Spermophilus xanthoprymnus (Bennett, 1835)

4.3.1. İncelenen Örnek Sayısı ve Kayıt Yerleri

Erzurum: Pasinler 14 (11 ♂♂, 3 ♀♀); Karaman: Kazımkarabekir 2 (2 ♂♂); Konya: Karapına 11 (8 ♂♂, 3 ♀♀), Karatay 2 (2 ♂♂); Niğde: Merkez 3 (3 ♂♂)

4.3.2. Ölçüler

Elde edilen 32 ergin örneğe ait morfometrik ölçülerin istatistiki değerleri kaydedilmiştir (Çizelge 4.4).

Çizelge 4.4. Türkiye S. xanthoprymnus'un ergin örneklerin dış ve iç özellik ölçüleri, örnek sayısı (ÖS),

varyasyon alt ve üst sınırları (S), ortalama (ORT), standart sapma (± SS) değerleri.

ÖZELLİKLER ÖS S ORT ± SS Tümboy 32 200-275 239,75 15,6580 Kuyruk uzunluğu 32 30-57 42,88 5,9066 Ardayak uzunluğu 32 29-42 36,00 2,7296 Kulak uzunluğu 32 3-6 4,69 0,7286 Condylobasal uzunluk 32 38,61-45,29 41,91 1,6821 Zygomatik genişlik 32 25,58-31,97 28,39 1,2157 Interorbital genişlik 32 7,14-10,14 8,35 0,6685 Kafatası yüksekliği 32 15,59-18,48 17,33 0,6174

Beyin kapsülü genişliği 32 18,27-23,04 20,15 0,7940

Occipital uzunluk 32 39,67-46,33 42,67 1,6091 Üst diastema uzunluğu 32 9,65-12,73 10,77 0,7665 Basilar uzunluk 32 35,28-42,89 38,83 1,8406 Nasal genişlik 32 6,04-7,61 7,01 0,3681 Nasal uzunluk 32 10,28-14,44 12,44 1,2593 Palatal uzunluk 32 23,47-27,58 25,35 0,9933

Palatal foramina uzunluk 32 2,05-3,30 2,63 0,3175 Üstçene diş sırası uzunluğu 32 9,01-10,59 9,80 0,4229

Alt diastema uzunluğu 32 5,41-8,67 6,47 0,7273

Altçene diş sırası uzunluğu 32 8,17-10,30 9,31 0,5074

İç karakter ölçülerinin ikişerli gruplar halinde Temel Ögeler Analizi (PCA) gerçekleştirildi (Şekil 4.8). Bu sonuçlara göre bazı özellikler bakımından S. xanthoprymnus ve S. citellus birbirinden ayrılırken S. taurensis diğer iki türden condylobasal uzunluk-zygomatik genişlik, interorbital genişlik-kafatası yüksekliği, beyin kapsülü genişliği- occipital uzunluk-üst diastema uzunluğu-basilar uzunluk ve palatal uzunluk-palatal foramina uzunluk bakımından oldukça farklı bulunmuştur. Ayrıca S. taurensis'in nasal genişlik-nasal uzunluk, altçene diş sırası uzunluğu-altçene uzunluğu bakımından diğer türlerden çok az farklı olduğu ve üstçene diş sırası uzunluğu-alt diastema uzunluğu bakımında ise diğerlerinden farklı olmadığı belirlenmiştir(Şekil 4.9).

Şekil 4.9. Türkiye'deki üç yer sincabı türünün kafataslarına ait bazı ölçülerin PCA grafiği.

Genel olarak bütün özelliklerin ölçülerine Temel Ögeler Analizi uygulandığında elde edilen grafiğe göre yukarıda ikişerli değerlendirmelerde olduğu gibi S. taurensis'in diğer türlerden farklı olduğu görülmüştür (Şekil 4.10).

Krystufek ve Vohlarik (2005), S. xanthoprymnus ve S. citellus'un fenetik ayrımlarını 10 kafatası ölçüsünü kullanarak yapmışlardır. Gündüz ve ark (2007a)'de kafatası şekil farklılıklarının çok küçük olduğu vurgulamıştır. Özkurt ve ark. (2007) morfolojik özelliklerin centroid değerlerine elde edilen UPGMA dendrogramında S.citellus, S. xanthoprymnus’a S. taurensis’den daha çok benzer olduğu belirtmişlerdir.

Şekil 4.10. Türkiye'deki üç yer sincabı türünün kafataslarına ait tüm ölçülerin PCA grafiği.

