Devlet sunacağı hizmetlerin maliyetini vergi alarak karşılayabilir. Bir başka deyişle, kamu harcamalarının finansmanında kullanılan en temel gelir kaynağı vergilerdir. Hangi kaynaktan alınırsa alınsın vergi, sonuçta özel kesimden kamu kesimine bir fon
aktarımı olduğundan ister istemez yükümlüler üzerinde bir yük oluşturmaktadır. Yüksek vergi oranları bireylerin üretken iktisadi faaliyetler içinde bulunmasını
engeller ve dolayısıyla da vergilenebilir gelir azalır. Bu nedenle, her ne kadar vergi
oranları yüksek olsa da vergi gelirleri azalabilir.
İktisadi düşünce tarihi içinde, konjonktüre de bağlı olarak, kimi zaman talep yönlü kimi zaman da arz yönlü politikalar uygulanmıştır. 1970’li yıllarda enflasyon ve işsizliğin aynı anda ve yüksek oranlarda yaşandığı “stagflasyon” probleminin ortaya çıkması ve ekonominin talep yanına ağırlık veren Keynesyen modelin bu sorunu çözümleyememesi üzerine, Keynesyen iktisadı çeşitli yönlerden eleştiren ve arza ağırlık veren teoriler gündeme gelmiştir. Ancak, bu konuya asıl ağırlık veren ve spesifik olarak inceleyen arz-yönlü iktisat olmuştur. ABD’de ortaya çıkan arz-yönlü iktisadın dayandığı temel araç vergi indirimleridir. Arz-yönlü iktisatçılara göre devletin ekonomideki rolü en aza indirilmeli ve kamu harcamaları azaltılmalıdır.
Bunun için de, vergi oranları önem taşımaktadır.
1974 yılında Amerikalı iktisatçı Arthur Laffer, arz-yönlü iktisadın temel politika
aracı olan vergi indirimleri ile ilgili görüşlerini şöyle belirtmiştir: “Vergi indirimleri beklendiği gibi vergi gelirlerini azaltmayacak, aksine arttıracaktır.” Laffer’in bu görüşleri kısa sürede ilgi kazanmış ve özellikle 1980’de ABD Başkanlık seçimlerinde kullanılmıştır. Laffer’in kurmuş olduğu bu hipotez günümüzde hâlâ tartışmalı olsa da, farklı dönemlerde farklı ekonomiler için test edilmiş ve sonuçlar Laffer hipotezini destekler çıkmıştır.
Bu çalışmada, vergi gelirleri ile vergi oranları arasında teorik bir ilişki kuran Laffer hipotezi, Türkiye’nin 1982-2008 dönemi için incelenmiştir. Laffer eğrisi ayrıca, toplam vergi gelirleri yanında; gelir ve kurumlar vergisi ile dolaylı ve dolaysız
96
vergiler için de tahmin edilmiştir. Eğrilerin tahmininde Beenstock’un İngiltere’nin Laffer eğrisini tahmin etmek için kullandığı modelden yararlanılmıştır. Modelin çözümünde ise En Küçük Kareler Yöntemi kullanılmıştır.
