Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Sorunlar ile Öneriler

Yukar›da sözü edilen siyasal tercihlerin, örgütlenme hakk›n› savunan siyasal iktidar-lardan yana kullan›lmas› için de, tüm çal›-flanlar›n ve özellikle de kamu görevlilerinin kendi ç›kar ve menfaatlerinin yan›nda ve bilincinde olmalar› ve bu do¤rultuda tercih kullanmalar› gerekir. Halbuki Türkiye’de çal›flanlar genellikle kendi ç›karlar›n›n bi-lincinde olmadan baflka faktörlere örne¤in;

ideolojik, belirli bir kimse veya cemaate ba¤l›l›k ya da aidiyet duygusu ve aile gele-ne¤i gibi faktörlere ba¤l› olarak siyasal

ter-cihlerini kullanmaktad›rlar. Bu ise e¤itim ve geliflmifllik düzeyi ile ilgili olup, ço¤un-lu¤un vatandafll›k duygusu ve bilincine eriflmemesi sonucu, hala Osmanl›’dan ge-len kul olma ya da bir baflkas›na ait olma bi-lincinin yayg›nl›¤›ndan kaynaklanmaktad›r.

Ancak ülkenin belirli bir ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel geliflmifllik düzeyine ulaflmas›yla sorumlu vatandafll›k bilincinin oluflmas› sonucu demokrasinin tüm kurum ve kurallar› ile iflledi¤i bir yap›da bu duru-mun önüne geçilebilece¤i söylenebilir.

Çünkü geliflmifl ülke demokrasilerinde, her fert ve her kesimin kendi ç›kar veya menfa-atleri do¤rultusunda özellikle de ekonomik ve çal›flma ç›karlar› do¤rultusunda siyasal tercih kulland›¤› bir gerçektir. ‹flte Türki-ye’nin de geliflmesine paralel olarak her fert ve kesimin, özellikle de çal›flanlar›n kendi ekonomik ve çal›flma ç›karlar› yönünde si-yasal tercih kullanmas›yla çal›flma hayat›

ve örgütlenme haklar›n› savunan siyasal ik-tidarlar›n yönetime gelmeleri ile ancak sen-dika, toplu sözleflme ve grev haklar› eksik-siz ve tam olarak hayata geçirilebilecektir.

Kamu görevlilerine sendika kurma ve üye olma hakk› tan›nd›¤› halde, toplu söz-leflme ve grev hakk›n›n verilmemesinde di-renmenin di¤er bir nedeni de, kamu görev-lilerinin ücretlerinin belirlenmesi her y›l bütçe kanunu ve parlamento onay› ile ger-çeklefltirilmesinin yatt›¤› söylenebilir. Çün-kü memurlar›n ücretlerinin toplu sözleflme veya grev sonucu belirlenmesi, parlamento-nun iradesine ters düflece¤i veya ayk›r›

ola-ca¤› ve ayr›ca bütçe denkli¤ini bozaola-ca¤›

düflüncesiyle karfl› ç›k›lmaktad›r. Ancak ekonomik olan bu nedenin de tutarl› olma-d›¤› söylenebilir. Çünkü kamu kesiminde iflçi olarak çal›flanlar›n ücretleri toplu söz-leflme veya grev sonucu belirlenmekte ve devlet bütçesi kapsam›nda ödenmektedir.

Bütçe denkli¤i ve bütçenin parlamentonun onay› ile gerçeklefltirildi¤i sav› iflçi kesimi için nas›l uygulan›yorsa memurlar için de ayn› eflitlik ve adalet sistemi içinde uygula-nabilece¤i söylenebilir.

