hukuku” kavramı ve spor hukuku ihtilaflarının çözüm yöntemlerinden bahsetmek istiyoruz.
Ġnsanların birbirleriyle ve devletle olan iliĢkilerini düzenleyen hukuk kuralları, yaĢantımızda büyük önem kazanmıĢ ve günümüzde dev bir endüstri haline gelmiĢ olan sportif faaliyetleri de düzenlemiĢtir. En basit tanımı ile spor hukuku, sportif etkinlikleri düzenleyen kurallar bütünüdür207
. Spor hukuku terimi,208 tüm hukukçular tarafından
205 RG 10.05.1969 -13195. 206
Kuru, ss. 5920-5921.
207 Erten, s. 50.
208 Öte yandan, “lex sportiva” kavramından da bahsetmek gerekir. “Lex sportiva” doktrinde bazı
yazarlarca “spor hukuku” ile aynı anlamda kullanılmasına rağmen, (örneğin bkz; Kısmet Erkiner, “Türkiye’de Spor Hukuku’nun OluĢumu”, Ġstanbul Barosu Dergisi Spor Hukuku Özel Sayısı, Özel Sayı 3 (Mayıs 2007), s.18.) bir çoğu da bu kavramı “uluslararası spor hukuku” anlamında kullanmaktadırlar. Bu yazarlara göre “lex sportiva”, baĢta CAS olmak üzere sadece milletlerarası tahkimde hakem mahkemelerinin verdiği kararlardan oluĢmaktadır. Konuyla ilgili görüĢler için bkz. Nafziger, ss. 48-50; Mitten / Davis / Smith / Berry; Ken Foster, “Lex Sportiva and Lex Ludica: The Court of Arbitration for Sport’s Jurisprudence”, Ian Blackshaw, Robert C.R. Siekmann ve Janwillem Soek (Ed.), The Court of Arbitration for Sport 1984-2004 içinde (420-440), The Hague: T.M.C. Asser Press, 2006.
69
kullanılmamakla birlikte, çoğunluk bu ifadeyi tercih etmektedir209
. Spor hukuku terimini kullanmayan yazarlara göre, spor hukuku Ģeklinde bir hukuk disiplini yoktur210
. Spor hukuku ile ilgili yukarıdaki basit tanım, spor hukukunun iĢlevleri, süjeleri, özgünlüğü ve bulunduğu hukuk alanını içine alacak Ģekilde geniĢletilebilir. GeniĢ bir tanım vermeden önce, bu unsurları ayrı ayrı belirtmek uygun olacaktır211
.
Spor hukukunun iĢlevi spor faaliyetini düzenlemektir. Faaliyeti, kapsamı oldukça geniĢ bir ifadedir. HerĢeyden önce, sporcuların statüsü, faaliyetlere katılmaları, birbirleriyle, devletle, kulüpleriyle, diğer kulüplerle, ulusal, uluslararası ve uluslararası bölgesel federasyonlarla, IOC ile ve diğer yarıĢ düzenleyicileriyle iliĢkileri bu kapsama girer. Bundan baĢka, yine spor faaliyeti ile ilgili olmak Ģartıyla, kulüplerin ulusal ve uluslararası federasyonların, IOC’nin birbirleriyle olan iliĢkileri de bu kapsama dâhildir. Sponsorluk, yayın, marka sözleĢmeleri de, sportif etkinliklerle ilgili olmak Ģartıyla, spor hukuku içinde değerlendirilebilir212
.
Spor hukukunun süjeleri olarak sporcular, teknik direktörler, antrenörler, kulüpler, takım sahipleri, Ģirketler, oyuncu temsilcileri213, yöneticiler, ulusal ve uluslararası federasyonlar, IOC, devletin sporla ilgili kurumları gibi kiĢi ve kuruluĢlar sayılabilir214
.
Spor hukuku, kendine özgü geliĢimi, yapısı ve iĢleyiĢi olan bir alandır. OluĢum, yapı ve iĢleyiĢ açısından özgünlüğü, spor hukukunun ilkelerini de belirlemektedir. Bu ilkeler henüz geliĢmekte olup, üzerinde bilimsel tartıĢmalar yapılmaktadır. Yüz yıl öncenin spor anlayıĢı ile bugünün spor anlayıĢı arasında birçok
209 “Spor hukuku” terimini kullanan yabancı hukuk doktrininden örnek olarak bkz; Champion, Nutshell;
Nafziger; Colicci, Greenberg / Gray; Mitten / Davis / Smith / Berry; Gardiner / James / O’Leary / Welch.
