Toyota şirketi tarafından geliştirilen ve uygulanan yalın üretim felsefesi otomotiv endüstrisinde yaşanan önemli değişim noktalarından biridir. 1960’lardan sonra Toyota tarafından uygulanmaya başlanan bu sisteme diğer şirketlerin ilgi göstermesi yaşanan petrol kriziyle beraber olmuştur. İsrafın ortadan kaldırılmasına ve katma değer yaratmayan işlerin yok edilmesine dayalı olan, sürekli gelişmeyi ve kaynakta kaliteyi hedefleyen bu sistem sadece bir üretim sistemi olmayıp aslında bir yaşam felsefesidir. Yalın işletmeye geçiş süreci yoğun emek ve köklü değişim gerektiren bir süreç olmaktadır.
Dünyada ve Türkiye’de otomotiv sektöründe yer alan firmaların bir çoğunda atıl kapasite bulunmaktadır. Şirket birleşmeleri ve satınalma yollarıyla üretim yapan şirket sayısı azalmakta, pazardaki yoğunluk artmaktadır. Türkiye gibi daha çok iç pazara yönelik üretim yapan ve dışa bağımlı olan bir otomotiv endüstrisinin bu koşullar altında gelecekte daha önce yaşanan krizler gibi kriz yaşaması kaçınılmaz olmaktadır.
Sağladığı iş hacmi, ekonomiye yarattığı katma değer, sağladığı vergiler ve diğer sektörlerle etkileşimi düşünüldüğünde lokomotif sektör olan otomotiv sektörü alternatif çözüm yolları aramaktadır. İç pazarda oluşabilecek olan olumsuzlukların etkisini en aza indirgemek için sektörün ihracata yönelmesi kaçınılmazdır. Sektörün ihracatta söz sahibi olabilmesinde kalite, maliyet ve zamanında teslimat faktörleri belirleyici olacaktır. Yalın üretim felsefesi bu beklentileri karşılayabilecek üretim tekniklerini önermektedir. Dış pazara yönelmenin zorunluluk olduğu günümüz koşullarında yalın üretim felsefesi otomotiv sanayi için alternatif bir üretim sistemi olacaktır. Amaç yalın üretim yöntemlerini kullanarak malzemelerin hatta araç üzerine takılacağı noktaya sevk etmeye yarayan disiplinli bir hat besleme prosesidir. “Kit delivery” olarak adlandırılan bu teslimat şekli geleneksel yöntemlerden çok farklı bir bakış açısı ve anlayışı gerektirmektedir.
Japon sisteminde bir probleme rastlandığında hemen onun çözüm yolları aranmaktadır. Hiyerarşik yapıyı çalıştırıp sonsuz döngü içinde birbirini takip eden iç yazışmalar arasında kaybolmayı hiçbir zaman tercih etmezler. Türk insanının zekası ve pratikliğini Japonların çalışkanlığı ile birleştiren yalın üretim uygulamalarının her zaman çok olumlu sonuçlar doğuracağı ortadadır. Öncelikle yapılan bir zihniyet devrimidir. Problemleri sürekli ertesi güne taşıyan, görmezden gelen, günü kurtarmacı anlayıştan kurtulup kurtulmama arasında gidip gelmektir. Eğer bu düşünce devrimi gerçekleşir ve kurum olarak bütün çalışanların katkı ve inancıyla yeni kazanımlar elde etmek, katma değeri olmayan işleri elimine etmek adına girişilen bu verimlilik çalışmasında mutlu sona ulaşılırsa görülecektir ki eğer yapılması gereken birşey varsa hemen bugün yapılmalıdır. Eğer bir çözüm aranıyorsa bu işçilerin arasında olarak onları anlamaktan geçer. İşçiler de yüksek kalite hedeflerini tutturmak isteniyorsa, beklentileri karşılayacak şekilde maddi ve manevi destekten mahrum bırakılmamalıdır. Yüksek beklentilerin yüksek karşılıkları olacaktır. Kendini daha değerli ve güvenli hissetmesi gereken çalışanların motivasyonlarını üst seviyede tutmanın yolları aranmalıdır.