Ayr›ca toplu sözleflmelerin bütçe görüfl-melerinden önce ya da sonra yap›lmas› fark etmeksizin her sistemde belli koflullara uyularak toplu sözleflme sonucunda var›lan anlaflmayla bütçe aras›nda bir uyum sa¤lan-mas› da imkan dahilindedir. Bu uyum, top-lu sözleflmeler bütçe görüflmelerinden önce yap›l›yorsa, var›lan anlaflmaya sayg› göste-rilmesi; bütçe görüflmeleri daha önce yap›-l›yorsa, yeterince esnek bir çerçevenin çi-zilmesiyle sa¤lanabilir. Bütçe esnekli¤i ise ilk olarak, bütçenin daha sonra yap›lacak toplu sözleflmeye etkinlik kazand›racak fle-kilde kendi içinde denklefltirilmesine izin verilmesi bir yöntem olarak kabul edilebi-lir. ‹kinci olarak, kamu görevlileriyle yap›-lan toplu sözleflmeden kaynakyap›-lanan öngö-rülemeyen giderlerin bir sonraki bütçeye aktar›lmas› düflünülebilir. Üçüncü olarak, bütçenin yeni bir yasayla toplu sözleflmeye uygun bir flekilde de¤ifltirilmesi öngörülebi-lir. Dördüncü olarak da, kamu görevlileri sendikalar›yla yap›lacak ön görüflmeler iyi

niyetle dikkate al›narak bütçe yasas›nda azami ücret art›fl oran› ya da tavan›n›n top-lu pazarl›k için genifl bir esneklik sa¤laya-cak flekilde belirlenmesi yolu izlenebilir (Gernigon-Odero- Guido, 2000: 50).

SONUÇ

Sendikal haklar ça¤dafl demokrasinin ayr›lmaz bir parças› olarak, çal›flanlar›n ekonomik özgürlü¤ünü sa¤lamas› yönüyle di¤er özgürlüklerin kullan›lmas›nda bir araç olmaktad›r. Bu bak›mdan sendikal haklar›n elde edilmesi büyük mücadelelere sahne olmufltur. Bat›l› ülkelerde sendikal haklar 1800’lü y›llar›n ikinci yar›s›nda ön-ce iflçilere ve daha sonra 1900’lü y›llar›n ortas›nda ise kamu görevlilerine tan›nd›¤›

halde, Türkiye’de ancak 1960’l› y›llarda önce iflçilere tan›nm›flt›r. Daha sonra kamu görevlilerine toplu sözleflme ve grev d›fl›n-da sadece sendika kurma ve üye olma hak-k› eksik bir flekilde tan›nm›flt›r. Ancak sen-dikal faaliyetlerin 1970’li y›llarda iyi ör-nekler oluflturmad›¤› gerekçesiyle kamu görevlilerine sendikal haklar tümüyle ya-saklanm›flt›r. Bu yasak 1982 Anayasas›’nda da devam ettirilmifl, daha sonra çeflitli uluslararas› anlaflmalar›n bask›s› alt›nda, 1982 Anayasas›’nda, 1995’te yap›lan de¤i-fliklikle kamu görevlilerine yine sadece sen-dika kurma, üye olma ve toplu görüflme hakk› tan›nm›flt›r.

Ancak sendikal haklar toplu sözleflme ve grev hakk›n› da kapsamakta ve bunlarla be-raber bir anlam kazanmakta ve tamamlana-rak hayata geçirilmektedir. Buna karfl›l›k

Türkiye’de sendika örgütlerinin yo¤un ta-lep ve bask›lar›na ra¤men halen kamu gö-revlilerine toplu sözleflme ve grev hakk› ve-rilmesine siyasal iktidarlarca direnilmekte-dir. Halbuki Türkiye’nin de taraf oldu¤u ça-l›flma hayat›yla ilgili ço¤u uluslararas› söz-leflmelerde, toplu sözleflme ve grev hakk›-n›n tüm çal›flanlara verilmesi esas al›nmak-tad›r. Bu yönüyle Türkiye’nin çal›flma ha-yat› bak›m›ndan ça¤dafl demokrasilerin çok gerisinde kald›¤› de¤iflik çevrelerce ileri sü-rülmektedir.