Gündüz ve ark. (2007a) mitokondrial DNA ve X veY kromozom DNA dizisi açısından Anadolu yer sincabı (S. xanthoprymnus) ve Avrupa yer sincabından (S. citellus) farklı olarak Toros yer sincabını (S. taurensis) karşılaştırmış ve Toros yer sincabının diğer türlerden izole olduğu belirlemişlerdir. Bu araştırıcılar, Cyt-b dizi analizine göre S. taurensis’in genetik uzaklığının diğer Spermophilus türlerinden oldukça yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca bu araştırıcılar S. taurensis ile S. citellus'un allopatrik türler olduğunu da tespit etmişlerdir.

Çolak ve Özkurt (2002), Anadolu ve Trakya örnekleri üzerinde yapmış oldukları morfolojik (70 örnek, 9 lokalite) ve kan serum proteinlerinin elektroforezi (22 örnek, 4 lokalite) çalışmalarında Toros populasyonlarından Türkiye’nin diğer bölgelerindeki Spermophilus populasyonundan farklı olduklarını belirtmişlerdir. Bayraktar (2003), Spermophilus cinsinin Trakya, İç Anadolu ve Akdeniz populasyonları arasında kafatası karakterleri, diş durumu, diş köklerinin durumu, alveol özellikleri, phallus özellikleri,

malat dehidrogenaz enzimi özellikleri bakımından herhangi bir farklılık bulamamıştır. Esteraz enzimiyle yapılan çalışmada ise çok farklı sayılarda allel görülmesine rağmen bunların kaç lokustan kodlandığının belirlenmemesinden dolayı farklılık ifade edilememiştir. Erol (2003), S. citellus (Trakya) ve S. xanthoprymnus (İç Anadolu) populasyonları arasında biyometrik bakımdan 3 karakterde, S. citellus-S. xanthoprymnus (Akdeniz) populasyonları arasında ise 7 karakter de t-testi analiz sonucuna göre farklılık bulmuştur. Bunun yanında izositrat dehidrogenaz ve fosfoglukomutaz enzimleri ile yapılan çalışmada çok zayıf farklılıklar tespit etmiştir.

Yiğit ve ark.(2005) mtDNA ve 16S rRNA'ya dayalı genetik ve morfometrik verilere göre Türkiye'nin batısında Spermophilus’un iki farklı karyotipik populasyonunu araştırmışlar ve metrik karakterleri Spermophilus'un üç türünün ayrımında yeterli bulmuşlardır. Kan serumu protein SDS-PAGE analizi de metrik (Çolak ve Özkurt, 2002; Çolak ve ark., 2006) sonuçları doğrulamıştır. SDS-PAGE analizi ile dış ve iç karakter ölçüleri ve biyometrik analiz sonuçları S. taurensis'in S. xanthoprymnus'dan daha çok S.citellus'a benzer olduğunu göstermiştir (Özkurt ve ark., 2007).

S. taurensis'in S. citellus'a kafatası ve çene yapısı bakımından yakın olmasına rağmen S. xanthoprymnus'a daha çok benzerdir. Bu osteological benzerlik S. taurensis için S. xanthoprymnus'un bir atasal tür olduğunu gösterebilir.

Özkurt ve ark. (2007a) coğrafik izolasyon ile birlikte karyolojik ve morfometrik verilerin de S. taurensis'i diğer iki türden ayırdığını ve Yiğit ve ark. (2005)'nın cyt-b ve 16S rRNA dizi sonuçlarını da desteklediğini kaydetmişlerdir. Araştırıcılar bu türlerin ayrımının jeolojik zamanlardan geç miyosen ya da erken pliyosen’de gerçekleşmiş olabileceğini vurgulamışlardır. Yiğit ve ark. (2005) Balkan ve Anadolu arasında bir kara köprüsü ile S. citellus’un göçü pleistosen sonuna kadar Batı Anadolu'ya gerçekleştiğini ve orta Anadolu steplerinde S. xanthoprymnus ve S. taurensis'i oluşturduğunu belirtmişlerdir.

Özkurt ve ark. (2007a)'na göre Toros dağlarının kuzey kısmındaki S. taurensis ve S. xanthoprymnus populasyonları coğrafik olarak yakındırlar, ancak türler arasındaki simpatri henüz yoktur. Melez populasyonların olmamasının nedeni olarak da S. taurensis'in, S. xanthoprymnus'a göre daha yüksek rakımda bulunması gösterilmektedir. Bu rakım farklılığında oluşan coğrafik izolasyon sayesinde üreme zamanlarının farklı olmasına bağlı olarak iki tür arasında gen alış verişinin olamadığı ve melez populasyonun oluşamadığı kaydedilmiştir.