Sonuç olarak; otomotiv sektöründe yer alan ve çoğunluk oranda Türk sermayesi ile yönetilen bir firma Avrupa üssü olmayı kendine hedef seçtiğinden Japonlarla ortak bir projeye girişmiştir. İç pazardaki tıkanmadan ancak bu şekilde kurtulabilecektir. Son on yıla bakıldığında iç piyasaya yapılan satışlarda ne bir artış ne de azalış görülmektedir. Bu sıkışıklığı açmak için kısa zamanda radikal kararlar alınarak bir zihniyet devrimi yapılmıştır. Süreç büyük oranda tamamlansa da çalışmalar devam etmektedir. 2008 sonunda Avrupa üretim üssü olmayı haketmiş bir şirket olmak yani istenen kalite düzeyini sürekli sağlayabilen ve bunu kontrol altında tutabilen bir sistemi kurmak için yoğun çabalar harcanmaktadır. En önemli çabanın çalışanların kendilerini bu oluşumun bir parçası olarak görmelerini sağlamak adına yapılanlarla ilgili olması gerektiği ortadadır. Bu yön ihmal edilmezse ulaşılmak istenen hedeflerin üzerine çıkılacağı açıkça hissedilmektedir.
KAYNAKLAR
Acar, N., 1995. Tam Zamanında Üretim, MPM Yayınları, Ankara.
Aktan, C. C., 1997. Toplam Kalite Yönetimi’nin Temelleri ve Kamu Yönetiminde Uygulanması, MESS Yayınları, İstanbul.
Castleberry, G.A., 1991. The OYA Handbook: A Handbook for the Selection of Automated Guided Vehicle, Braun Brunfield Inc., Ann Arbor, Michigan.
Ertürk, M., 1998. İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon, Beta Yayınları, İstanbul. Fisher, D., 1995. The Just-in-Time Self Test: Success Through Assessment and Implementation, Richard D. Irwin Inc., USA.
Hay, E.J., 1988. The Just-in-Time Breakthrough-Implementing the New Manufacturing Basics, John Wiley&Sons Press, USA.
Hirano, H., 1988. JIT Factory Revolution, Productivitiy Press, Massachusetts, USA. Hobbs, D. P., 2003. Lean Manufacturing Implementation, J. Ross Publishing, Inc, Florida, USA.
Hopp, W.J. and M.L. Spearman, 2001. Factory Physics: Foundations of Manufacturing Management, McGraw-Hill, New York.
Johnderembse, M. A. and White P. G., 1991. Operations Management, Second Edition, West Publishing Company, New York.
Jordan, J. A., Jr., Michel, F. J., 2001. The lean company: Making the right choices Dearborn, MI: Society of Manufacturing Engineers.
Levinson, W., and Rerick, R., 2002. Lean enterprise: A synergistic approach to minimizing waste, WI: ASQ Quality Press, Milwaukee, USA.
Lubben, R.T., 1988. JIT Manufacturing : An Aggressive Manufacturing Strategy, McGraw-Hil,USA.
Monden, Y., 1993. Toyota Production System-An Integrated Approach to Just-in-Time, Engineering Management Press, Georgiai, USA.
Ohno, T., 1996. Toyota Üretim Sistemi’nin Doğuşu ve Evrimi, Scala Yayıncılık, İstanbul.
Okur, A. S., 1997. Yalın Üretim, Söz Yayınları, İstanbul.
Rushton and Oxley, 1991. Handbook of Logistics and Distribution Management, Kogan Page, London.
Schonberger, R.J., 1983. Japanese Manufacturing Techniques: Nine Hidden Lessons in Simplicity, The Free Press, New York.
Suzaki, K., 1987. The new Manufacturing Challenge-Techniques for Continuous Improvement, The Free Press.
