Mekan ve insan her zaman birliktedir. Bu durum insanın anlam ve deneyimleri ile boşluğu mekana dönüştürdüğüne işaret eder. Boşluğu mekana dönüştüren öznenin deneyimleri ise günlük yaşantının mekan deneyimleri üzerine kuruludur.
Oda, ev, şehir, peyzaj yaşantının farklı görünüşleri ile kaplıdır. Bu görünüşler mekansal sınırlandırılmalar olarak, insanın mimari ile yakın ilişkisine referans verirler. Oda, ev, şehir, peyzajın oluşturduğu her yaşantısal katman, özellikleri ve deneyimleri ile bir fonksiyonu barındırmayı amaçlar. Örneğin ev bireylerin kişiselliğinin korunmasını, şehir ise toplumsal yaşantının korunmasını talep eden mistik bir amaç kurarken, ev ve şehir bir arada içinde yaşayanların mekansal nitelikler ile kimliklerini kurmalarına, mekana aidiyet hissetmelerine izin vererek yerleşmeyi amaçlar. Böylece ‘İçinde oturmak’ için inşa edilmiş bir oda ve şehir, kişilerin bir yerde olmak, korunacak bir yere sahip olmak, konforu yakalamak, aidiyet ve mekan hissine sahip olmak duygularına dönüşür. Bir odayı bir şehri anlatmak içindeki özneleri anlamak, kimliğin mekansal ifadesi olarak, fiziksel düzenlemelerin formunu, maddeleşmiş özneyi anlatmak demek olur. Bir oda, şehir otobiyografik nesnelerin formunun genişlemesi olarak görülebilir. Bu genişleme mekanın içinde olmanın fenomenolojisini kurar.
Fenomenolojik olarak mekan, insanın dünyadaki varoluşunu kapsayan, insana dünyada bir yer sunarak, ait olduğu yere referans veren yaşanan bir yer olarak tanımlanabilir. Ulusal alandan bireysel alana kadar mekanın strüktürü ve coğrafyası, kimliğin açığa çıkarılması, aidiyet ve yerleşmenin katmanlarını işaret eder.
Mekanın bu tanımı, kişisel alanın oluşturulması, dışarıdan gelebilecek tehlikelere, korkulara karşı bir korunma isteği ile psikolojik , sosyolojik ve fiziksel sınırların kurulmasını da talep eder. Sınırların işaretlenmesi ise bireysel ve sosyal mesafeleri oluşturur.
Sınırlar mekanları sararak kapatırlar. Mekanın sarılması içeriden dışarıya, dışarıdan içeriye geçişi olanaklı kılar ve mekan algısını farklılaştırarak, fiziksel çevrenin,
Bir kişinin otobiyografi fikrinde genellikle boşluğun, mekanın içindeki deneyimlerin, birikimlerin, kimlik oluşturmanın, hafızanın değişen durumlarının sonucu olan bireyselliklerin ifadesi varken, her otobiyografi fikrinde aynı zamanda sınırların deneyimleri de bulunmaktadır. Sınır fikri temelde, diğer tarafta, sınırın öte yanında, dışarıda olunduğunda yaşanabilecek çocuksu bir korku, telaş ve endişeye bağlanabilirken, insanoğlunun mekanın ve kişiliğinin dışına çıkmayacağı, diğer bir ifade ile özgür olmayacağı fikrini de çağrıştırır. Sınır fikri geometrik olarak bir çember olarak tanımlanabilir. Bu çembere dışarıdan kimse ya da bir şey dokunamamakta ancak bir her şey onun çevresini sarmaktadır.
