Sonuçlar

Eğitim-öğretim faaliyetleri henüz planlama sürecinden, bu faaliyetlerin gerçekleştiği son ana kadar kolektif bir yapıya sahiptir.

Tek başına, tek bir mekanda, belli bir zamanda gerçekleşen faaliyetler değildir. 2005 yılında yürürlüğe giren Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda bu söylenenler ışığında etkinliklerle geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Etkinlik kavramı da ders içi ve dışı olarak ikiye ayrılmıştır.

Orta öğretim 9. Sınıflarda Coğrafya derslerinde ders dışı etkinliklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesinin araştırıldığı bu çalışmada, araştırmanın problemi ve alt problemleri doğrultusunda elde edilen bulgular ile bu bulguların yorumlanmasından şu sonuçlara ulaşılmıştır.

Araştırma bulguları, coğrafya öğretmenlerinin ders dışı etkinlikleri yeteri kadar kullanamadıkları göstermektedir. Etkinliklerin uygulamasına ilişkin karşılaştıkları sorunlar (fiziki şartların yetersiz olması, karşılaşılan prosedür zorlukları, maliyetlerin fazla olması gibi) etkinliklerin uygulanmasına engel teşkil ettiği görülmektedir.

Araştırma bulgularına göre 9. sınıf ders kitabında bulunan ders dışı etkinlikler coğrafya öğretmenleri tarafından uygun görülmektedir.

Uygulamanın yapıldığı öğretmenlerin ders dışı etkinliklerin uygulanmasında mesleki kıdemler arasındaki farklılıkların önemli olmadığı tespit edilmiştir. Verilen yanıtlara bakıldığında 0-5 yıllık deneyimi olan bir öğretmenle, 26 ve üstü yıllık deneyimi olan bir öğretmenin aynı yanıtları verebildiği görülmüştür.

Okullarda görev yapan coğrafya öğretmenlerinin ders dışı etkinliklerin uygulanmasında sınıf mevcutlarının önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Kalabalık mevcutlu

67

sınıflarda görev yapan öğretmenlerle, daha az mevcutlu sınıflarda görev yapanlar arasındaki farkın etkinliklerin uygulamasına yansıdığı görülmektedir. Sınıf mevcudu azaldıkça ders dışı etkinlikleri öğretmenlerin daha fazla kullandıklarını göstermektedir.

Ders dışı etkinliklerin uygulanmasının öğrencinin öğrenmesini desteklediği, kalıcılığı arttırdığı, somutlaşmayı arttırdığı gibi faydalarının olduğu yani ders dışı etkinliklerin tam öğrenmenin gerçekleşmesinde etkili olduğu katılımcılar tarafından uygun görülmüştür.

Uygulamaya katılan katılımcıların ders dışı etkinlikleri kullanmalarında daha önce hizmet içi eğitim alıp almamalarının öneminin olmadığı ortaya çıkmıştır.

Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yükünün fazla olmasının ders dışı etkinliklerin kullanılmasını olumsuz yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Katılımcılara göre ders dışı etkinliklerin uygulanmasında öğrencilerin etkinliklere karşı isteksiz olduğu anlaşılmıştır.

Bu bölümde 9. Sınıf coğrafya derslerinde ders dışı etkinliklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi konulu araştırma için, katılımcılara uygulanan anketlerin bulgularına ilişkin yorumlara yer verilecektir.

1. Coğrafya haftası planlama:

Araştırmaya katılanların % 62,5’i bu etkinliği ilgili konu için uygun buldukları, ancak buna karşılık, YGS-LYS türü sınavlara hazırlık aşamalarında % 2,6’sı pek uygun görmedikleri bilinmektedir. Bunlara ek olarak coğrafya haftası planlanması etkinliğinin öğrenmeyi destekleme % 25,8’i konusunda etkili olacağı düşünülmektedir. Ancak bu olumlu yanlarına karşın bu etkinliğin çoğunlukla katılımcılar arasındaki yaygın görüşe göre; soyut düşünme, kalıcılığı arttırma, dikkati arttırma ve bilginin sistematikleştirilmesi gibi bir çok noktada daha az etkili olduğu vurgulanmaktadır.

68

2. Yakın çevrede arazi gezileri ve müze gezi çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza uygun olduğunu % 66,45’inin, öğrenmeyi desteklediğini % 60,65’inin, kalıcılığı arttırdığını % 59,35’inin, somut öğrenmeyi geliştirdiğini % 52,26’sının, doğal çevreyi kullanma ve doğa insan arasındaki ilişkiyi olumlu yönde desteklediğini % 58,05’inin savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşın YGS-LYS türü sınavlara hazırlık, soyut düşünme becerilerini destekleme, bilginin sistematikleştirilmesi, kendine güven, işbirlikli çalışma, güncel bilgilerin takibi, kendini doğru bir şeklide ifade edebilme, harita kullanım becerileri gibi konularda daha az bir etkiye sahip olduğu görülmektedir.