Toplam vergi gelirleri üzerinden bir değerlendirme yapıldığında, 1982-2008 döneminde efektif vergi oranlarının %10,78 ile %20,04 arasında gerçekleştiği görülmektedir. Yapılan hesaplamalar sonucu eğrinin henüz yükselme aşamasında olduğu, bir başka deyişle büküm noktasına gelmediği ve dönmediği söylenebilir. Ortalama vergi oranları arttırıldıkça toplam vergi gelirleri de artmaya devam
edecektir. Gelir vergisi için Laffer eğrisi tahmin edildiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır. Gelir vergisi miktarını ençoklaştıran gelir vergisi oranı %4.82, bu orana karşılık gelen gelir vergisi miktarı da 4570 bin TL’dir. 1982-2008 döneminde efektif gelir
vergisi oranları ise %3,72 ile %6,73 arasında gerçekleşmiştir. Gelir vergisi oranları %3,72’den %6,73’e çıkarıldığında toplam gelir vergisi miktarı önce azalarak artmakta, %4,82’lik vergi oranında en yüksek düzeyine ulaşmakta ve bu noktadan sonra da artarak azalmaktadır. Dolayısıyla, gelir vergisi için bir Laffer eğrisinden bahsetmek mümkün olabilir. Türkiye’nin hangi yıllarda Laffer eğrisinin hangi tarafında faaliyette bulunduğunu görebilmek için efektif vergi oranları ile T* değeri olan %4,82 karşılaştırılmıştır. Türkiye, 1982-1984, 1991-1993 ve 1997-1998 dönemlerinde Laffer eğrisinin caydırıcı bölgesinde bulunulmuştur. 1999-2008 yılları arasındaki 10 yıllık döneme bakıldığında ise normal bölgede olunduğu görülmektedir. Genel olarak, 1982-2008 arasındaki 27 yıllık dönemde, gelir vergisi bazında genel
olarak Laffer eğrisinin solunda, bir diğer ifadeyle normal bölgede faaliyette bulunulduğu söylenebilir. Bunun anlamı, gelir vergisi oranları arttırılsa bile gelir vergisi miktarının azalmayıp aksine artacağıdır. Kurumlar vergisi bazında bakıldığında, 1982-2008 döneminde efektif vergi oranlarının %0,92 ile %2,09 arasında gerçekleştiği görülmektedir. Ortalama kurumlar vergisi oranları arttırıldıkça toplam kurumlar vergisi gelirlerinin de artmaya devam ettiği ve eğer kurumlar vergisi için bir Laffer eğrisi mevcut ise, henüz eğrinin dönüş noktasına gelinmediği sonucuna ulaşılmıştır. Dolaylı vergilerde 1982-2008 döneminde efektif vergi oranları %4,62 ile %13,70 arasında gerçekleşmiştir. Ortalama dolaylı vergi oranları arttıkça toplam dolaylı vergi gelirleri de artmaya devam etmektedir. Toplam vergi
97
dolaylı vergiler için bir Laffer eğrisi mevcut ise de, henüz eğrinin dönüş noktasına gelinmediği söylenebilir. Dolaysız vergilere bakıldığında, 1982-2008 döneminde efektif vergi oranlarının %5,12 ile %7,97 arasında gerçekleştiği görülmüştür. Dolaysız vergi gelirlerini ençoklaştıran vergi oranı %9,91 olarak hesaplanmıştır. Sonuçta, dolaysız vergiler için bir Laffer eğrisinden bahsedilebileceği, fakat henüz eğrinin dönüş noktasına gelinmediği bulgulanmıştır. Vergi oranları %9,91’i geçmediği sürece dolaysız vergi gelirleri artmaya devam edecektir. Bir diğer ifadeyle, dolaysız vergi gelirleri için Laffer eğrisinin sol tarafında bulunulduğu söylenebilir. Sonuç olarak, vergi gelirleri ve vergi oranları arasındaki ilişkiyi toplam vergi gelirleri açısından değerlendirmek pek doğru olmayacaktır. Örneğin, toplam vergi gelirleri için Laffer eğrisinin henüz büküm noktasına gelinmediği halde, gelir vergisi ve dolaysız vergiler için Laffer eğrisinin dönüş noktasından bahsedilebilmektedir. Dolayısıyla, gelir vergisi için Laffer eğrisinin caydırıcı bölgesinde olunduğu tespit edilen yıllarda, toplam vergi gelirleri için normal bölgede faaliyette bulunulduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Dolaysız vergiler için ele alındığında ise bundan farklı bir sonuçla karşılaşılmaktadır. Dolaysız vergileri oluşturan gelir vergisi ve kurumlar vergisi için tahmin edilen Laffer eğrilerine bakıldığında, gelir vergisi için bir tepe noktasının olduğu, bir başka deyişle Laffer eğrisinin dönüş yaptığını; kurumlar vergisi için ise, eğrinin henüz yükselme aşamasında olduğu ve kurumlar vergisi gelirlerini ençoklayan vergi oranına ulaşılamadığı bulgulanmıştır. Dolaysız vergiler için tahmin edilen Laffer eğrisine bakıldığında ise, her ne kadar eğri yükselme aşamasında olsa da, eğrinin tepe noktasından bahsedilebildiği ve dolaysız vergi oranları %9,91’lik vergi oranını aştıktan sonra dolaysız vergi gelirlerinin azalacağı görülmüştür. Burada şöyle bir yorum yapmak mümkün olabilir. Dolaysız vergi gelirleri içinde gelir vergisinin payı
kurumlar vergisine oranla daha büyüktür. Dolayısıyla, gelir vergisi için tahmin edilen
Laffer eğrisi, dolaysız vergiler için tahmin edilen Laffer eğrisinde kurumlar vergisine oranla daha baskın gelerek, dolaysız vergilerin Laffer eğrisinin şeklini belirlemede etkin bir rol oynamaktadır.
