BÖLÜM IV
BULGULAR ve YORUM
Çalışma kapsamında elde edilen bulgular iki temel başlık altında sunulacaktır: Soruların Detaylı Analizinden Elde Edilen Bulgular(öğrencilerin algılama durumları), Soruların Bütünsel Analizinden Elde Edilen Bulgular (Zihinsel Modeller).
4.1 soruların detaylı analizinden elde edilen bulgular
Öğrencilerin çevre sorunları ile ilgili algılamaları ‘çevre sorunlarını betimleme durumları’, ‘çevre sorunlarını görselleme durumları’’ başlıkları altında ayrı ayrı sunulmuştur.
Çevre Sorunlarını Betimleme Durumları
Öğrencilere “çevre sorunlarına yönelik zihinsel modellerinizi Şekille gösteriniz, neden bu sorunu seçtiniz? Çözüm önerileriniz nelerdir?” şeklinde sorular yöneltilmiş ve onlardan alınan cevaplara Tablo 4’te yer verilmiştir.
Tablo 4. Öğrencilerin çevre sorunlarına yönelik Verdikleri Cevaplar
Cevaplar frekans (f) yüzde (%) Ozon Tabakası 4 3,92 Orman Yangını 8 7,84 Küresel Isınma 11 10,78 Hava kirliliği 32 31,37 Su Kirliliği 8 7,84 Atık maddeler 39 38,23
Veri toplama aracındaki sorular doğrultusunda öğrencilerin çevre sorunları ile ilgili algılamaları incelenmiş ve Tablo 4’te sunulmuştur.
Öğrencilerin çevre sorunlarını algılama durumları incelendiğinde farklılıkların olduğu görülmektedir. Öğrencilerin yaklaşık üçte birine (%31,37) göre çevre sorunu hava kirliliği iken yine üçte birinden fazlası (%38,23) ise çevre sorunu denilince atık maddelerden bahsetmektedir. Bunun yanında çevre sorunu olarak küresel ısınmadan bahseden çok az (%10,78) öğrenci bulunmaktadır. Yapılan görüşmelerde öğrencilerin seçtikleri çevre sorununa yönelik tanımları aşağıdaki gibidir:
“Ozon tabakasının delinmesine parfümler ve kömür sebep olmaktadır, benim için çevre sorunu ozon tabakasının delinmesidir…” (Ö18),
“…hava kirliliği arttıkça bitkiler ağaçlar da azalıyor, ben Şekilimde fabrika bacalarından çıkan zehirli gazları anlatmak istedim. ” (Ö3),
“…Su kaynakları tükenmek üzere daha fazla su israfı yaparsak bizi bekleyen çevre sorunu kuraklıktır.” (Ö4),
“Bizleri, bekleyen en büyük sorun küresel ısınmadır, doğayı biz mahvettik kendi ellerimizle böyle devam ederse ilerde dünya diye bir yer olmayacak…” (Ö5)
“…buzullar eriyip deniz seviyesi yükseliyor, bu sorunu çözmek için fazla fabrikalar kapatılmalıdır.” (Ö6)
“küresel ısınma yüzünden kutup ayılarının nesli tükenecektir…” (Ö7)
“Ülkemizin maddi çıkarlar peşinde koşarak ormanları yok etmesi dünyamızı yok edecek…” (Ö8)
Az sayıda (%7,84) öğrenciye göre ise orman yangınları da büyük bir çevre sorunudur. Öğrencilerin tanımlarından bazıları aşağıdaki gibidir:
“orman yangınları sonucu yeşil alanlarımız yok almaktadır ve insanlar oksijensiz kalıyor…” (Ö14)
“…çevremde en çok orman yangınları var gittikçe temiz havadan mahrum kalıyoruz…” (Ö40)
Geriye kalan (%3,97) öğrenci ise ozon tabakasının delinmesini bir çevre sorunu olarak görmektedir. Bazı öğrencilerin cevapları şu şekildedir:
“Ozon tabakasının delinmesine parfümler ve kömür sebep olmaktadır, benim için çevre sorunu ozon tabakasının delinmesidir…” (Ö1),
“…araba parfüm şişeleri ve onlardan çıkan gazlar ozon tabakasının delerek dünyamızın yok olmasına sebep oluyor” (Ö67)
Çevre sorunlarını Görselleme Durumları
Öğrenciler Şekillerinde küresel ısınma, hava kirliliği, su kirliliği, ozon tabakasının delinmesi, gibi küresel çevre sorunları yanında yeşil alanların tahribi, atık maddeler gibi yerel düzeyde çevresel sorunlarını da ele almışlardır. Küresel çevre sorunlarını yazılı ve görsel kitle iletişim araçlarından,, öğretmenden ve kitaplardan öğrendiklerini dile getiren öğrenciler, yerel çevre sorunlarını günlük yaşam deneyimlerinden ve ailelerinden öğrendiklerini belirtmişlerdir. Öğrenciler çevre sorunlarının çözümünde öncelikle insanların duyarlı olmaları ve bu sorunların çözümünde sorumluluk almaları gerektiğini vurgulamışlardır. Öğrencilerin çevresel sorunlara ilişkin Şekilleri ve görüşlerinden kimi örnekler aşağıda verilmiştir.
