Spor Kar¸sıla¸smalarında Denetimin Otomasyonu

Otomasyon sektöründeki geli¸smeler yava¸s yava¸s endüstriyel imalat alanı dı¸sına çıkmı¸s, tüm sektörleri etkiler bir hal almı¸stır. 1960lı yıllardan itibaren spor sektörü de bundan etkilenmi¸stir. Sporun gitgide bir endüstri haline gelmesi, spor endüstrisinin sahip oldu˘gu maddi kaynakların artması , spor kar¸sıla¸smalarını izleyen seyirci sayısındaki artı¸s spor kar¸sıla¸smalarının denetiminin daha etkin bir biçimde yapılması gereklili˘gini ortaya koymu¸stur. Öncelikle hakemlerin e˘gitimine ve sayıca arttırılmasına yönelik çalı¸smalar yapılmı¸stır. Örne˘gin 1991 yılında futbol kar¸sıla¸smalrındaki hakem sayısı resmi olarak dörde yükseltilmi¸stir. ˙Ilgili çalı¸smalar halen devam etmekte olup Avrupa Futbol Federasyonu bazı turnuvalarda altı hakem uygulamasına ba¸slamı¸stır. Ancak tüm bu çalı¸smalara ra˘gmen istenilen seviyeye ula¸sılamamı¸stır. Günümüzde spor camiası hala ¸sike konusunu tartı¸smaktadır. Hakemlerin niyeti ve kararlarındaki do˘gruluk sürekli sorgulanmaktadır. Tüm bu geli¸smeler insanların yanı sıra, otomasyon sistemlerinin de sporda kullanılmasını, kar¸sıla¸smaların objektif oynanabilmesi için git gide bir zorunluluk haline getirmektedir. Bu zorunlulu˘gun kar¸sılanması ve kar¸sıla¸smaların objektif biçimde denetlenebilmesi ihtiyacı; spordaki denetim yapan ki¸silerin (hakemler) geli¸stirilmesine yönelilk giri¸simlerin yanı sıra, sporda otomasyon uygulamaları aracılı˘gıyla denetimin iyile¸stirilmesine yönelik yapılan çalı¸smaları te¸svik etmektedir.

Spor sahalarının düzenlemesi için otomasyon uygulamaları 20. Yüzyılın ba¸sları ndan itibaren mevcuttur. Özellikle golf oynanan sahalara yönelik otomasyona yatırımları bulunmaktadır. Sporda otomasyon sistemlerinin kullanılmasına 1960’lı yıllarda golf sporu ile ba¸slanmı¸stır. Bu otomasyon golf sporunda yalnızca bir delikte topun olup olmadı˘gını kontrol eden bir düzenekten olu¸smaktaydı [3]. Golf sporu, günümüzde de akademik çalı¸sma yapanların ilgisini çekmektedir. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte golf toplarını toplayan makineler geli¸stirilmi¸stir [10].

Ba¸slangıçta golf ile ba¸slayan çalı¸smalar, di˘ger spor dallarına da yayılmı¸stır. Son yıllarda özellikle futbol kar¸sıla¸smalarının denetiminin otomasyonuna yönelik çalı¸smalar dikkat çekmektedir. Futbolda görüntü i¸sleme ile gol tespiti yapan çalı¸smalara rastlamak mümkündür [46]. Gerek oyuncuların gerekse kameraların hareket ediyor olu¸su bir takım zorluklarıda beraberinde getirmektedir. Ancak bulanık mantık ve di˘ger yöntemlerle de bu sorunun çözümü için u˘gra¸sılmaktadır [11].

Basketbol da bu geli¸smelerden payını almı¸stır. Basketbol maçlarında görüntü i¸sleme ile otomatik sayı tespitine yönelik çalı¸smalara rastlamak mümkündür [12] [13] [14]. Basketbolda atı¸sın yapıldı˘gı konum da önemli oldu˘gu için oyuncuların takibi de önem arzetmektedir. Bu alanda da çalı¸smalar yapılmı¸stır [15]. Oyunların yanısıra topun tespiti ve takibine yönelik çalı¸smalar da mevcuttur.