99
KAYNAKLAR
Aktan, C. C., 1989: Arz-Yönlü Vergi Politikasının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri-1980 Sonrası Türkiye Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi
Armağan, R., 2007: Türkiye’de Gelir ve Kurumlar Vergisi Oranlarında İndirimin Vergi Gelirleri Üzerine Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF
Fakültesi, C.12, S.3, s.227-252
Bakkal, U., 2007: Kayıt Dışı Ekonomi, Derin Yayınları
Balseven, H., 2003: Verginin Emek Arzı Üzerindeki Gelir, İkame ve Mali Etkileri, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2/2003, 217-238
Beenstock, M., 1979: Taxation and Incentives in the UK, Lloyds Bank Review, 134 (October), pp.1-15
Bilgili, F., 1993: Arz İktisadı Yaklaşımında Nisbi Fiyatların Etkisi ve Keynesyen Sisteme Getirilen Eleştiriler, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 10, Temmuz, ss. 183-197
Blinder, A. S., 1981: Thoughts on the Laffer Curve, The Supply-Side Effects of Economic Policy, Center for the American Business, Federal Reserve
Bank of St. Louis, 81-92
Bosworth B. and Burtless G., 1992: Effects of the Tax Reform on Labor Supply, Investment and Saving, Journal of Economic Perspectives, Vol 6,
Number 1
Brons, M., Groot, H.F., and Nijkamp, P., 1999: Growth Effects of Fiscal Policies: A Comparative Analysis in a Multi-Country Context, Tinbergen Institute Discussion Papers 99-042/3, 1-25
Brunner, K., 1982: Is Supply Side Economics Enough?, Cato Journal, Vol.2, No.3 (Winter), 843-849
Buchanan, J. M., and Lee, D. R., 1982: Politics, Time,and the Laffer Curve, Journal of Political Economy, vol.90, no.41, August 1982, 816-819
Bulut vd., 2008, Türkiye’nin Kurumlar Vergisi Haldun-Laffer Eğrisi Tahmini, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 325, Eylül
Demiral, B., 2007: Dolaylı Vergilerin Ekonomik Etkileri ve Avrupa Birliği ile Dolaylı Vergileri Uyumlaştırma Süreci, Kafkas Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
Derdiyok, T., 1993: Türkiye’nin Laffer Eğrisi, Maliye Dergisi, sayı:112, Mart- Nisan,26-39
100
DPT, 1996: Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Temmuz, Yayın no: 2454, ÖİK: 510
Durkaya, M., ve Ceylan, S., 2006: Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme, Maliye Dergisi, Sayı: 150, Ocak-Haziran 2006, 79-89
Ejder, H. L., 2000: Türkiye’de Vergi Politikaları, G.Ü.İ.İ.B.F Dergisi, 4/2000,s.127-132
Engen, E. M., and Skinner, J., 1992: Fiscal Policy and Economic Growth, NBER Working Paper Series, No: 4223
Engen, E., and Skinner, J., 1996: Taxation and Economic Growth, National Tax Journal, Vol 49, no 4, December, 617-642
Feige, E., and McGee, R., 1982: The Unobserved Economy and the UK Laffer Curve, Journal of Economic Affairs, Vol. 3, No.1, October, pp.36- 42
Feige, E., and McGee, R., 1983: Sweden's Laffer Curve: Taxation and the Unobserved Economy, Scandinavian Journal of Economics, vol. 85, issue 4, pages 499-519
Fullerton, D., 1982: On the Possibility of An Inverse Relationship Between Tax Rates and Government Revenues, Journal of Public Economics, vol:19, no:1, 3-22
