1999’da ABD savunma amaçlı nükleer faaliyetlerden ortaya çıkan uzun ömürlü, ısı yaymayan radyoaktif atıkları New Mexico’da Atık İzolasyon Pilot Tesisinde (WIPP) tuz oluşumu içinde ve toprağın 650 m derinliğindeki büyük mağaralarda gömmeye başlamıştır. 2002’de ise ABD detaylı araştırmayı takiben yüksek seviyeli atık ve kullanılmış nükleer yakıt için ulusal depo olarak hizmet vermek üzere Yucca Dağını resmen önermiştir. 2001’de Finlandiya parlamentosu, yerel idarenin ulusal bir gömme tesisine ev sahipliği yapmayı kabullendiği Eurajoki’de, kullanılmış nükleer yakıt için ulusal jeolojik gömme tesisinin yapılması yönünde prensip kararı almıştır.
Taşıma
Radyoaktif atıkların hacimlerinin nispeten küçük olması ve uzun süre izolasyon gerektirmesi nedeniyle, genel olarak bu atıklara merkezileştirilmiş ara depolama ve nihai depolama uygulanmaktadır. Bu durum kullanılmış yakıtın veya atığın belirlenmiş yerlere taşınmasını gerekli kılmıştır. Endüstride ve tıbbi uygulamalarda kullanılan radyoaktif maddelerin de tedarikçi ve kullanıcı arasında taşınması gereklidir.
Radyoaktif maddelerin güvenli taşınması öncelikle ulusal bir sorumluluktur. Bununla birlikte 60 civarında ülke UAEA’nın, taşıma uygulamalarının uyumunu ve standardizasyonunu sağlayan “Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması için Düzenlemeler (Regulations for the
Safe Transport of Radioactive Material) ”ini uygulamaktadır. İlave olarak Uluslararası Sivil
Havacılık Örgütü (188 sözleşmeli taraf) ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (162 üye ülke) deniz ve hava taşımacılığında UAEA'nın bu prensiplerini uygulamayı zorunlu kılmışlardır. Bu düzenlemeler, ne şekilde taşınırsa taşınsın güvenliğin radyoaktif maddenin paketlenmesine bağlı olduğu temel prensibini içerir. Bazı aşamalarda olası trafik kazalarında bu prensip, paketler şiddetli kazalara karışsa bile herhangi bir radyolojik sonuçların önlenmesini sağlar.
Tablo 4.4. Yeraltı Laboratuarlarına Örnekler
Ülke Sahalar
Belçika Mol/Dessel: 1984’ten beri sahada özel araştırmalar Finlandiya Olkiluoto:1992’den beri sahada özel araştırmalar Fransa Bure: Laboratuvar yapımı 2002’de başlamıştır
Asse: 1965’ten beri sahada özel araştırmalar Almanya
Gorleben:1985’ten beri sahada özel araştırmalar Mizunami: 2002’den beri sahada özel araştırmalar Japonya
Horonobe 2001’den beri sahada özel araştırmalar Grimsel: 1984’ten beri sahada özel araştırmalar İsviçre
Mont Terri:1995’ten beri sahada özel araştırmalar
ABD Yucca Mountain, Nevada:1993’ten beri sahada özel çalışmalar
Gereksinimler ve kontroller maddenin arz ettiği tehlikeyle orantılıdır. Örneğin, bazı tıbbi izotoplar mukavva paketlerde taşınabilir; içindeki radyoaktif malzeme miktarı sınırlandırılmış 1999’da ABD savunma amaçlı nükleer faaliyetlerden ortaya çıkan uzun ömürlü, ısı yaymayan
radyoaktif atıkları New Mexico’da Atık İzolasyon Pilot Tesisinde (WIPP) tuz oluşumu içinde ve toprağın 650 m derinliğindeki büyük mağaralarda gömmeye başlamıştır. 2002’de ise ABD detaylı araştırmayı takiben yüksek seviyeli atık ve kullanılmış nükleer yakıt için ulusal depo olarak hizmet vermek üzere Yucca Dağını resmen önermiştir. 2001’de Finlandiya parlamentosu, yerel idarenin ulusal bir gömme tesisine ev sahipliği yapmayı kabullendiği Eurajoki’de, kullanılmış nükleer yakıt için ulusal jeolojik gömme tesisinin yapılması yönünde prensip kararı almıştır.
Taşıma
Radyoaktif atıkların hacimlerinin nispeten küçük olması ve uzun süre izolasyon gerektirmesi nedeniyle, genel olarak bu atıklara merkezileştirilmiş ara depolama ve nihai depolama uygulanmaktadır. Bu durum kullanılmış yakıtın veya atığın belirlenmiş yerlere taşınmasını gerekli kılmıştır. Endüstride ve tıbbi uygulamalarda kullanılan radyoaktif maddelerin de tedarikçi ve kullanıcı arasında taşınması gereklidir.