Dünyada yaygın seyirci kitlesine sahip, popüler bir di˘ger spor dalı da voleyboldur. Özellikle antrenörlere görüntülü itiraz hakkı verilmesi ile görüntü i¸sleme yoluyla voleybol sonuçlarının denetimi ayrı bir önem kazanmı¸stır. Oyuncularına konumunu tespit etmeye yönelik çalı¸smalar mevcuttur [16]. Bunun yanı sıra topun takibi ve konumunun tespiti yönelik çalı¸smalar da yapılmaktadır [18].Ayrıca hücum ve blokların tespitine yönelik çalı¸smalar da mevcuttur [17].

Hentbol da önemli spor dallarından biridir. Ancak hentbol alanında yapılan ve kar¸sıla¸sma sonucunu denetlemeye yönelik olan çalı¸smaların di˘ger spor dallarından daha az oldu˘gu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte taktik analizi amaçlı olarak yapılan yayınlara literatürde mevcuttur [19].

Beyzbol ülkemizde olmasa da ABD gibi bir takım ülkelerde oldukça popüler bir spor dalıdır. Beyzbol alanında pek çok akademik çalı¸smaya literatürde yer verilmi¸stir. Setlerin ve kuralların yardımıyla görüntü i¸sleme yöntemiyle oyunun denetlenmesine ili¸skin olarak çalı¸smalar yapılmı¸stır [22]. Bunun yanı sıra maç içerisindeki hareketleri takip ederek kar¸sıla¸smada alınan kararları denetleyen çalı¸smalar da mevcuttur [20]. Yukarıda belirtilen yöntemleri birle¸stiren çalı¸smalar da yapılmı¸stır [21]. Daha ayrıntılı bilgi edinmek amacıyla beyzbol oyuncularının yalnızca ellerini bulmaya yönelik görüntü i¸sleme uygulamalarına da beyzbolda rastlamak mümkündür [47].

Yukarıda bahsedilen takım sporlarının yanı sıra, bireysel sporlar için de yapılmı¸s çok sayıda uygulama mevcuttur. Bu tezde masa tenisine olan benzerli˘gi nedeniyle

tenis sporunda yapılan çalı¸smalar daha detaylıolarak incelenmi¸stir. Tenis tüm Dünyada yaygın olarak oynanan ve izlenen popüler bir spor bran¸sıdır. Video veri madencili˘giyle ile kar¸sıla¸sma sonucunun denetlenmesine yardımcı olacak tespitler yapılmı¸stır [48]. Bunun yanısıra maç görüntülerini içeren videolardaki seslerden yola çıkarak veri edinilmesi için yapılmı¸s çalı¸smalar mevcuttur [23] Bir di˘ger çalı¸smada video görüntüsünde öncelikle çizgiler bulunmu¸s ve ardından oyuncular tespit edilmi¸s ve yörünge analizi yöntemiyle oyuncuların gidebileckeler bölgeler tespit edilmi¸stir [24]. Oyuncunun bulundu˘gu konum kar¸sıla¸sma kuralları icabı kısıtlandı˘gından, oyuncunun konum verisi kar¸sıla¸sma denetimi açısından faydalıdır. Bir ba¸ska çalı¸smada ise yalnızca ses verilerinin yeterli olmayaca˘gı dü¸sünülmü¸s, video üzerinde takip yapılarak topun dü¸sebilece˘gi aday bölgeler belirlenmi¸s ve ses analizi ile videodan alınan sonuçlar birle¸stirilerek daha yüksek do˘grulukta karar verilmesi mümkün hale gelmi¸stir [49]. Tenis kar¸sıla¸sması videolarında yapılan anonsların da otomatize edilmesi için çalı¸smalar yapılmı¸stır [25].