Gökçe, D., 2002: WSJ editörü de saçmalar!, alındığı tarih: 11.12.2008 (http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2002/01/22/yazarlar/yazarlar30.html)
Gutmann, P.M.,1979: Taxes and the Supply of National Output, Financial Analysts Journal, November-December
Hall, H., and Rabushka, A.,1985: The Flat Tax, alındığı tarih: 27.02.2009 http://www. hooverpress.org/productdetails.cfm?PC=1274
Haspolat, M.A., ve Bülbül, D., 2005: 1980 Sonrası Türkiye’de Vergi Gelirleri- Bütçe Açıkları İlişkisinin Gelişimi, Vergi Dünyası, sayı 281, Ocak, s. 33-41
Heijman, W.J.M., and van Ophem, J. A. C., 2005: Willingness to pay tax: The Laffer curve revisited for 12 OECD countries, The Journal of Socio- Economics, n.34, pp.714-723
Henderson, D., 1981: Limitations of the Laffer Curve as a Justification for Tax Cuts, Cato Journal, vol.1, no.1, Spring, 45-52
Hyman, D. N., 1987: Public Finance, A Contemporary Application of Theory to Policy, Dryden Pres, Second Edition
İlgen, A., 2005: İbn Haldun’un Kamu Ekonomisi, Maliyesi ve Vergi Dünyasına İlişkin Görüş ve Analizleri, Vergi Dünyası, Sayı: 281, Ocak, 101-106 İşcan, İ. H., 2008: Laffer Eğrisi Teorisi: Vergi Oranları ve Vergi Gelirleri İlişkisi, (http://ismailhakkiiscan.blogspot.com/2008/03/laffer-erisi-teorisi-
101
Karabacak, Y., 2005: Vergi Kaçakçılığının Nedenleri: Arz ve Talep Yanı, Vergi Dünyası, Sayı: 287, Temmuz, 131-141
Karabulut, T., 2006: Laffer Etkisinin Türkiye Uygulaması (1980-2003), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16, s.367-379 Kargı, V., ve Özuğurlu, Y., 2007: Türkiye’de Küreselleşmenin Vergi Politikaları
Üzerine Etkileri: 1980-2005 Dönemi, Yönetim ve Ekonomi, Cilt:14, Sayı:1, ss.275-289, Celal Bayar Üniversitesi İİBF, Manisa
Kıldiş, Y., 2007: Türk Vergi Sisteminde Vergiden Kaçınma, Vergi Dünyası, Sayı: 309, Mayıs, 123-130
Krieger, R.A., 1982: Arz- yönlü İktisat-Giriş, “Arz-yönlü İktisat”, Çeviren: Coşkun Can Aktan, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 7, Sayı:1, 1992, ss.419-430
Laffer, A., 2004: The Laffer Curve: Past, Present, and Future, Backgrounder, no. 1765, June 1,2004, The Heritage Foundation, 1-16
Mihlar, F., 1997: Do Lower Taxes Help Stimulate Economic Growth?, Fraser
Forum, pp. 12-13
Mitchell, D., 2003: Russia’s Flat Tax Miracle, alındığı tarih: 21.12.2008 (http://www.heritage.org/Press/Commentary/ed032403.cfm)
Mitchell, D. J., and Fellow, J. M. O., 1993: Why Higher Tax Rates on Income Will Slow Growth, Cost Jobs, s. 942- 950, erişim tarihi: 27.03.2009 (http://www.heritage.org/research/taxes/bg942.cfm)
Moszer, M., 1981: A Comment on the Laffer Model, Cato Journal, vol.1, no.1, Spring, 23-44
Nemli, A., 1996: Kamu Maliyesine Giriş, Filiz Kitabevi, 4. Baskı
Orkunoğlu, I. F., 2008: Düz Oranlı Vergi Uygulaması, Vergi Dünyası, Sayı: 318, Şubat, 153-163
Önal, E. Ş., 2006: Dolaylı Vergilerin Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
Önder, İ., 2001: Kayıt dışı Ekonomi ve Vergileme, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 23-24 (Ekim 2000-Mart 2001)
