonunda ne bekledikleri, sonuçları nasıl kullanmak istedikleri üzerinde bir karara varın

1.4.6.2. Süreç (Process) Değerlendirme:

Uygulanan plan ya da programda kontrol edilerek yönetilen programın uygulama aşaması için alınan kararlar süreç değerlendirmede ifade edilir (Gilchrist & Roberts, 1974). Süreç değerlendirmede plan ya da programın ne kadar iyi uygulandığı, başarıyı tehdit eden engellerin neler olduğu, programda hangi düzenlemelere ihtiyaç olduğuna ilişkin sorulara cevap aranır (Ornstein & Hunkins, 2014). Süreç aşamasında, programı uygulayanlara, programı tasarlayanlara ve programı uygulamada bulunan katılımcılara süreçte hedeflenen durum ve uygulamada gerçekleşen durumlar arasında oluşabilecek uyum ya da çelişkilerde gözlem ve sorgulama yönteminden yararlanılabilir (Canoğlu, 2014).

1.4.6.3. Girdi (Input) Değerlendirme

Program hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla hangi kaynakların kullanılabilir olduğunu belirlemek için girdi değerlendirmeden yararlanılır (Gilchrist & Roberts, 1974). Girdi değerlendirme, “Nasıl yapılmalı?” sorusuyla arzulanan sonuçları sağlayacak prosedür tasarımlarını ve eğitim stratejilerini tanımlar (Zhang, Zeller,

33 Grifftih, Metcalf, Williams, Shea & Misulis, 2011). Girdi değerlendirme, program hakkında alınacak kararların yapılandırılmasına hizmet eder. Program hedeflerine ulaşmada önerilen stratejiler, belirlenen stratejilerin nasıl uygulanacağı ve programda yer alan hedeflerin süreci kolaylaştırmada hangi plandan faydalanılacağı girdi değerlendirmede ifade edilebilir (Ornstein & Hunkins, 2014; Fitzpatrick, Worthen &

Sander, 2004).

Amaçların uygun ifade edilmesi, amaçların okul amaçları ile uygunluğu, içeriğin;

programın amaç ve hedefleri ile uyumluluğu, öğretim stratejilerinin uygunluğu, amaçlara ulaştırabilecek çeşitli stratejilerin varlığı, yer alan içeriğin ve öğretim stratejilerinin amaçlara ulaşmasında inanılan temelin ne olduğuna ilişkin sorular girdi değerlendirmenin başarıya ulaşması için gerekli temel sorular olarak görülmektedir (Ornstein & Hunkins, 2014). Stufflebeam ve Shinkfield’e (2007) göre girdi değerlendirme aşamasında anket, doküman incelemesi, literatür taraması ve görüşme gibi veri toplama araçlarından yararlanılabilir.

1.4.6.4 Ürün (Product) Değerlendirme:

Programın amaçlarına ulaşıp ulaşılmadığını belirlemek ve ortaya çıkacak ürünün, programın düzenlenmesine ilişkin kararlar almaya neden olup olmadığını belirlemek amacıyla ürün değerlendirmeden yararlanılır (Gilchrist & Roberts, 1974). Ürün değerlendirmenin başlıca amacı, programın başarılarını değerlendirmek ve netleştirmektir (Stufflebeam & Shinkfield, 2007). Hangi sonuçların elde edildiği, ihtiyaçların ne kadarının karşılandığı, ders uygulamasından sonra program ile ne yapıldığı gibi soruların sorulması ürün değerlendirmede programın başarıya ulaşmasını belirlemek amacıyla önemlidir (Fitzpatrick, Worthen & Sander, 2004).

Stufflebeam ve Shinkfield’e (2007) göre girdi değerlendirme aşamasında anket, gözlem ve görüşme gibi veri toplama araçlarından yararlanılabilir.

Çalışmada, programın( amaç- içerik, öğretim yöntem- stratejileri ve ölçme değerlendirme çalışmaları) bütün boyutlarını aynı anda bakmak ve değerlendirmek amaçlandığından durum çalışması kapsamında CIPP modelinden yararlanılmıştır.

34