Şekil 1 Şekil 2
Öğrenciler Şekillerinde çevre sorunu olarak doğaya atılan çöplerden bahsetmişlerdir. Şekil 1 ve Şekil 2 köy okulunda öğrenim gören Ö1 ve Ö2’ye aittir. Öğrencilerle görüşmeler yapılmış ve Şekillerinde anlatmak istedikleri detaylı olarak incelenmiştir. Ö1 Çevre sorunlarına yol açan kirlilik unsurlarının farkındadır, fakat çözüm önerileri yetersiz kalmaktadır. Ö2 ise çevre kirliliğine yol açan temel unsuru insanlar olarak görmektedir. Şeklinde bir kuş çizmiş ve onu konuşturarak çaresizliğini dile getirmektedir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde bazı ifadeler dikkat çekmektedir:
“…bizim köyümüzdeki en büyük çevre sorunu yerlerdeki çöplerdir…” (Ö1)
“Tarımda kullanılan ilaç kutularını çevreye atıyorlar, kediler, köpekler yemek zannedip zehirleniyor…” (Ö2)
Şekil 3 Şekil 4
Yine Ö3 ve Ö4 köy okulunda öğrenim gören öğrencilerdir. Öğrenciler Şekillerinde hava kirliliği ve kuraklıktan bahsetmektedir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde insanların bencilliği vurgulanarak gelecekte bizi bekleyen dünya resmedilmiştir. Şekil 3’te hava kirliliği ve insanların umursamazlığı yüzünden bitkilerin azalacağı ve ormanların tahrip olacağı anlatılarak doğada kalan son ağaç resmedilmiştir. Şekil 4’te ise çölde kalan bir insan resmedilerek su isteği anlatılmıştır. Öğrencilerle yapılan görüşmelerden alıntılar aşağıdadır:
“burası köy olduğu için herkes ağaçları oksijen kaynağı olarak değil yakıt olarak düşünüyor…” (Ö3)
“…annem suları boşa kullanmamam gerektiğini söylüyor, çok fazla elektrik faturası geleceğini söylüyor…”(Ö4)
“öğretmenimiz çevre sorunlarını anlattığında ben çok duygulanıyorum, evde aileme anlattığımda onlar hiç etkilenmiyor…”(Ö3)
“Okulumuzda ağaçları kestiler basketbol sahası yaptılar ama yerine ağaç dikmediler…” (Ö3)
Şekil 5 Şekil 6
Ö5 ve Ö6 kasabada öğrenim gören öğrencilerdir. Şekillerinde küresel ısınmadan bahsetmişlerdir. Onlar için en büyük çevre sorunu küresel ısınmadır. Yapılan görüşmelerde öğrenciler geri dönüşümden bahsetmişlerdir. Ö5 egzoz dumanları, fabrika bacalarından çıkan zehirli gazlar, deodorantlar ve ormanların tahribi üzerinde dururken Ö6 küresel ısınma sonucu nesli tükenen hayvanlar üzerinde durmaktadır. Yaşadıkları kasabada geçim kaynağı hayvancılık olduğu için öğrencilerin çözüm önerileri hayvanların korumaya yöneliktir. Aşağıda örnek ifadeler yer almaktadır:
“küresel ısınma ozon tabakasının delinmesidir,…zararlı ışınlar dünyamıza zarar verir” (Ö5)
“büyük şehirlerde doğal gaz kullanılıyor biz soba kullanıyoruz o yüzden hava çok kirli…”(Ö6)
“ailem bu konuda endişeli…” (Ö6)
“köyümüzdeki seraların içi çok sıcak oluyor, dünyamızda ilerde seralar gibi ısınacak…”(Ö5)
Şekil 7 Şekil 8
Öğrenciler ilçe merkezindeki bir okulda öğrenim görmektedir. Öğrencilerin genelinde olduğu gibi Ö8 de küresel ısınma konusuna eleştirel bir bakış açısı ile yaklaşarak maddi çıkarlarımız doğrultusunda, para kazanmak uğruna dünyayı