Palamut, M. E., ve Yüce, M., 2001: Türkiye’de 1980-2000 Döneminde Gerçekleşen Gelir Dağılımının İstenen Vergi ile Eğitim ve Sağlık Harcamaları İlişkisi, 16. Maliye Sempozyumu, alındığı tarih: 26.03.2009 (http//www.ceterisparibus.net/maliye/vergi.htm)
Pınar, A., 2006: Maliye Politikası, Naturel Yayıncılık
Prescott, E., 2002: Richard T.Ely Lecture: Prosperity and Depression, Federal Reserve Bank of Minneapolis Research Department Working Paper: 618
102
Rabushka, A., (1987). Taxation, Economic Growth, and Liberty, The Cato Journal, Essays in Honor of Peter Bauer, Number 1, Spring/Summer 1987,
pp.121-152
Richupan, S., 1987: Determinants of Income Tax Evasion; Role of Tax Rate, Shape of Tax Schedules and Other Factors, Gangemi, V. P. (Ed.); In Supply Side Economics: Its Relevance to Developing Countries, IMF Publice, Washington, 140-174
Roberts, P.C., 2003: My Time with Supply Side Economics, The Independent Review, v.VII, n .3, Winter, 393-397
Savaş, V., 2000: İktisadın Tarihi, Siyasal Kitabevi, 4. Baskı
Selim, R., 1998: Vergi Yükünün Gelir Dağılımı Üzerine Etkisi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi
Siverekli Demircan, E., 2003: Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme ve Kalkınmaya Etkisi, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, sayı:21, Temmuz-Aralık 2003, ss. 97-116
Skinner, J., 1987: Taxation and Output Growth: Evidence From African Countries, NBER Working Paper Series, no: 2335
Snowdon, B., and Vane, H. R., 2003: An Encyclopedia of Macroeconomics, Cheltenham, UK: E.Elgar Pub.
Tanzi, V., 1983: Underground Economy: The Causes and Consequences of This Worldwide Phenomenon, Finance and Development, Washington, December 20, 10-13
Tuncer, S., 2006: Vergileme ile İlgili Yeni Deyim ve Kavramlar, Vergi Dünyası, Sayı:304, Aralık, s.4-9
Turan, T., 2008: Maliye Politikası Araçlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Bir Literatür İncelemesi, Sayıştay Dergisi, Sayı: 69, Nisan- Haziran 2008, s.17-35
URL <http://www.tcmb.gov.tr>, alındığı tarih: 17.02.2009 URL <http://www.tuik.gov.tr>, alındığı tarih: 13.03.2009 URL <http://www.gib.gov.tr>, alındığı tarih: 20.03.2009
URL <http://www.muhasebat.gov.tr>, alındığı tarih: 25.02.2009 URL <http://www.bumko.gov.tr>, alındığı tarih: 05.02.2009 URL <http://www.maliye.gov.tr>, alındığı tarih: 30.01.2009 URL <http://www.dpt.gov.tr>, alındığı tarih: 29.12.2008 Ünsal, E. M., 2007: Makro İktisat, İmaj Yayınevi, 7.Baskı
Wanniski, J., 2005: Sketching the Laffer Curve, YU NEWS, alındığı tarih:
06.12.2008, (http://www.yorktownpatriot.com/printer_78.shtml)
Wet, A. H., Schoeman, N. J., and Koch, S.F., 2005: The South African Tax Mix and Economic Growth, Sajems Ns 8, No: 2. pp.201-210
103
Yanpar, A., 2007: Gelişmekte Olan Ülkelerde Büyüme Yönelimli Vergi Politikası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye (Kamu
Ekonomisi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Yamak, N. ve Yamak, R., 1995: Türkiye’nin Vergi Türlerine Göre Laffer Eğrisi,
Ekonomik Yaklaşım, Gazi Üniversitesi İktisat Bölümü, 18-19, cilt.6,
Sonbahar, s. 51-65.
