Stufflebeam ’in Bağlam, Girdi, Süreç, Ürün (CIPP) Modeli

1969 yılında ortaya konulan ve 1971 ve 1983 yıllarında Shrinkfiel tarafından yapılan katkılarla birlikte yeniden gözden geçiren Bağlam, Girdi, Süreç, Ürün Modelinin amacı; bir programı, projeyi, ürünü, kurumu veya sistemi değerlendirmek isteyen bireylere rehberlik edebilecek sürdürülebilir ve anlaşılabilir bir çerçeve sunabilmektir.

Stufflebeam (1971)’e göre değerlendirmenin en önemli amaçlarından birisi de karar alma sürecine hizmet etmek olduğu için, alınacak kararların neleri kapsayacağını bilmekte fayda vardır. Bu bağlamda, CIPP modeline göre bağlam, girdi, süreç ve ürün tarafından karşılanan dört karar verme süreci vardır. Bunlar: planlama, yapılandırma, uygulama ve geri dönüştürme olarak ifade edilebilir.

Bağlamın değerlendirilmesi sürecinde değerlendirmeyi yürütenler ihtiyaçları, problemleri, fırsatları konjonktürel durumları ve dinamikleri göz önünde bulundurur. Bağlamın değerlendirilmesi neticesinde elde edilen veriler karar verici mekanizmalar tarafından hedeflerin belirlenmesi, önceliklerin tespit edilmesi ve program hedeflerinin ihtiyaçlara ve tespit edilen problemlerle uyumlu olmasını sağlamak adına kullanılır. Programın diğer paydaşları ise bağlam değerlendirmesi vasıtasıyla programın doğru hedeflerle yönlendirilip yönlendirilmediğine ve elde edilen çıktıların programın hedefleri ile ne derecede örtüştüğüne dair değerlendirmede bulunur (Stufflebeam ve Coryn, 2014).

Stufflebeam ve Coryn (2014), program değerlendirme modelinin ikinci basamağı olan girdi değerlendirme sürecinde değerlendiricinin alternatif yaklaşımları

40

belirlemek, planlama ile ilgili prosedürleri değerlendirmek ve programın hedeflenen amaçlara ulaşması için gerekli olan bütçe, personel durumu ve benzeri konulara dair öngörülerde bulunmak suretiyle programın oluşturulması sürecini desteklediğini

belirtmektedir. Ayrıca girdi değerlendirmesi sayesinde karar vericiler hangi planlamanın daha etkili olacağına, bütçeye dair taleplerin ne yönde şekilleneceğine, kaynakların nasıl kullanılacağına ve personel arasındaki iş yükü planlamasının nasıl olacağına dair

değerlendirmede bulunabilir.

CIPP Modelinin üçüncü basamağında yer alan süreç; program uygulanırken gerçekleştirilen etkinliklerin incelendiği basamaktır (Gökmenoğlu, 2014). Süreç değerlendirmede işlemlere, zaman çizelgelerine ve konulara göre uygulamaya konulan programın işleyişine odaklanılır. Başka bir ifadeyle, yapılan planlamanın ne derecede uygulandığı, uygulama esnasında programın başarısını etkileyen ne tür problemlerin yaşandığı ve hangi düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç duyulduğu gibi sorulara cevaplar aranır (Ünal, 2011).

Programın etkinliğine ve sürdürülebilirliğine karar verebilmek adına sürecin değerlendirilmesi son derece önemlidir. Tseng ve arkadaşlarına göre (2010) süreç, değerlendirme öğretimin uygulanması ile ilgilidir. Uygulana pilot testlerin veya yürütülen değerlendirmenin sonuçlarına göre programın yeniden yapılandırılabilmesi için öğrencilerin ihtiyaçlarının tanımlanması gerekir. Program tasarımındaki

eksikliklerin öngörülmesi, karar alma sürecine bilgi desteğinin sağlanması ve planlanan prosedürlerin doğru işletildiğinden emin olunması süreç değerlendirmesinin belli başlı hedeflerindendir. Süreç değerlendirmesiyle programın yöneticilerine düzenli geri dönütler sağlanır. Süreç değerlendirilirken veri elde etmenin birçok yöntemi vardır. Öğretmenlerin davranış ölçeği, öğretmenlerin değerlendirme ölçeği, standartlaştırılmış başarı ölçeği, uzman referanslı ölçekler ve performansa ilişkin veriler bu yöntemler arasında gösterilebilir.