Bu çember- sınır fikri her otobiyografi fikri içinde, Foucault’un heterotopya kavramı gibi zıtlıkları, ya da karşılıklı iletişimin uzayını barındırır. Yaşanılan ,deneyimlendirilen, içinde bulunulan her mekanın uzağında ya da yanı başında, ama sınırların ötesinde olan ve genellikle kabul edilmeme, reddedilme anlamına sahip bir yabancı fikri bulunmaktadır. Sınırların ötesinde bırakılma eğilimini karşılayan her yabancı fikri ise içerinin, bilinen ortamın karşına tersini, bilinmeyeni, dışarıda olmayı yerleştirerek dışarıda olmanın fenomenolojisini kurar.
Yabancı aslında sınırların içinde olan, bizim aramızda gezinendir. O sınırları deneyimlendirerek içeride olanın mekanında, içeride olanın bazen gözünün önünde, bazen de göremediği yerde olandır. Yabancı olan sürekli sınırların üzerinde, içeriden dışarıya, dışarıdan içeriye hareket halinde olup sınırları eritendir ve iç ile dış arasındaki iletişimi kurar. Yabancı ile birlikte içerisi dışarıya dışarısı içeriye karışır. Bu durumda hem içeride olan kişinin hem de yabancının otobiyografisinde kapalı olan çember belki de yerini, iç ve dış hareketin zaman aralığında, için dışa dışın içe karışarak özgürleştiği sınırlılıktan sınırsızlığa uzanan bir spirale bırakır.
Her araştırmacı için bilinmeyen bir yerlerdeki mekan hissi, mekan yaşantısı, üzeri örtülü bir labirenttir. Araştırmacı bir yabancı gibi, bu örtünün sınırlarında belirmeye başlar, ve yine bir yabancı gibi sınırları ihlal ederek içerinin erimiş ilişkilerinin örtüsünü aralayıp, anlamları keşfetmeye çalışır. Bir araştırmacının içeriye her dahil oluşunda, araştırmacının kendinde olan dışarıda olma fikri erimeye, her içeride oluşunda ise araştırma fikrinin temelinde olan dışarıdan bakış ve yeni olanın keşfine duyulan merak yükselmeye başlar. Mekan hissinin açığa çıkarılmasında, sınırların yıkılmasının gerekliliği sınırların yeniden kurulmasına dönüşür. Bu sınır
deneyimlerinde otobiyografi fikrinde olan zıtlıkların doğasının mekan hissinin açığa çıkarılmasındaki araştırmanın doğasında da olduğu işaretlenir..
Temelde birini anlamak için o olunmalıdır fikri üzerinde yükselen, sınırların kırılarak içeride olmayı istemenin ya da kolaylıkla sınırların kırılması ve sınırların yeniden inşası yerine, sınırların deneyimlendirilerek, içeride ve dışarıda olma deneyimlerinin açığa çıkarılması önerilebilir.
‘Odamın içindeki odamın dışında yaşamak..’ fikri ise bu anlamda sınırların kurulması, ya da sınırların yıkılması yerine, sınırların yaşanarak , içeride ve dışarıda olma deneyimlerinin açığa çıkarılması için, kişisel bir fikir olarak düşünülmüştür.
KAYNAKLAR
Akarsu, B., 1994. Çağdaş Felsefe, Kant’ tan günümüze felsefe akımları, İnkılap Kitapevi, İstanbul
Artz, F., 1996. Ortaçağların Tini, çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi
Aydınlı,S., 1999. Kentsel mekanı okumak görüngü bilim açısı ile kentsel mekan, 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi, Kentsel Tasarım: Bir Tasarımlar Bürünü, Özaydın G., Demirtaş S., Özaydın L., Yarar, L., YEM Yayınları, İst. , sf:155-161
Aydınlı, S., 2000. Epistemolojik Açıdan Mekan Yorumu, Mimarlık ve Felsefe, Şentürer, A. Ural, U., Atasoy, A. Yem Yayınları, İst., sf: 40-51 Bachelard, G., 1996. Mekanın poetikası, çev; Aykut Derman İstanbul, Kesit Yayıncılık
Bala, A. H.,1999, Yürürlülükteki yasal düzenlemelerin kentsel tasarım bağlamında irdelenmesi, 1. Ulusal Kentsel tasarım Kongresi ,Kentsel Tasarım: Bir tasarımlar Bütünü, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları,İst., sf: 93
Bauman, Z., 1999. Sosyolojik düşünmek, çev: Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İst.