Yamak, R., 1996: Türkiye'nin Laffer Eğrisi: Kalman Filtre Tahmin Yöntemi, Ekonomik Yaklaşım, Yaz 96, 7. Cilt. Sayı. 21, s. 27-38.
Yamak, N. ve Yamak, R., 1998: Hareketli Laffer Eğrisinin Kalman Filtre Yöntemi İle Tahmini: Türkiye Örneği, 1968-1995, III. Ulusal Ekonometri ve
İstatistik Sempozyumu’nda Sunulmuş bildiri, Uludağ Üniversitesi,
Bursa
Yılmaz, F., ve Tezcan, N., 2007: Vergi Hasılatı ve Sabit Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisi: Ekonometrik Bir İnceleme, 8.Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi, İnönü Üniversitesi, Malatya, ss.1-14
105
EKLER
EK A
Tüm Vergi Gelirleri İçin Laffer Eğrisi Tahmini
lntrvg = αotvo + βotvokare (A.1) Yukarıdaki denklemde;
lntrvg: Toplam reel vergi gelirlerinin logaritmasını otvo: Ortalama toplam vergi oranını
otvokare: Ortalama toplam vergi oranının karesini ifade etmektedir. Çizelge A. 1: Tüm Vergiler İçin EKKY Sonuçları
. regress lntrvg otvo otvokare, noconstant
Source | SS df MS Number of obs = 27
---+--- F( 2, 25) =14132.64 Model | 7273.14808 2 3636.57404 Prob > F = 0.0000
Residual | 6.4329337 25 .257317348 R-squared = 0.9991 ---+--- Adj R-squared = 0.9990
Total | 7279.58101 27 269.614112 Root MSE = .50726 ---
lntrvg | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval]
---+--- otvo | 2.054585 .0356964 57.56 0.000 1.981067 2.128103
otvokare | -.0614325 .0022179 -27.70 0.000 -.0660003 -.0568647
Tüm vergiler için elde edilen EKKY sonuçları Çizelge A.1’de gösterilmiştir. Buna göre, ortalama toplam vergi oranları ve ortalama vergi oranlarının karesi toplam reel vergi gelirlerindeki değişimin %99’unu açıklama gücüne sahiptir. Beklentilere uygun olarak α parametresi pozitif (2.054585) ve β parametresi de negatif (-.0614325) bulunmuştur. Dolayısıyla burada teorik olarak Laffer eğrisinin varlığından söz edilebilir.
106
Şekil A. 1: Toplam Vergi Gelirleri ile Ortalama Toplam Vergi Oranları Arasındaki İlişkinin Serpilme Çizimi
Şekil A. 2: Toplam Vergi Gelirleri ile Ortalama Toplam Vergi Oranlarının Tahmin Değerleri
Teorik olarak, vergi gelirlerini ençoklaştıran vergi oranı (T*), regresyon denkleminin “otvo” değişkenine göre türevi alınıp sıfıra eşitlenmesiyle bulunur. Yukarıda da belirtildiği gibi, beklentilere uygun olarak α’nın pozitif ve β’nın da negatif olması sonucu, bir eğrinin varlığından, bir başka deyişle, tepe noktasından bahsedilebilir. Ancak, hem serpilme çizimine hem de tahmin değerlerine bakıldığında, Laffer eğrisinin varlığından bahsetmek mümkün görünmemektedir. Şekil A.2’de ortalama
1 5. 5 1 6 1 6. 5 1 7 1 7. 5 ln tr vg 10 12 14 16 18 20 otvo 1 5. 5 1 6 1 6. 5 1 7 1 7. 5 10 12 14 16 18 20 otvo 95% CI Fitted values
107
vergi oranları arttıkça toplam vergi gelirleri de artmaktadır. Dolayısıyla, tüm vergiler için T* değerinden bahsetmek mümkün değildir. Eğer bir Laffer eğrisi varsa bile, eğrinin henüz yükselme aşamasında olduğu, bir başka deyişle büküm noktasına gelmediği ve dönmediği söylenebilir.