210 Mitten / Davis / Smith / Berry, s. 1. 211 Erten, s. 50.
212
Erten, s. 55.
213
Ülkemizde, oyunculara kulüplerle yapacakları sözleĢmelerde ve reklam, sponsorluk gibi alanlarda belli bir komisyon mukabilinde danıĢmanlık yapan kiĢiler için, “oyuncu temsilcisi” yerine, farklı anlamları bulunan “menajer” ibaresi daha çok kullanılmaktadır. Türkiye’de oyuncu temsilcisi olarak çalıĢmak isteyenler Türkiye Basketbol Federasyonu’nca çıkarılan Basketbol Oyuncu Temsilciliği Yönergesi’ne uygun olarak oyuncu temsilciliği sertifikasına sahip olmak zorunda iken, uluslararası alanda bu iĢi yapmak isteyenler, FIBA Ġç Tüzüğü’nün H.5. maddesine uygun olarak FIBA oyuncu temsilciliği sertifikasına sahip olmak zorundadırlar.
70
fark bulunmaktadır. GeliĢme aĢamasında olan bu ilkeler, sporun ve dolayısıyla spor hukukunun diğer alanlardan farklı değerlendirilmesine ve sportif olaylara bu farklılık gözönünde bulundurularak bakılmasını da gerekli kılar215. Elbette, geliĢmekte olan her hukuk branĢı gibi spor hukuku da, hukukun genel ilkelerinden, metinlerinden faydalanacaktır216
. Ancak bu yapılırken, sporun geliĢimi, iĢlevi ve yapısı açısından farklılıklara uygun yorumlar da yapılmalıdır217
.
Ġzah edilenler ıĢığında spor hukukunun geniĢ bir tanımını218
vermek gerekirse; spor hukuku, sporun süjelerinin birbirleriyle sportif eylem ve etkinliklere iliĢkin iliĢkilerini, sporun özgünlüğü göz önünde bulundurularak düzenleyen kurallardan oluĢan, kendine özgü bir hukuk dalıdır219.
Spor hukukunun konularından biri de, sporun muhtelif süjeleri arasındaki ihtilafların çözümüdür. “Spor hukuku ihtilafları” diye nitelendirebileceğimiz söz konusu ihtilafların, genel olarak disiplin ihtilafları ve sözleĢmesel (akdi) ihtilaflar olarak ikiye ayrıldığı kabul edilmektedir220
. Ancak, spora olan ilginin artmasıyla ve sporun giderek profesyonelleĢmesiyle spor müsabakalarına katılım ve baĢarılı olmak, sporcular için çok değiĢik anlamlar ifade etmeye baĢlamıĢtır. Bunun neticesinde spor hukuku ihtilaflarının içeriği, yapısı ve önemi değiĢmiĢtir. Dolayısıyla bu klasik ikili ayrım artık yeterli görülmemekte ve ihtilaflar doktrinde farklı ölçütlere göre bir çok değiĢik ayrıma tabi tutulmaktadır221
.
Yapılan bir ayrımda spor hukuku ihtilafları dört türdür. Bunlardan ilki, sporla ilgili sponsorluk sözleĢmeleri gibi tamamen ticari nitelikli ihtilaflardır. Ġkincisi, spor kuruluĢlarınca çalıĢtırılan personelle ilgili ihtilaflar, üçüncüsü spor kuruluĢlarının kendi
215 Erten, s. 56. 216
Genç, s. 60.
217 Genç, s. 60.
218 Doktrinde spor hukukuyla ilgili değiĢik tanımlar yapılmaktadır. Örneğin; “Spor hukuku, sporcular ile
kulüpler, kulüpler ile kulüpler, kulüpler ile federasyonlar ya da sporun diğer sujeleri arasında ortaya çıkan poblemlerin çözümüne spor ruhuna uygun hukukun genel ilkeleriyle bağdaĢır çözümler bulan bir disiplindir” (Genç, s. 61); “Spor hukuku, sportif faaliyetlerle ve sportif örgütlerle ilgili hukuk kurallarını sistematik bir Ģekilde inceleyen hukuk dalıdır” (ErtaĢ / Petek, s. 30).