Womack, J. P., Jones, D. T., 1996. Lean Thinking-Banish Waste and Create Wealth in Your Corporation, Simon and Schuster.
Yamak, O., 1998. Kalite Odaklı Yönetim, Panel Matbaacılık, İstanbul.
Ansal, H. and Yentürk, N., 1993. Facing the Challenge, Turkish Automobile, Steel and Clothing Industries’ Responses to the Post-Fordist Restructuring, Ford Foundation Birgün, S., Gülen, K. G. and Özkan, K., 2006. A Case Study on Eliminating Waste from the Business Processes, Proceedings of the 15th Annual World Business
Congress, International Management Development Association, Sarajevo, Bosnia and
Herzegovina, April 41-46.
Ercan, F., 1994. Post Fordizmin Arka Bahçesi, Krizin Sevimsiz Çocuğu; Taşeronlaşma, DİSK-AR Dergisi, Mart-Nisan 1994, 15, Ankara.
Ertaş, F. C., 1999. İşletmelerde Maliyet Düşürme Yaklaşımı: Kaizen (Sürekli İyileştirmeye Yönelik) Maliyetleme Yöntemi, Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13, 87- 99.
Firuzan, A. R. ve Ayvaz, Y. Y., 2004. Yeni Bir Felsefe Işığında Yan Sanayilerden Beklenenler ve Tam Zamanında Üretim, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11, 19-26.
Kabadurmuş, Ö. ve Durmuşoğlu, M. B., 2005. Aksiyomlarla Tasarım İlkelerini Kullanarak Çekme/Kanban Üretim Sistemlerinin Tasarımı, Endüstri Mühendisliği
Dergisi, 18, 2-28.
Kalender, F. Y., Türkney, O., 2007. Otomatik Yönlendiricili Araç Sistemlerinin Tasarım Problemleri İçin Bir Matematiksel Programlama Modeli, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., 22, 779-789.
Özkan, A. ve Aksoylu S., 2002. Kaizen ve Faaliyete Dayalı Maliyetlemenin Birlikte Uygulanabilirliği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 4, Eylül 18-24.
Özkan, A. ve Esmeray, M., 2002. Bir Maliyet Kontrol Sistemi Olarak JIT Üretim Sistemi ve Muhasebe Uygulamaları, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1, 1-18.
Rother, M. and Shook, J., 1998. Learning to see - Value Stream mapping to Add Value and Eliminate Muda, The Lean Enterprise Institute Inc, Brookline, Massachusetts, USA.
Schonberger, R. J., 1983. Applications of Single-Card and Dual-Card Kanban Interfaces, Vol. 13, No.4, 56-67.
Tütek, H. ve Öncü, S., 1993. JIT Felsefesinin İşletme Fonksiyonları ve Verimlilik Üzerindeki Etkileri, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Kayseri.
Yılmaz, M. M. ve Türkbey, O., 2007. Montaj Hattı Dengeleme Problemine Bulanık Bir Yaklaşım, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., 23, 129-138.
Ansal, H., 1996. Teknolojik Gelişmelerin İşgücü Niteliğine Etkiler, İnsan, Toplum, Bilim, IV. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri, Kavram Yayınları, İstanbul.
ÖZGEÇMİŞ
Bilal Gecü, 29 Eylül 1980’de İstanbul’da doğdu. 1998-2003 yılları arasında Yıldız Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde lisans eğitimini tamamladı. 2002-2003 yılları arasında ASSAN Alüminyum San. ve Tic. A.Ş.’de ÜPK departmanında “part time” çalıştı. Askerlik sonrası işbaşı yaptığı Göktaş A.Ş.’de 2004-2006 yılları arasında önce Üretim Mühendisi ve sonra Planlama Mühendisi görevlerinde bulundu. 2006 yılında Anadolu Isuzu A.Ş.’de ÜPK Mühendisi olarak başladığı görevine halen devam etmektedir.