109
EK B
Gelir Vergisi İçin Laffer Eğrisi Tahmini
lngv = αogvo + βogvokare (B.1) Yukarıdaki denklemde;
lngv: Gelir vergisi hasılatının logaritmasını ogvo: Ortalama gelir vergisi oranını
ogvokare: Ortalama gelir vergisi oranının karesini ifade etmektedir. Çizelge B. 1: Gelir Vergisi İçin EKKY Sonuçları
. regress lngv ogvo ogvokare, noconstant
Source | SS df MS Number of obs = 27
---+--- F( 2, 25) =15349.09
Model | 6289.10721 2 3144.5536 Prob > F = 0.0000 Residual | 5.12172809 25 .204869124 R-squared = 0.9992
---+--- Adj R-squared = 0.9991 Total | 6294.22893 27 233.11959 Root MSE = .45262
---
lngv | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] ---+---
ogvo | 6.143879 .1090718 56.33 0.000 5.919241 6.368516 ogvokare | -.5998783 .0220407 -27.22 0.000 -.6452721 -.5544845
Gelir vergisi için elde edilen EKKY sonuçları Çizelge B.1’de gösterilmiştir. Buna göre, gelir vergisi oranları ve gelir vergisi oranlarının karesi toplam gelir vergisi hasılatındaki değişimin %99’unu açıklama gücüne sahiptir. Beklentilere uygun olarak α parametresi pozitif (6.143879) ve β parametresi de negatif (-.5998783) bulunmuştur. Dolayısıyla burada teorik olarak Laffer eğrisinin varlığından söz edilebilir.
110
Şekil B. 1: Gelir Vergisi Hasılatı ile Gelir Vergisi Oranları Arasındaki İlişkinin Serpilme Çizimi
Şekil B. 2: Gelir Vergisi Hasılatı ile Gelir Vergisi Oranlarının Tahmin Değerleri Teorik olarak, vergi gelirlerini ençoklaştıran vergi oranı (T*), regresyon denkleminin “ogvo” değişkenine göre türevi alınıp sıfıra eşitlenmesiyle bulunur. Yukarıda da belirtildiği gibi, beklentilere uygun olarak α’nın pozitif ve β’nın da negatif olması sonucu, bir eğrinin varlığından, bir başka deyişle, tepe noktasından bahsedilebilir. Şekil B.1’deki serpilme çizimi ve Şekil B.2’deki tahmin değerlerine bakıldığında Laffer eğrisine ulaşılabileceği izlenenimi doğmaktadır. Bunu test etmek için T*
1 4. 8 1 5 15 .2 1 5. 4 1 5. 6 1 5. 8 ln g v 3 4 5 6 7 ogvo 1 4. 5 1 5 1 5. 5 3 4 5 6 7 ogvo 95% CI Fitted values
111
değeri bulunarak, çalışmanın daha önceki bölümlerinde de yapıldığı gibi, T* değerine denk gelen gelir vergisi hasılatının gerçekten en yüksek miktar olup olmadığına bakılabilir.
dlngv/dogvo=0 (B.1a)
α+2βogvo=0 (B.1b)
ogvo (T*)= - (α/2β) (B.1c)
T*= 5,12 (B.1d)
Gelir vergisi için eğer bir Laffer eğrisi söz konusuysa, eğri %5,12’lik bir vergi oranında tepe noktasına ulaşacaktır. Gelir vergisi oranları %5,12’nin üzerine çıktığında ise, yine Şekil B.2’den görülebileceği gibi, gelir vergisi miktarı azalmaya başlamaktadır. Dolayısıyla, gelir vergisi için bir Laffer eğrisinden bahsetmek mümkün olabilir.