kararttığımız resmedilmiştir. Öğrenci Şekilinde yaptığı açıklamada büyüklere seslenmektedir. Şeklinde kurumuş bir ağaç ve kirli hava bulunmaktadır. Yapılan görüşmelerde öğrencilerin Şekillerini açıklamak üzere verdikleri cevaplardan bazıları aşağıda sunulmuştur:
“öğretmenimiz filtre taktırmanın çok pahalı olduğunu fabrikaların bu sebeple filtre takmadığını söylemişti ben tüm okuldan para toplamaya hazırım…” (Ö8)
“Kutup ayılarını daha güvenli yerlere götürmeliyiz…” (Ö7)
“Küresel ısınma yüzünden hayvanların nesli tükenmektedir.”(Ö7)
Şekil 9 Şekil 10
Ö9 ve Ö10 il merkezindeki bir ilköğretim okulunda öğrenim gören öğrencilerdir. Ö9 kodlu öğrenci 53 yaşına geldiğinde dünyanın nasıl bir yer olacağını resmetmiştir.
Yapılan görüşmelerde öğrenci Şekilinde bir deney düzeneği hazırladığını bu düzenekte korumaya aldığı bölgede sıcaklığın normal düzeyde ve yaşanabilir bir yer olduğunu anlatmaya çalışmıştır. Çevre sorunlarının bizi çölleşmeye sürüklediğine dikkat çekmektedir. Ö10 ise Şekilinde dünyayı arka planda resmettiği kirlilikten uzak tutmaktadır. Öğrenci yapılan görüşmede dünyayı kendi başına koruyamayacağını insanların bilinçlenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Öğrenci ifadelerinden örnekler aşağıdadır:
“Eğer çok yetkili bir kişi olsaydım insanları tek bir bölgede toplardım, her yeri kirletmelerine izin vermezdim, doğa da kendini yenilerdi…” (Ö10)
“Küresel ısınma sıcaklığın her yıl daha fazla artmasıdır.”(Ö9)
“Bu bölgede kışın hava çok pis oluyor fabrikalar çok fazla, fosil yakıtlar çok kullanılıyor.”Ö9
“… hafta sonları yeşil alan bulmakta zorlanıyoruz.” (Ö10)
“Enerji verimliliği projesi yapıyoruz, ülkemizdeki geri dönüşüm kutularının eksikliğini farkettim…”(Ö10)
Şekil 11 Şekil 12
Öğrenciler Şekillerinde duygularını da dile getirmişlerdir. Ö11 ağlayan gözler çizerek su, toprak ve hava kirliliğinden bahsetmiştir. Ö12 dünya ülkelerinin, sanayisi gelişmiş ABD ‘nin küresel ısınma sürecini hızlandırdığını vurgulamıştır. Ö13 kodlu öğrenci ise eleştirel ve yaratıcı bir bakış açısıyla sorunun kaynağının insanın kendisi olduğunu, kendi ellerimizle doğayı tahrip ettiğimizi resmetmiştir. Yapılan görüşmelerde dikkat çeken ifadelerden bazıları aşağıdadır:
“…geri dönüşüm kutuları var ama kimse dikkat etmiyor”(Ö13)
“Buraya gelen turistler denizleri kirletiyor, balıklar zehirli maddeler içeriyor ve biz de de onlarla besleniyoruz…”(Ö11)
“Pil fabrikasında çıkan duman küresel ısınmaya sebep oluyor ve ozon tabakasının delinmesine yol açıyor.”(Ö12)
“insanlar kendi elleriyle çevreye zarar veriyor ama kimse farkında değil, ailem bile…”(Ö13)
“kirlilik kanser riskini arttırdı günümüzde herkes çok stresli ben bunun kirlilikten kaynaklandığını düşünüyorum ve bence bu büyük bir sorun insanlar birbirinden uzaklaşıyor…”(Ö12)
4.2 Soruların Bütünsel analizinden elde edilen bulgular (zihinsel modeller)