Benzel, F. K., 1997. The Room in Context, New York, MacGraw-Hill
Bognar, B., 1985. A phenomenological approach to architecture and its teaching in the design studio, Dwelling, place andvironment towards a
phenomenolgy of person and world, ed: Seamon. D. And Mugerauer, Dordrecht : Martinus Nijhoff Publishers, sf: 183-201
Bubner R., 1993. Modern Alman Felsefesi, çev:Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İst. Chen., K, Wang, D., 2001. Perceiving Geometric Pattern: From Spirals to İnside/ Outside Relation, IEEE Transactions on Neutral Network, Vol.12, No.5, (www.cs.bham.ac.uk/~kxc/pub-on-line/tnn2001_abs.html)
Clifford, J.Jolly, Floy, F.,1987. Physical Antropology anad Archeology, Alfred A Knopf Inc. New York
Colquhoun, A., 1984. Tarihselcilikte üç yaklaşım, çev: Z.Kezer Opposition, Spring, No.26
Cüceloğlu, D., 1996. İnsan ve Davranışı, Psikolojinin Temel Kavramları, Remzi Kitapevi, İstanbul
Dittmar, G., 2001. Upon the Earth, Beneath the Sky: The Architecture of Being, Dwelling and Building.
(http://www.unt.edu/csph/Vol_01_winter00/dittmar.htm)
Dovey, K., 1985. Home and Homelessness s. 35, Home Environments, I. Altman ve C. Werner, Newyork plehum books
Dovey, K., 1993. Putting Geometry in its Place: Toward a Phenomenology of Design Prosess Dwelling, seeing, and designing : toward a phenomenological ecology , David Seamon., State University of New York Press, Albany Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi
Fabian, J., 1999, Zaman ve Öteki: Antropoloji nesnesini nasıl oluşturur, çev: Selçuk Budak, Bilim ve sanat yayınları, Ankara
Fay, B., 2001. Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi, Çok Kültürlü Bir Yaklaşım, Ayrıntı Yayınları, İst. sf: 180
Frampton, K., 1998. On reading Hidegger, Opposition, Peter Eisenman ve diğ. sf:.5 Franck, A., 1998. It and I: Bodies as Objects, Bodies as Subjects, Architectural Design, s:68
Green., 1976. Mind and İmage: An essay art and architecture, The University Press of Kentucky
Güvenç, B., 1972. İnsan ve Kültür, Sosyal Bilimlere Giriş Serisi, Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Ankara
Hançerlioğlu, O., 1979. Felsefe sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu ,Remzi Kitabevi, İst. Harries, K., 1996. The ethical function of architecture ,Cambridge, Mass., MIT Press
Hasol, D., 1995. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İst., sf:305 Heidegger, M., 1971. "Building, Dwelling, Thinking" in Poetry, Language, Thought, Harper & Row, New York
Heidegger M.,1982 . Basic Problems of Phenomenology, çev: Albert Hofstadter Bloomington, Indiana University Press
Hesselgren, S., 1967. The Language of Architecture, Student litteratur, Lund, Sweden
İnceoğlu, A., 1999. Evin Anlamı ve Kentlileşme Süreci, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü
Second Edition, Harward University Press, Cambridge Kevin Lynch, 1960. Image of the city Cambridge, M.I.T. Press
Krishnamurti, J, 2001. Doğa ve Çevre üzerine çev: Nurgül Demirdöven, Deniz Demirdöven, Ayna Yayınları, İstanbul
Lakoff. G& Johnson, M., 1999. Philosophy in Flesh: The embodied mind and its challenge to western though, New ork
Lefebvre, H., 1996. The Production of Space, Blackwell Publishers Inc. Massachusetts USA , çev: Donald Nicholson-Smith
Lefebvre, H., 1998. Modern dünyada gündelik hayat, Metis Yayınları, İst. çev: Işın Gürbüz
Levinas, E., 1969.Totality and İnfinity: An Assay on Exteriority, Pittsburg: Duquesna University Press
McHugh, K., 2000. İnside, Outside, Upside down, Backward, Forward, Round and Round: A case for ethnographic studies migration
http://www.geog.umn.edu/courses/8980/dropbox/Working%20papers/trash%20folde r/migration%20ethnography.pdf.