219 Erten, s. 56. 220
James H. Carter, “The Law of International Sports Disputes”,
http://www.asil.org/pdfs/carterspeech0411.pdf / (06.01.2010).
71
aralarındaki ihtilaflar ve dördüncüsü ise spor kuruluĢlarınca sporculara verilen disiplin cezalarıyla ilgili ihtilaflardır222
.
Bir baĢka ayrıma göre de, ihtilaflar, teknik ihtilaflar, idari ihtilaflar, disiplin ihtilafları ve parasal (mali) ihtilaflar olarak dörde ayrılmaktadır223
.
Bizim de katıldığımız diğer bir görüĢe göre, spor hukuku ihtilafları muğlak bir terimdir ve dolayısıyla spor dünyasındaki her türlü ihtilafı içermeyip, ancak bazı önemli ihtilafları ayırt etmeye yaramaktadır. Bu bağlamda bazı ihtilaflar tamamen ticari nitelikteki sözleĢmesel ihtilaflardır (örneğin bir sporcu ile sponsor arasında). Bazıları idari (örneğin bir kulüple idari makam arasında) ihtilaflar, bazıları ise ceza benzeri ihtilaflardır (örneğin disiplin ve doping hususlarında)224
.
Öte yandan, spor hukuku ihtilaflarının çözüm yöntemleri de oldukça çeĢitlidir. Bu yöntemler arasında, spor hukuku alanında ortaya çıkan hukuka aykırı fiillerin ve uygulamaların olumsuz sonuçlarının giderilmesi bakımından da hukuki anlamda bir birlik ve istikrarın bulunmadığını genel olarak ifade etmek gerekir. Spor hukuku ihtilafları spor faaliyetlerinin ve organizasyonlarının çok farklı aĢamalarında ortaya çıkmakta ve bu ihtilafları karara bağlayacak makamlar ve kuruluĢlar arasındaki görev ve yetki sınırlarını çoğu zaman birbirinden ayırmak mümkün olmamaktadır. Ulusal ve uluslararası spor federasyonları, ulusal ve uluslararası idari makamlar, olimpiyat komiteleri, IOC, devlet mahkemeleri spor hukuku alanında ortaya çıkan çok sayıdaki ihtilafların çözülmesi bakımından çok çeĢitli faaliyetlerde bulunmakta ve çözümler öngörmektedirler. Diğer taraftan birbirinden çok farklı Ģekillerde ve aĢamalarda ortaya çıkan ve çeĢitli makam veya kuruluĢlar tarafından karar verilen spor hukuku ihtilaflarının tümünde, verilen kararların tabi olduğu hukuk prensipleri, doktrinler, hukuk kuralları ve uygulanan usul kuralları gerçekte, spor faaliyetlerine ve spor camiasına iliĢkin olmaları sebebiyle birbirleriyle yakın iliĢki içindedirler225
.
222 Samuel / Gearhart, s. 41. 223
Colucci, ss. 36-37.
224Ian Stewart Blackshaw, Mediating Sports Disputes:National and International Perspectives, The
Hague:T.M.C. Asser Pres, 2002, s. 80.
72
Bu karmaĢık ve çeĢitli yapıya rağmen, dünyada uygulanan ihtilaf çözüm yöntemlerine bakıldığında, genel olarak spor hukuku ihtilaflarına taraf olan kiĢiler için, ihtilafın çözümünde üç değiĢik yöntemin var olduğu görülmektedir226
:
Ġlgili spor federasyonunun/kuruluĢunun kendi bünyesinde oluĢturulan iç itiraz makamlarına baĢvurmak ve/veya,
Ġhtilafı yetkili devlet mahkemesine götürmek,
Tahkime veya arabuluculuğa baĢvurmak.
Öte yandan, verilen karardan memnun olmayan kiĢinin (kulüp, sporcu vb.), harici adli makamlara yani devlet mahkemelerine veya hakem mahkemelerine itiraz hakları, spor federasyonlarının düzenlemeleriyle bertaraf edilemez227
.
B. SPOR HUKUKU ĠHTĠLAFLARININ ÇÖZÜMÜNDE TAHKĠMĠN