Radyoaktif maddelerin güvenli taşınması öncelikle ulusal bir sorumluluktur. Bununla birlikte 60 civarında ülke UAEA’nın, taşıma uygulamalarının uyumunu ve standardizasyonunu sağlayan “Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması için Düzenlemeler (Regulations for the
Safe Transport of Radioactive Material) ”ini uygulamaktadır. İlave olarak Uluslararası Sivil
Havacılık Örgütü (188 sözleşmeli taraf) ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (162 üye ülke) deniz ve hava taşımacılığında UAEA'nın bu prensiplerini uygulamayı zorunlu kılmışlardır. Bu düzenlemeler, ne şekilde taşınırsa taşınsın güvenliğin radyoaktif maddenin paketlenmesine bağlı olduğu temel prensibini içerir. Bazı aşamalarda olası trafik kazalarında bu prensip, paketler şiddetli kazalara karışsa bile herhangi bir radyolojik sonuçların önlenmesini sağlar.
Tablo 4.4. Yeraltı Laboratuarlarına Örnekler
Ülke Sahalar
Belçika Mol/Dessel: 1984’ten beri sahada özel araştırmalar Finlandiya Olkiluoto:1992’den beri sahada özel araştırmalar Fransa Bure: Laboratuvar yapımı 2002’de başlamıştır
Asse: 1965’ten beri sahada özel araştırmalar Almanya
Gorleben:1985’ten beri sahada özel araştırmalar Mizunami: 2002’den beri sahada özel araştırmalar Japonya
Horonobe 2001’den beri sahada özel araştırmalar Grimsel: 1984’ten beri sahada özel araştırmalar İsviçre
Mont Terri:1995’ten beri sahada özel araştırmalar
ABD Yucca Mountain, Nevada:1993’ten beri sahada özel çalışmalar
Gereksinimler ve kontroller maddenin arz ettiği tehlikeyle orantılıdır. Örneğin, bazı tıbbi izotoplar mukavva paketlerde taşınabilir; içindeki radyoaktif malzeme miktarı sınırlandırılmış
olmasına rağmen, paketlerin görülebilir şekilde taşıma etiketleri ile etiketlenmesi, taşıma paketlerinin sertifikalı olması ve taşıyıcının gerekli dokümantasyona sahip olması gerekmektedir. Diğer taraftan kullanılmış nükleer yakıt veya yüksek seviyeli atık, şiddetli kaza şartlarında halkı korumak ve ciddi kaza koşullarında radyolojik sızıntısının oluşmamasını temin etmek için yüksek derecede sağlamlığa ve güvenilirliğe sahip olan kaplarda taşınmalıdır (Şekil 4.5).
olmasına rağmen, paketlerin görülebilir şekilde taşıma etiketleri ile etiketlenmesi, taşıma paketlerinin sertifikalı olması ve taşıyıcının gerekli dokümantasyona sahip olması gerekmektedir. Diğer taraftan kullanılmış nükleer yakıt veya yüksek seviyeli atık, şiddetli kaza şartlarında halkı korumak ve ciddi kaza koşullarında radyolojik sızıntısının oluşmamasını temin etmek için yüksek derecede sağlamlığa ve güvenilirliğe sahip olan kaplarda taşınmalıdır (Şekil 4.5).
Şekil 4.5. Tipik Yüksek Seviyeli Atık (YSA) Taşıma Kabı
ABD 1970 ve 1980’lerde nükleer yakıt taşıma kaplarının gerçek yaşamdaki kaza şartlarına maruz kalmasının etkilerini saptamak için bir dizi testler gerçekleştirmiştir. Bu testler şunları içermektedir:
• Taşıma kabı yüklü bir kamyonun ön gerilmeli beton duvara 130 km/sa hızla çarpması, • Bir traktör römorku üzerinde bulunan kaba 130 km/sa hızla hareket eden bir
lokomotifin çarpması,
• Bir kabın 600 m yükseklikten bırakılarak sert zemine 380 km/sa hızla çarpması.
1984’te İngiltere’de yapılan benzer testler gibi bütün bu testlerde taşıma kabı sağlam olarak kalmış, daha sonra yapılan muayenelerde radyoaktivite salımının olmadığı görülmüştür.
Şekil 4.5. Tipik Yüksek Seviyeli Atık (YSA) Taşıma Kabı
ABD 1970 ve 1980’lerde nükleer yakıt taşıma kaplarının gerçek yaşamdaki kaza şartlarına maruz kalmasının etkilerini saptamak için bir dizi testler gerçekleştirmiştir. Bu testler şunları içermektedir:
• Taşıma kabı yüklü bir kamyonun ön gerilmeli beton duvara 130 km/sa hızla çarpması, • Bir traktör römorku üzerinde bulunan kaba 130 km/sa hızla hareket eden bir
lokomotifin çarpması,
• Bir kabın 600 m yükseklikten bırakılarak sert zemine 380 km/sa hızla çarpması.
1984’te İngiltere’de yapılan benzer testler gibi bütün bu testlerde taşıma kabı sağlam olarak kalmış, daha sonra yapılan muayenelerde radyoaktivite salımının olmadığı görülmüştür.