3. Kavram ağı ve zihin haritaları oluşturma:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza oldukça uygun olduğunu % 64,52’sinin, somutlaştırmayı sağlayarak, öğrenmeyi etkilediğini % 52,26’sının, kalıcılığı arttırdığını % 49,68’inin ve bilgiyi sistemli hale getirmede oldukça önemli olduğunu % 54,19’unun savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Fakat, diğer alanlarda olduğu gibi özellikle sınavlara hazırlık, bireyin kendini doğru ve etkili bir şekilde ifade edebilmesi, harita kullanımı ve güncel konuları yakından takip edebilme noktalarında biraz etkisiz olduğu görülmüştür.

4. Harita çizimi ve incelemesi çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 70,97’si, ilgili etkinliğin araştırma konumuza oldukça uygun bir etkinlik olduğunu savunmuşlarıdır. Yine aynı öğretmen grubunun % 49,68’i, bu etkinliğin öğrenmenin etkisini arttırdığını ve % 52,9’u kalıcılığını arttırdığını savunmuşlardır ve yine aynı öğretmen grubunun % 81,94’ü ilgili etkinliğin harita kullanım becerilerini desteklediği ve öğrenmenin somutlaştırılmasına olumlu yönde katkı sağladığı görüşlerini savundukları sonucuna ulaşılmakla birlikte; özellikle kendini ifade edebilme, doğal çevreyi tanıyabilme ve ilişkileri geliştirebilme noktalarına daha az fayda sağladığı görüşlerine ulaşılmıştır.

69

5. Doğal afetlere yönelik risk haritası oluşturabilme:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden %49,68’i ilgili etkinliğin çalışmamıza uygun olduğunu, %40,65’inin ise ilgili etkinliğin doğa ve insan arasındaki ilişkileri desteklediğini savunmuşlardır. Bununla birlikte; genel olarak sınavlara hazırlık, öğrenmenin soyutlaştırılması, bireyin öğrenme ortamında kendini doğru ve etkili olarak ifade edebilmesi, güncel olayların takibi gibi bir çok noktada yeterince etkili olamadığına dair görüşler elde edilmiştir.

6. Slogan hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 44,52’i ilgili etkinliğin araştırma konumuza uygun olduğunu, % 30,97’si bu etkinliğin öğrenmeyi desteklediğini ve % 38,07’si bu etkinliğin kendini ifade edebilme becerilerini arttırdığını savunmuşlardır. Ancak özellikle sınavlara hazırlık doğayı tanıma ve ilişkileri geliştirme, öğrenmenin sistemleştirilmesi gibi noktalarda yetersiz kaldığı görüşleri elde edilmiştir.

7. İnternet araştırmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili çalışmanın, araştırmamıza uygun bir etkinlik olduğunu % 61,94’ünün, öğrenmeyi desteklediğini % 50,32’sinin, güncel olayları da yakından takip edebilmemize faydalı olduğunu % 54,84’ünün savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bunların yanı sıra özellikle harita kullanımı becerileri, sentez yapma ve kendini doğru bir şekilde ifade edebilme, doğa insan ilişkileri noktasında daha geri planda kaldığı düşünülmektedir.

8. Animasyon ve uydu fotoğrafları inceleme:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, çalışmamız açısından uygun olduğunu % 61,94’ünün, öğrenmeyi desteklediğini % 45,81’inin ve öğrenmenin etkili ve kalıcı olması noktasında faydalı olduğunu % 43,23’ünün savunduğu

70

sonuçlarına ulaşılmıştır. Fakat belli noktalarda ise özellikle sınavlara hazırlama aşaması, bireyin kendine güveni ve kendini ifade edebilmesi, harita kullanım becerilerini desteklemesi konularında ise biraz yetersiz kaldığı görüşlerine ulaşılmıştır.

9. Tablo ve grafik oluşturma:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza oldukça uygun olunu % 67,09’unun, özellikle sınavlara hazırlık aşamasında olanlar için olumlu yönde destek sağladığını % 38,71’inin, öğrenmeyi etkili hale getirdiğini % 46,45’inin ve kalıcı hale getirdiğini % 48,39’unun savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca bu etkinliğin bilgiyi sistematikleştirdiği, sentez yapabilmeyi ve bilgiyi somutlaştırabilmeyi desteklediği gibi önemli sonuçlar elde edilmiştir. Ancak buna karşın, soyut düşünme, kendini ifade edebilme gibi bazı noktalarda ise etkisinin daha az olduğu görülmektedir.