Bu nedenle di¤er geliflmifl bat›l› ülkeler-de uyguland›¤› gibi, memur statüsünülkeler-deki baz› kamu görevlilerine (asker, polis, üst düzey yöneticiler gibi) k›s›tlama getirilerek tüm memurlara sendika kurma ve üye olma hakk›na ilave olarak toplu sözleflme ve grev hakk›n›n bir an önce verilmesi yerinde bir yaklafl›m olacakt›r. Çünkü sendika kurma ve üye olma fleklindeki örgütlenmeye an-lam veren ve geçerlilik sa¤layan toplu söz-leflme ve grev hakk› olmaktad›r.

Aktay, N. (1993). Kamu Kesimi Çal›flanlar›-n›n Örgütlenmesine ‹liflkin ILO Sözleflmesi.

Kamu Çal›flanlar› Dergisi. Türkiye’de Kalk›n-ma ve Dayan›flKalk›n-ma Vakf› Yay›nlar›. S.27 Aktay, N. (1993). Sendika Hakk›. Ankara: Ka-mu-‹fl Yay›n›

Aksoy, M. (1971).1961 Anayasas›’na Göre Memurlar›n Grev Hakk›. SBF Dergisi

Altunya, N. (1998). Türkiye’de Ö¤retmen Ör-gütlenmesi. Ankara: Ürün Yay›nlar›

Ar›c›, K. (1992). Kamu Çal›flanlar›n›n Örgüt-lenme Hakk›n›n Hukuki Geliflimi. Kamu Çal›-flanlar› Dergisi

Baflaran, ‹. E. (1982). Örgütsel Davran›fl. An-kara

Bedir, E. (1992). Çal›flanlar›n Sosyo- Ekono-mik Durumu ve Sendikalar›n Etkileri. Kamu Çal›flanlar› Dergisi

Çarsancakl›, A. (1997). Memur Sendikac›l›¤›.

Ankara

Çelik, N. (2000). ‹fl Hukuku Dersleri. Geniflle-tilmifl 15. Bas›m. ‹stanbul: Beta Yay›n›

Duran, L. (1986). Anayasa Mahkemesi’ne Gö-re Türkiye’nin Hukuk Düzeni II

Ergin, B. (2007). Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda Türkiye Cumhuriyeti’ne Eme¤in Serüveni.

T‹SK Akademi Dergisi. Cilt:2 Say›:4

Eyrenci, Ö. (1992). Toplu ‹fl Sözleflmesi ve Grev Haklar› ve Kamu Görevlileri, ‹nsan Hak-lar› ve Kamu Görevlileri. Der: Mesut Gülmez.

Ankara: TODA‹E

Gernigon, B., Odero, A., Guido, H. (2000). ILO Principles Concerning Collective Bargaining.

International Labour Review. Vol.139, No.1 Gülmez, M. (1988). Sendikal Haklar›n Ulus-lararas› Kurallar› ve Türkiye. Ankara: TO-DA‹E

Gülmez, M. (1990). Memurlar ve Sendikal Haklar (Dünyada ve Türkiye’de). Ankara: ‹m-ge Yay›nlar›

Gülmez, M. (1992). Sendika Hakk› ve Kamu Görevlileri. Ankara: TODA‹E

Gülmez, M. (1993). Belgelerle Yönetim, Yar-g› ve Memur Sendikalar› ( 1990-1993) Anka-ra: TODA‹E

Gülmez, M. (1996). Dünyada ve Türkiye’ de Sendikal Haklar. Ankara: TODA‹E

Gülmez, M. (2001 a). Belediye Memurlar›n›n Toplu Görüflme Hakk›, Ça¤dafl Yerel Yöne-timler

Gülmez, M. (2001 b). Ayr›l›klarla Dolu Kamu Görevlileri Yasas›

Gülmez, M. (2002). Kamu Görevlileri Sendi-ka ve Toplu Görüflme Hukuku 788’den 4688’e.

