Sorumluluk ve tazminatlar için özel bir rejim

OECD ülkelerinin çoğu, nükleer kazalardan zarar görenlerin tazminat başvurusunda bulunmalarını sağlamak üzere özel sorumluluk ve tazminat yasaları benimsemiştir. Bu özel rejimler, riskli faaliyetlerden kaynaklanan zararlarda sorumluluğu belirleyen, normal yasal prensiplerden ayrılan özel durumlardır.

Bu rejimlere bağlı olarak, bir nükleer tesis3 işleticisi, işlettiği tesiste meydana gelen nükleer bir kaza neticesinde veya bu tesisten kaynaklanan nükleer madde ile ilişkili olarak üçüncü şahısların göreceği nükleer zararlardan, tamamen ve sadece kendisi sorumludur. Bununla birlikte genellikle, sorumluluk ve zararlara ilişkin davacı olunma süresi için bir limit belirlenir. OECD dahilindeki bir nükleer tesis işleticisinin, uğranılan zararların karşılanması bakımından sorumluluğu kapsamındaki mali güvenceyi sağlaması gereklidir. Mali güvencenin banka garantisi, teminatlar, devlet garantisi veya devlet sigortası gibi çeşitli araçlarla elde edilebilmesine karşın, pratikte özel sigorta en yaygın mali güvence şeklidir.

Kapsanan riskler ve yüksek tazminatlar dikkate alındığında tek bir sigorta şirketinin bu riski yalnız başına üstlenmesi mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla her ülkede, özel nükleer sigorta, bir sigorta şirketi grubunun ortak sigorta esasına4 dayalı olarak oluşturduğu bir havuzla sağlanır. 1950’lerin ortasında başlayan oluşumlardan günümüze, daha fazla sayıda şirketin katılımı ve artan deneyimlerle birlikte sigorta havuzlarının kapasiteleri birkaç kat artarak daha fazla riski üstlenmeleri olanaklı olmuştur. Ancak, kaynakların birleştirilmesine karşın toplam finans kapasiteleri genellikle nükleer güç santral işleticisinin talep ettiği finanssal garanti miktarının altında kalmaktadır. Sonuç olarak, ulusal sigorta havuzları diğer ulusal sigorta havuzları ile işbirliği yaparak sigorta miktarı ve kapsamını dengelemeye çalışmaktadırlar.

2_{Uygunluğun sağlanmasına yönelik olarak, denetim ve yaptırımlardan ziyade gönüllülük esasına dayalı bir}

sözleşme oluşturulmuştur.

3_{Nükleer tesis tanımı ülkeden ülkeye değişiklik göstermekle birlikte burada genel olarak, nükleer reaktör,}

nükleer yakıt üretim ve işleme tesisleri, izotop ayrıştırma tesisleri, ışınlanmış nükleer yakıt yeniden işleme tesisi, nükleer yakıt veya radyoaktif ürün ya da atık depolama veya nihai depolama tesislerini kapsamaktadır.

4_{Ortak sigorta, payları toplamı % 100 olacak şekilde bir sigorta şirketler grubunun belirli riskleri ortaklaşa}

2_{olan Nükleer Güvenlik Sözleşmesi (1996 yılında} yürürlüğe girmiştir).

• Ulusal önlemler ve uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ile yüksek bir güvenlik seviyesine ulaşmayı ve bunu sürdürmeyi hedefleyen ve özendirici bir sözleşme olan

Kullanılmış Yakıt Yönetimi ile Radyoaktif Atık Yönetim Güvenliği Ortak Sözleşmesi

(2001 yılında yürürlüğe girmiştir).

Bu sözleşmelere ilaveten, Çek Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu ve Slovak Cumhuriyeti ile Ukrayna arasında nükleer maddelerin taşınmasına dair 1998 yılında yapılan işbirliği anlaşmaları örneklerinde olduğu gibi komşu ülkeler arasında önemli sayıda çok taraflı anlaşmalar yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, teknik bilgi ve uzman değişimi; deneysel ekipman ve malzeme sağlanması; ortak projelerin yürütülmesi gibi konularda ikili işbirliği anlaşmaları ile güvenlik ve radyolojik korunma konularında benzer anlaşmalar mevcuttur.

Son olarak, kılavuz ve standartların belirlenmesi, uluslararası tartışma ortamı ve karşılıklı yardım sağlamaya yönelik olarak Avrupa Birliği gibi uluslar üstü organlar ile UAEA ve OECD/NEA gibi uluslararası organizasyonlar rutin faaliyetler gerçekleştirmektedir. Avrupa Birliği’nde bu faaliyetler, üyeleri bağlayıcı nitelikte çeşitli Konsey Düzenlemeleri, direktif ve diğer dokümanları kapsamaktadır.