10. Belgesel film izleme:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza uygun olduğunu % 60,65’inin, öğrenmeyi desteklediğini % 52,26’sının ve öğrenmenin kalıcılığını arttırdığını % 46,45’inin, doğal çevreyi tanıma ve somut yaşantılar oluşturabilmeyi olumlu yönde desteklediğini % 36,13’ünün savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Fakat diğer yönlerden özellikle sınavlara hazırlanma, kendini ifade edebilme, güncel olayları takip edebilme noktalarında daha geri planda yer aldığı sonuçlar itibari ile görülmektedir.

11. Görsel sunu hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza uygun olduğunu % 70,97’sinin, öğrenmeyi desteklediğini % 53,55’inin, öğrenmenin kalıcılığını arttırdığını % 44,52’sinin, bireyin kendini daha doğru ifade edebilmesine yardımcı olduğunu %40’ının ve somutlaştırmayı geliştirdiğini %32,26’sının savunduğu

71

sonucuna ulaşılmıştır. Bunlara karşın sınavlara hazırlık, soyutlaştırma, harita kullanımı, doğal çevreyi tanıyabilme, günceli takip edebilme noktalarında ise daha az etkili olduğu görülmektedir.

12. İnceleme araştırma raporları ve metinler hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza uygun olduğunu % 65,81’inin, öğrenmeyi desteklediğini % 35,49’unun, kalıcılığı desteklediğini % 35,48’inin, analiz sentez becerilerini geliştirdiğini % 38,71’inin ve doğal çevreyi daha iyi tanıyabilmemizi sağladığını % 31,61’inin savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunların yanı sıra ise sınavlara hazırlık, kendine güvenme ve kendini doğru şekilde ifade edebilme noktalarında ise arka planda kaldığı görülmektedir.

13. Grup çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, ilgili etkinliğin, araştırma konumuza uygun olduğunu % 65,16’sının, kendine güven ve işbirlikli çalışmayı arttırdığını % 74,84’ünün ve bireyin kendini ifade edebilmesini olumlu yönde etkilediğini % 40,65’inin savunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunlara karşın, sınavlara hazırlık, öğrenmenin kalıcılığı, güncelin takibi, harita kullanma becerileri, doğal çevreyi tanıma gibi bir çok noktada ise daha az etkisinin olduğu görülmektedir.

Genel olarak coğrafya öğretimi programında yer alan etkinliklerin uygun bulunduğu, öğrenmeyi destekleyip kalıcılığı arttırdığı, bilgilerin somutlaştırılmasına yardımcı olduğu görülmektedir.

Programdaki etkinliklerin uygulanması aşamasında;

1. Coğrafya haftası planlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden, % 32,26’sı, ilgili etkinliğin, programa yönelik etkinliklerin uygulanması konusunda sorun yaratmadığını savunmuşladır. Fakat

72

aynı öğretmen grubunun, % 21,94’ünün ilgili etkinliğin özellikle fiziksel koşulların yetersizliği ve % 25,81’inin bu etkinliğin zaman sıkıntısı gibi noktalarda etkisinin azaldığı görüşlerine ulaşılmıştır.

2. Yakın çevrede arazi gezileri ve müze gezi çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden 67,74’ünün ilgili çalışma sırasında özellikle prosedürde karşılaşılan problemler, % 50,97’sinin zaman yetersizliği, % 32,90’ının fiziksel koşullardaki eksiklikler ve % 50,97’sinin etkinliğin maliyetinin fazla olması noktalarında ortak görüşler sergiledikleri sonuçlarına ulaşılmıştır.

3. Kavram ağı ve zihin haritaları oluşturma:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 45,16’sının ilgili etkinliğin uygulanması aşamasında sorun olmadığı gibi, programın içerisinde uygulanırken de ciddi anlamda bir sorun yaşanmadığı konusunda hemfikir oldukları görülmektedir.

4. Harita çizimi ve incelemesi çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 30,32’sinin, bu tür çalışmaların yapılmasında özellikle zaman sıkıntısı, % 27,09’unun bu çalışmanın öğrenci düzeyinin üzerinde olabildiği durumlar, % 30,32’sinin sınıfların kalabalık olması ve % 28,39’unun bu etkinlik için öğrencilerin bazı zamanlarda isteksiz olmaları gibi konularda sorun yaşandığı ortak görüşünde oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

5. Doğal afetlere yönelik risk haritası oluşturabilme:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 29,03’ünün bu etkinlik için özellikle öğrenci düzeyinin yetersiz oluşu, % 21,29’unun sınıfın kalabalık olması ve %

73

21,29’unun zamanın yetersiz oluşu gibi bazı noktalarda hemfikir oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

6. Slogan hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 30,97’sinin slogan hazırlama etkinliğinin program içinde sorun yaratan bir etkinlik olmadığı ve % 18,06’sının ancak öğrencinin zaman zaman isteksiz olabildiği konularında hemfikir oldukları sonucuna ulaşılmış olmakla birlikte, ciddi anlamda bir sorunun yaşanmadığı görüşünün ortaya çıktığı görülmektedir.