CIPP Modelinin son basamağında yer alan ürün değerlendirmesinde,

değerlendiriciler hedeflenen veya hedefte olmamasına rağmen gerçekleşen kısa ve uzun dönemli çıktılar ile bu çıktıların maliyeti olmak üzere bir takım hususları tespit eder. Programın uygulanması sırasında hedeflenen amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığına dair geri dönüt sunar. Ürün değerlendirme sayesinde programın sonunda ne denli başarıya ulaşıldığının geniş kapsamlı bir değerlendirilmesinin yapılması sağlanır. Programı

41

uygulayanlar belirli aralıklarla yapılan değerlendirmeler sayesinde programın önemli çıktılarına odaklanma ve varsa eksikliklerin bu doğrultuda girilmesi için dönüt alma imkânı bulur. Başka bir ifadeyle, ürün değerlendirmesi programın hedeflenen ve hedeflenmeyen çıktılarına dair değerlendirmelerde bulunulmasını ve bu

değerlendirmelerin rapor haline getirilmesine katkıda bulunur (Stufflebeam ve Coryn, 2014).

Özetle, CIPP Modeli söz konusu olduğunda; bağlam değerlendirme sürecinde, çevresel analizlerin yapılması, değerlendirme sürecinde geçilmeden öncen elde bulunan kaynakların değerlendirilmesi ve ihtiyaçların belirlenmesi söz konusudur. Girdi

değerlendirmede ise olması muhtemel değişiklikler ile birlikte öğretmen görüşleri değerlendirilmektedir. Uygulamaya yönelik aktivitelerin değerlendiği üçüncü aşama ise süreç değerlendirme olarak karşılık bulmaktadır. Son aşama olan ürün değerlendirmede ise, programın başarılı olup olmadığı, fark yaratıp yaratmadığı ve bunların sonucuna göre programın uygulanmasına devam edilip edilmeyeceği ve gerekli değişiklikler belirlenmektedir (Serçek, 2014).

Tablo 2

CIPP Modelinde Yer Alan 4 Değerlendirme Türü

Bağlam Girdi Süreç Ürün

Hedef Problemlerin tespit edilmesi ve ihtiyaçların belirlenmesi Muhtemel değişikliklerin değerlendirilmesi Önerilen değişikliklerin amaçlandığı gibi yapıldığından ve yaşanan sorunların tespit edildiğinden emin olunması Öğretim programının herhangi bir fark yaratıp yaratmadığının tespit edilmesi Yöntem Sınıf içi mülakatlar, testler ve öğrencilerin yazılı ödevleri gibi yöntemlerin kullanılması Literatür taraması, örnek programların incelenmesi, pilot uygulamalar ve alanda çalışan öğretmen görüşlerine başvurulması Yürütülen faaliyetlerin ve gerek hedeflenen gerekse hedefte olmayan sonuçların incelenmesi ve kayıt altına alınması suretiyle değişim sürecinin izlenmesi Öğrencilerin başlangıçtaki performanslarında yaşanan değişimlerin ve öğrendiklerini yeni durumlara uyarlayabilme becerilerinin ölçülmesi

42 Karar Alma İhtiyaç duyulan değişiklikler için temel teşkil edilmesi Değişime ilişkin en fazla desteğin nerden sağlandığının ve hangi çözümün en uygun olduğunun tespit edilmesi

Programın son şeklinin verilmesine yardım edilmesi ve değişimin ne derece etki ettiğinin yorumlanmasına katkıda bulunacak verilerin sunulması Değişikliklerin devam edip etmemesine veya iptal edilmesine karar verilmesi

43