Sorumluluk ve tazminatlar için özel bir rejim

2_{Uygunluğun sağlanmasına yönelik olarak, denetim ve yaptırımlardan ziyade gönüllülük esasına dayalı bir}

sözleşme oluşturulmuştur.

3_{Nükleer tesis tanımı ülkeden ülkeye değişiklik göstermekle birlikte burada genel olarak, nükleer reaktör,}

Genel olarak, ulusal sponsor havuzu sigortalıya sigortanın tümünü sağlayacağını taahhüt etmekte ve başka bir havuzla yapılan yeniden sigorta

Genel olarak, ulusal sponsor havuzu sigortalıya sigortanın tümünü sağlayacağını taahhüt etmekte ve başka bir havuzla yapılan yeniden sigorta5 kontratı yoluyla bu miktarın büyük bölümünü sigortalamaktadır.

İşletici sorumluluk miktarlarının ciddi bir nükleer kazanın sonuçlarını karşılamaya yeterli olamayacağı kabul edilmektedir. Dolayısıyla bu mali güvenlik gereklerinin desteklenmesi için, çoğu OECD üye ülkesinin, işleticinin mali teminatının uğranan zararları karşılamaya yeterli olamadığı durumlarda kamu fonları dışında ilave mali yardım veya tazminatın sağlanması için mekanizma veya politikaları mevcuttur. Buna ilişkin önlem ve miktarlar ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir.

Bu ulusal tazminat rejimlerine ilaveten, birçok ülke sınır ötesi etkileri olan bir nükleer kazadan tazminat talep etme işlemindeki karmaşıklığın üstesinden gelmek üzere sorumluluk ve tazminat rejimlerini tesis eden çeşitli uluslararası sözleşmelerden biri ya da birkaçına taraf olmuş veya bunları imzalamış bulunmaktadır. Bu sözleşmeler aşağıdakileri kapsamaktadır.

• Nükleer Enerji Alanında Üçüncü Taraf Sorumluluğuna dair 1960 Paris Sözleşmesi (Paris Sözleşmesi).

• Paris Konvansiyonuna Ek 1963 Brüksel Sözleşmesi (Brüksel Ek Sözleşmesi).

• Nükleer Zararlardaki Sivil Sorumluluğa dair 1963 Viyana Sözleşmesi (Viyana Sözleşmesi).

• Viyana Konvansiyonu ile Paris Konvansiyonunun Uygulanmasına İlişkin 1988 Ortak Protokolü (1988 Ortak Protokolü).

• Nükleer Zararlardaki Sivil Sorumluluğa dair Viyana Sözleşmesinin değiştirilmesine yönelik 1997 Protokolü (Viyana Değişiklik Protokolü)6,

• Nükleer Zararların İlave Tazminine dair 1997 Sözleşmesi7_.

Paris ve Viyana Sözleşmeleri ile Viyana Değişiklik Protokolü aynı temel ilkeleri içermektedir. Bunlar;

• Üçüncü tarafın nükleer zararlarından işleticinin sadece ve tam olarak sorumluluğu, • İşleticinin bu sorumluluğu mali olarak sağlama zorunluluğu,

• İşleticinin sorumluluk miktarındaki sınırlama ve mağdurların taleplerini gündeme getirmedeki zaman sınırlaması,

• Mağdurların milliyet, konut veya ikamet ayrımına tabi tutulmaması,

• Yargılama yetkisi: belirli bir kazadan kaynaklanan tazminata ilişkin tüm iddiaların tek bir mahkemece belirlenmesidir.

1988 Ortak Protokolü, Paris ile Viyana Sözleşmeleri arasında coğrafi bir bağ işlevi görmektedir. Brüksel Ek Sözleşmesi, Paris Sözleşmesine tabi ilave tazminatlar sağlamaktadır. Destekleyici Tazminat Sözleşmesi, Paris Sözleşmesi, Viyana Sözleşmesi veya bu Sözleşmede tanımlanan bir ülke grubunun yasamasına tabi destekleyici tazminatın sağlanmasına yönelik olarak tasarlanmıştır.

Nükleer işleticilerin bu sözleşmelere tabi yükümlülük miktarları:

5_{Yeniden sigortalama, sigortacı ya da ortak sigortacının üstlendiği riskin bir bölümünü başka bir sigortacıya}

esasen kendinin sigortaladığı riskin primlerini ödemeyerek devretmesidir. 5_{kontratı yoluyla bu miktarın büyük}

bölümünü sigortalamaktadır.