Megil, A,. 1998. Aşırılığın Peygamberleri, Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
Morton, P., 1998. Fabrications, Arredemento Mimarlık, sf: 58-70
Muphy. J. W., 1995. Postmodern toplum analizi ve Postmodern eleştiri, Çev: H. Arsalan, Eti Yayınları
Nalkaya, S., 1996. Modern mimarlık ve çağdaş tasarımda kuram, Yapı 179, sf:92- 93
Norberg-Schulz, C., 1971. Existance, Space and Architecture Studio Vista London Norberg-Schulz, C., 1980. Genius Loci/Towards a Phenomenology of Architecture Rizolli, Newyork.
Norberg-Schulz, C., 1993. The Concept of Dwelling, on the way of figurative architecture Rızolli İnternational Publications, İnc., New York Norberg-Schulz, C., 2001. Yer Kavramı Bağlamında Eski Çevrelerde Yapılaşma; çev: İdil Üçer, Mimarlık sf: 23
Özer,B, 2000. Kültür Sanat Mimarlık, Yapı-Endüstri Merkazi Yayınları, İst. Özkalıp, E., 1993. Sosyolojiye Giriş, Anadolu Üniversitesi Basım Evi, Eskişehir Packer, M.J., 1985. Hermeneutic inquiry in the study of human conduct. American Psychologist
Paasi,A., 1996. Inclusion, exclusion and territorial identities- the mekaning of boundaries in the globalizing geopolitical landscape, the Commission
on the World Political Map at the 28th International GeographicalCongress.
Relph, E.,1976. Place and Placelessness. Pion Limited, London Saran, N., 1996. Antropoloji, İnkilap Kitapevi sf: 135
Sarup, M., 1994. Home and Identity, Travellers’ tales Narratives of home and displacement, Robertson, G., ve diğ. Routledge, Ltd. London, s:96-102. Seamon, D. , 1994. The life of the place, Nordic Journal of architecture Reseach 7/ 1 sf. 35-48
Seamon, D 1998. Concretizing Heidegger’s Notion of Dwelling: The Contribution of Thomas Thiss-Evensen and Cristopher Alexander www.theo.tu
cottbus.de/Wolke/eng/Subjects/982/Seamon/seamon_t.html
Seamon, D., 2000. Theoretical Perspectives in Environment-Behavior Research A Way of Seeing People and Place: Phenomenology in Environment- Behavior Research, S. Wapner ve diğ. Plenum, New York. sf: 157-78 Seamon,D.,1984.PhenomenologyofLifeworldand Place, Phenomenology+Pedagogy, Vol.2, No.2 , Online Article, sf: 130-135 www.phenomenogyonline Shields, R., 1991. The Limits of Reflexive Modernization,
http://www.carleton.ca/kbe/beck2.pdf
Kostof, S., 1992. The City Assembled: The elements of urban form though history, Spiro Kostof with the collaboration of Greg Castillo ; original drawings by Richard Tobias Boston , Little, Brown, sf.27
Sözer, Ö., 1995. Felsefe’ nin ABC’ si Kabalcı Yayınevi, İstanbul
Spiegelberg, H.1994. The Phenomenological Movement a historical introduction, Kluwer Academic Publishers Dordrecht, The Netherlands
Tanyeli, U. 1998. Modernizmin Sınırları ve Mimarlık, derleyen: Enis Batur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul sf:63-70
Teymur. N., 1982. Environmental Discourse, Blacwell Press, London
Thiis Evensen T., 1991. Archetypes in Architecture, Oxford University Press, Oxford.