113
EK C
Kurumlar Vergisi İçin Laffer Eğrisi Tahmini
lnkvg = αokvo + βokvokare (C.1) Yukarıdaki denklemde;
lnkvg: Kurumlar vergisi gelirlerinin logaritmasını okvo: Ortalama toplam vergi oranını
okvokare: Ortalama toplam vergi oranının karesini ifade etmektedir. Çizelge C. 1: Kurumlar Vergisi İçin EKKY Sonuçları
. regress lnkvg okvo okvokare, noconstant
Source | SS df MS Number of obs = 27
---+--- F( 2, 25) = 5177.89
Model | 5381.43293 2 2690.71646 Prob > F = 0.0000 Residual | 12.9913638 25 .519654552 R-squared = 0.9976
---+--- Adj R-squared = 0.9974 Total | 5394.42429 27 199.793492 Root MSE = .72087
---
lnkvg | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] ---+---
okvo | 18.01717 .4946533 36.42 0.000 16.99841 19.03592 okvokare | -5.488952 .2979748 -18.42 0.000 -6.102643 -4.875261
Kurumlar vergisi için elde edilen EKKY sonuçları Çizelge C.1’de gösterilmiştir. Buna göre, kurumlar vergisi oranları ve kurumlar vergisi oranlarının karesi toplam kurumlar vergisi gelirlerindeki değişimin %99’unu açıklama gücüne sahiptir. Beklentilere uygun olarak α parametresi pozitif (18.01717) ve β parametresi de negatif (-5.488952) bulunmuştur. Dolayısıyla burada teorik olarak Laffer eğrisinin varlığından söz edilebilir.
114
Şekil C. 1: Kurumlar Vergisi Gelirleri ile Kurumlar Vergisi Oranları Arasındaki İlişkinin Serpilme Çizimi
Şekil C. 2: Kurumlar Vergisi Gelirleri ile Kurumlar Vergisi Oranlarının Tahmin Değerleri
Teorik olarak, vergi gelirlerini ençoklaştıran vergi oranı (T*), regresyon denkleminin “okvo” değişkenine göre türevi alınıp sıfıra eşitlenmesiyle bulunur. Yukarıda da belirtildiği gibi, beklentilere uygun olarak α’nın pozitif ve β’nın da negatif olması sonucu, bir eğrinin varlığından, bir başka deyişle, tepe noktasından bahsedilebilir. Ancak, hem serpilme çizimine hem de tahmin değerlerine bakıldığında, Laffer eğrisinin varlığından bahsetmek mümkün görünmemektedir. Şekil C.2’de ortalama kurumlar vergisi oranları arttıkça toplam kurumlar vergisi gelirleri de artmaktadır.
13 .5 1 4 14 .5 1 5 ln kv g 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 okvo 13 1 3. 5 1 4 14 .5 1 5 15 .5 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 okvo 95% CI Fitted values
115
Dolayısıyla, tüm vergiler için T* değerinden bahsetmek mümkün değildir. Eğer bir Laffer eğrisi varsa bile, eğrinin henüz yükselme aşamasında olduğu, bir başka deyişle büküm noktasına gelmediği ve dönmediği söylenebilir.
117
EK D
Dolaylı Vergiler İçin Laffer Eğrisi Tahmini
lndlivg = αodlivo + βodlivokare (D.1) Yukarıdaki denklemde;
lndlivg: Dolaylı vergi gelirlerinin logaritmasını odlivo: Ortalama dolaylı vergi oranını
odlivokare: Ortalama dolaylı vergi oranının karesini ifade etmektedir. Çizelge D. 1: Dolaylı Vergiler İçin EKKY Sonuçları
. regress lndlivg odlivo odlivokare, noconstant
Source | SS df MS Number of obs = 27
---+--- F( 2, 25) = 2404.57
Model | 6729.61006 2 3364.80503 Prob > F = 0.0000 Residual | 34.9834243 25 1.39933697 R-squared = 0.9948
---+--- Adj R-squared = 0.9944 Total | 6764.59348 27 250.540499 Root MSE = 1.1829
---
lndlivg | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] ---+---
odlivo | 3.524961 .0955108 36.91 0.000 3.328253 3.721669 odlivokare | -.1752279 .0088237 -19.86 0.000 -.1934006 -.1570552
Dolaylı vergiler için elde edilen EKKY sonuçları Çizelge D.1’de gösterilmiştir. Buna göre, dolaylı vergi oranları ve dolaylı vergi oranlarının karesi toplam dolaylı vergi