Ankara: TODA‹E

KAYNAKÇA

Ifl›kl›, A. (1990). Sendikac›l›k ve Siyaset. An-kara: ‹mge Yay›nevi

Kapani, M. (1976). Kamu Hürriyetleri. Ankara Kocao¤lu, M. (1999). Türkiye’ de ve Dünyada Memur Sendikac›l›¤›n›n Geliflimine Panora-mik Bir Bak›fl. TÜH‹S Dergisi

Koç, Y. (2001). Geçmiflten Günümüze Kamu Çal›flanlar›n›n Sendikalaflmas›. Ankara:

Türk- ‹fl Yay›nlar›

Kutal, M. (2002). Uluslararas› Çal›flma Norm-lar› Karfl›s›nda Kamu Görevlilerinin Sendikal Örgütlenme Haklar›na ‹liflkin Baz› Gözlemler.

Kamu –‹fl ‹fl Hukuku ve ‹ktisat Dergisi. VI, 4 Makal, A. (1997). Osmanl›

‹mparatorlu-¤u’nda Çal›flma ‹liflkileri 1850-1920 Türkiye Çal›flma ‹lkeleri Tarihi. Ankara

Ökçün, G. (1982). Tatil-i Eflgal Kanunu 1909.

Ankara

Özçelik-‹fl (2002). Sözleflmelerde ve Temel Haklar fiart›nda Sendikal ve Sosyal Haklar.

Özçelik-‹fl Dergisi. 2, 9

Özer, A. (2000). Kamu Çal›flanlar›n›n Örgüt-lenme Sorunu ve Memur Sendikac›l›¤›.

Kamu-‹fl Kamu-‹fl Hukuku ve ‹ktisat Dergisi. V,2

PSI (2006). (Kamu Hizmetleri Enternasyone-li) Türkiye Üye Sendikalar›; Sendika Hak ve Özgürlükler Raporu. Ankara

Serim, B. (1995). Kamu Görevlilerinin Örgüt-lenmesinde Hukuksal Boyut. Ankara: Öteki Yay›nlar›

Talas, C. (1990). Sendika Hakk›, Demokrasi, Devlet ve Memurlar. ‹darecinin Sesi Dergisi.

IV, 2

Talas, C. (1997). Toplumsal Ekonomi, Çal›fl-ma Ekonomisi. Ankara: ‹mge Kitabevi Tanör, B., Yüzbafl›o¤lu, N. (2004). 1982 Ana-yasas›’na Göre Türk Anayasa Hukuku B.6 Taflç›, E. (1996). Memurlar, Sendikal Haklar ve Türkiye Kamu- Sen. Ankara: Nüans Yay›n-c›l›k

Teziç, E. (2004). Anayasa Hukuku. ‹stanbul:

Beta Yay›nlar›

Turan, K. (1999). Dünyada ve Türkiye’de Ka-mu Görevlileri Sendikalar›n›n Hukuki Geliflme-leri. Kamu –‹fl ‹fl Hukuku ve ‹ktisat Dergisi. IV Türk ‹mar-Sen. (2001). 90 Soruda 4688 say›l›

Kamu Görevlileri Sendikalar› Kanunu ve Me-mur Sendikac›l›¤›. Ankara: Türk ‹mar-Sen Ya-y›n›

Türk-‹fl Raporu (2001). Avrupa Birli¤i- Türki-ye Müzakere Sürecinde Sendika Hak ve Öz-gürlükler. Ankara:Türkiye ‹flçi Sendikalar›

Konfederasyonu Yay›n›

http://www.tsg.org.tr., 2003.

http://birlesikmetal.org.,2003.

http://basarm.com.tr.,2003.

624 Say›l› Devlet Personeli Sendikalar› Kanu-nu,1965.

657 Say›l› Devlet Memurlar› Kanunu,1965.

1961 Anayasas› , 1961.

1982 Anayasas›, 1982.

2821 Say›l› Sendikalar Kanunu, 1983.

2822 Say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi, Grev ve Lo-kavt Kanunu, 1983.

4688 Say›l› Kamu Görevlileri Sendikalar› Ka-nunu, 2001.