Townsend, J., Cloud, H., 1996. Sınırlar, çev: İdil Güpgüpoğlu, Sistem yayıncılık. İstanbul
Townsend,P., Gendered space? Resarch paper,
http://www.apl.ncl.ac.uk/forum/vol03/iss01/0301040.pdf
Urry, J. 1990. The tourist gaze: leisure and travel in contemporary societies Sage, London
Ünder, H., 1996. Çevre felsefesi; etik ve metafizik görüşler, Doruk yayınları, Ankara
Venturi, R., 1991. Mimarlıkta karmaşıklık ve çelişki , çev. Serpil Merzi-Özaloğlu Şevki Vanlı Yayınları, İst.
Vidler, A., 1994. The Architectural Uncanny: Essay in Modern Unhomley, Cambridge and London, MIT Press
Virilio, 1986. The Overexposed City, çev: Astrid Hustvedt, New York
Vitruvius, P., 1993. Mimarlık üzerine on kitap , çev. Morris Hicky Morgan, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı yayınları, İst. s.25.
Watson, W., 1998. The Architectonics of Mekaning, Foundations of New Pluralism with a new preface, The University of Chicago Press
Weiskopf, W., 2002. Deconstruction “The Iron Cage”-towards on Aesthetic Folding Consumption, Markets and Culture, Vol. 5 (1), pp. 79-97
http://www.crito.uci.edu/noah/CMC%20Website/CMC%20PDFs/CMC5_1_8.pdf. West, D., 1998. Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, Husserl ve Fenomenoloji, çev: Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları, İstanbul
Westerhoof, C., 1997. The fate of room: A Philosophical History, University of California Press, Berkeley
Wodiczko, K., 1999.Critical Vehicles, Cambridge; MIT Press, sf.12
Yu-Fi- Tuan, 1977. Space and place: the perspective of experience, Edward Arnold Minneapolis
Yücesoy., E. Ü., Gökbulut, Ö., 1999. Kentsel tasarımda ‘Mekansal kimlik’ tartışmaları üzerine bir değerlendirme: Mekansal kimliği okumak, Kentsel Tasarım:Bir Tasarım Bütünü, Bildiriler, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İst ,sf: 71-76,
Yürekli, H., Yürekli, F., 2000. Mimarlıkta “Yeni” Kavramı Mimarlık ve Felsefe, Şentürer, A. Ural, U., Atasoy, A. Yem Yayınları, İst, sf:154-160,
ÖZGEÇMİŞ
Banu Özcan, 21. 06. 1974 yılında Almanya’ da doğdu. İlköğrenim ve lise eğitimini İstanbul’ da, sırasıyla Hattat Rakım İlkokulu , Muhittin Üstündağ İlköğretim Okulu ve Ataköy Lisesi’ n de 1991 yılında tamamladı. 1991-1994 yılları arasında Marmara Üniversitesi Matematik lisans bölümünde okudu. Matematik lisans eğitimini 1994 yılında bırakarak, Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde Mimarlık eğitimine başladı. 1999 yılında Lisans eğitimini tamamlayarak aynı yıl İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsün’ n de Bina Bilgisi Yüksek Lisans Programına başladı. 1999-2000 yılları arasında İ.T.Ü İngilizce hazırlık bölümüne devam etti ve halen aynı üniversitede Bina Bilgisi Yüksek Lisans programında eğitimine devam etmektedir. Çeşitli alüminyum giydirme cephe şirketlerinde 1999-2002 yılları arasında part time ve full time olarak çalıştı. Mimarsinan Resim Heykel Müzesi’ n de 1 yıl resim derslerine katıldı.