7. İnternet araştırmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 48,39’unun programda internet araştırmaları yapılması noktasında sorun yaşanmadığını savundukları, fakat % 18,06’sının bazen öğrencilerin araştırmanın nasıl yapılacağını bilmedikleri için ufak problemlerle karşılaşıldığını savundukları sonucuna ulaşılmıştır.

8. Animasyon ve uydu fotoğrafları inceleme:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 25,81’inin programda bu tür etkinlikler yapılırken çoğunlukla sorun olmadığını, % 18,06’sının zaman sıkıntısının olduğunu ve fiziksel koşulların yetersiz olduğunu, % 25,81’inin araç gereç eksiklikleri olduğunu dolayısıyla etkinliğin başarısının azalabileceğini savundukları sonuçlarına ulaşılmıştır.

9. Tablo ve grafik oluşturma:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 34,19’unun bu tür etkinlikleri yaparken sorun olmadığını savunmuşlardır; fakat aynı öğretmen grubunun %

74

17,42’sinin bu etkinlik için öğrencinin düzeyinin yetersiz olabildiği ve % 25,81’inin bu etkinlik için öğrencinin isteksiz olabildiği konularında hemfikir oldukları ve aynı zamanda zaman sıkıntılarının yaşanabildiği konusunda ortak görüşlerinin olduğu sonuçlarına ulaşılmaktadır.

10. Belgesel film izleme:

Belgesel izletilmesi etkinliği uygulanırken araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 34,19’unun çoğunlukla büyük sorunların yaşanmadığını savundukları sonucuna ulaşılmıştır. Yine aynı öğretmen grubunun % 17,42’sinin sınıfın kalabalık olması, % 25,81’inin sürenin kısıtlı olması ve % 14,84’ünün araç gereçlerin yetersiz olması durumlarda ufak sorunların oluşabileceği konusunda hemfikir oldukları görülmektedir.

11. Görsel sunu hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden %32,90’ının görsel çalışmalar yapılırken genel anlamda programda sorun olmadığını savundukları sonucuna ulaşılmıştır.

12. İnceleme araştırma raporları ve metinler hazırlama:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 26,45’inin bu tür çalışmalar yapılırken genel anlamda programda sorun olmadığını savundukları sonucuna ulaşılmıştır. Aynı öğretmen grubunun, % 23,87’sinin bu tür çalışmalarda öğrencinin isteksiz olduğu, % 16,78’inin zamanın yetersiz olduğu, % 24,52’sinin öğrenci düzeyinin üzerinde etkinlikler olduğu, % 16,78’inin öğrencilerin de araştırmayı yapmayı tam olarak bilmedikleri durumlarda sorunların olabildiği konularında hemfikir oldukları görülmektedir.

75 13. Grup çalışmaları:

Araştırmamıza katılan 155 öğretmenden % 45,81’inin grup çalışmalarının temelde sorunsuz etkinlikler oldukları konusunda ve % 20,65’inin sınıfın kalabalık olduğu durumlarda daha dikkatli davranılması gerektiği konusunda aynı fikirde oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Genel olarak programda yer alan etkinlikler uygulanırken sorunlarla karşılaşılmadığı, sınıfın kalabalık olduğu, sürenin yetersiz ve fiziksel koşullarda eksikliklerin bulunduğu durumlarda bazen ufak aksamalar yaşanabildiği üzerinde durulmaktadır.

Programdaki etkinliklerin coğrafya eğitimi açısından uygun olup, sorun yaratmadığı, eğitim öğretim süresince eğitimin etkisini ve kalıcılığını arttırdığı gibi, öğrenmenin somut hale getirilerek hayata aktarılmasına yardımcı olduğu, doğayla ilişkilerin geliştirilip, çevrenin daha yakından tanınmasını desteklediği, güncel olaylara duyarlı olmayı sağladığı gibi olumlu etkileri görülmekle birlikte; çoğunlukla zamanın yetersiz kalışı, araç gereç eksikliklerine dayanan fiziksel yetersizlikler, öğrencinin araştırma yapmayı bilmemesi ve bazı durumlarda da etkinliğe katılma konusunda isteksizlik duyması programdaki etkinliklerin doğru ve etkili şekilde uygulanması aşamasında karşılaşılan sorunlar olarak ifade edilmektedir.