4.1.1.Atığın astar denemeleri ile ilgili varılan sonuçlar
Tezin kırmızı çamur atığının seramik sanatında astar şeklinde
değerlendirilmesinin araştırılması ile ilgili bu kısmında toplam 220’den fazla deney ve uygulama gerçekleştirilmiştir.
Kırmızı çamur atığından elde ettiğimiz astar karışımının şamot bünye, kırmızı çamur bünye ve döküm çamur bünye üzerine yapılan denemelerden aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.
-Atık saf halde içerisine herhangi bir madde ilavesi yapılmadan sulandırılarak astar kıvamına getirilmiştir. Şamot bünye üzerine uygulanmış ve pişirim sonucunda bünye üzerindeki astar çatlama ve dökülme yapmıştır. Bundan dolayı aynı astar
ESC-1 döküm çamuru üzerine uygulanmıştır. ESC-1 üzerinde olumlu sonuç vermiştir. ESC-1 Döküm çamuru üzerine uygulanan astarın bisküvi pişiriminden sonra, formun yarısı Eczacıbaşı D.D şeffaf sır ile, diğer yarısı da Eczacıbaşı GKP kurşunlu sır ile sırlanmıştır. 1000ºC’ de yapılan ikinci sır pişiriminde kurşunlu sırın astarın rengini sarıdan siyaha giden renklerde değiştirdiği görülmüştür.
Aynı astar kırmızı çamur üzerine uygulanmış fakat kırmızı çamur üzerinde de kılcal çatlaklar yapmıştır.
Bu astar, şamot ve ESC-1 çamurundan yapılan bünye üzerine uygulanmış ve 1200ºC’ de pişirilmiştir. Amaç, 1200ºC’ de astarın form üzerinde erime yapıp yapmayacağını gözlemektir. ESC-1 üzerindeki astar 1200ºC’ de erime yapmamış fakat bünyeye yapışmıştır. Şamot üzerindeki astar ise erime yapmış fakat kavlama ve dökülme görülmüştür.
Bu sebepten dolayı, sonraki astar denemelerin ESC-1 ve ESC-3-SD (porselen döküm çamuru) üzerine uygulanmasına karar verilmiştir.
- Pişme rengi kırmızı olan atıkta renk değişimi olup olmayacağını
gözlemlemek amacıyla, kırmızı çamur atığı içerisine % 5 oranında ayrı ayrı mangan oksit, kobalt oksit, krom oksit, kalay oksit, titanyum oksit, zirkonyum silikat ve bakır oksit ilavesi yapılmıştır. Bu ilavelerle hazırlanan reçeteler ESC-1,ESC-3-SD ve kırmızı çamur üzerine uygulanmış ve pişirilmiştir. İkinci sır pişiriminde formun yarısı Eczacıbaşı D.D. şeffaf sır ve diğer yarısı da Eczacıbaşı GKP kurşunlu sır ile sırlanmıştır. Sır pişiriminden sonra mangan oksit ve krom oksit ilavesi yapılan atığın renginin birkaç ton koyu, zirkonyum silikat, titanyum oksit ve kalay oksit ilavesi yapılan atığın renginin bir ton açık, bakır oksit ve kobalt oksit ilavesi yapılan atığın renginin ise koyu fakat ara ara yeşil tonlarına sahip olduğu görülmüştür. Atığa gösterilen oksitlerin ilavesi ile gerçekleştirilmiş 63 deneyden 24’ünde çeşitli düzeyde dökülme, kavlama, toplama ve köpürme olayları görüldüğü halde, 18 deney sonuçları sağlam numuneler olarak elde edilmiştir. Defolar, ağırlıklı olarak kırmızı çamur bünye üzerine yapılan uygulamalarda görülmüştür.
- Kırmızı çamur atığının çeşitli hammaddelere ilavesi ile 11 astar reçetesi hazırlanmış ve bu astarlarla farklı ortamlarda 66 uygulama deneyi gerçekleştirilmiştir. Bu astar denemelerinin yalnız 7’sinde dökülme, çatlama,
toplama ve kavlama olayları müşahide olunmuştur. Bu tür astarların uygulama deneylerinde defoların azaldığı ve astar renk tonlarının netleştiği gözlemlenmiştir. - Kırmızı çamur atığının rengini açmak ve bunu astar olarak kullanmak için atık içerisine %10 ve %20 oranlarında, çinko oksit, boraks, talk ve kuvars ilavesi yapıldı. Bu denemeler ESC-1 döküm çamuru ve ESC-3-SD porselen döküm çamuru üzerine bünye deri sertliğindeyken uygulandı. Form kuruduktan sonra ilk olarak bisküvi pişirimi daha sonrada sır pişirimi yapıldı. Bu şekilde 24 deney gerçekleştirildi. Sonuçlardan da göründüğü gibi, denemelerden sadece 4’ünde çatlama, kavlama ve dökülme olmuştur. Diğer denemelerde pişme renginin açıldığı, özellikle çinko oksit ilavesi ile yapılan uygulamalarda atıktan hazırlanmış astar renginin daha olumlu olduğu saptanmıştır.
- Atık içerisinde %30 oranında Fe2O3’in bulunması bu atığın terra sigillata astarı için uygun olacağını zannettik ve ondan terra sigillata astarı hazırlanmıştır. Bu astar ESC-1 döküm çamuru üzerine ayrı ayrı hem bünye deri sertliğindeyken ve hem de pişmiş bisküvi halindeyken uygulanmış 900ºC ve 1200ºC’ de pişirilmiştir. Deri Sertliğindeki bünye ve pişmiş bünye üzerine uygulanan astar 1200ºC’ de pişirilmiş her ikisinde de koyu bir renk oluşmuş bunun yanında parlaklık oluşmamıştır. Aynı denemeler tekrar yapılmış ve 900ºC’ de fırınlanmıştır. Bunun sonucunda ise astarın rengi diğerine oranla açık ve yarı parlak olmuştur. Bu denemelerden sonra, terra sigillata astarı deri sertliğindeki ESC-1 döküm çamuru üzerine uygulanmış ve sagar pişirimi yapılmıştır. Yapılan pişirim sonucunda artistik bir görüntü oluşmuş fakat parlaklık oluşmamıştır. Bu da bizi, kırmızı çamur atığının gerçekleştirdiğimiz şartlar dahilinde terra sigillata astar olarak kullanılmaya müsait olmadığı sonucuna götürmüştür.
- Atık içerisine belli oranlarda sülyen ilave edilerek, onun parlak astar denemesi yapıldı. Kırmızı çamur atığından parlak astar elde etmek için yapılan 36 sayıdaki denemeden varılan olumlu sonuçlar şunlardır:
- %30 ile %90 aralıklı oranında sülyen ilaveli astarlar 1200 ºC’de pişirildiğinde ortaya çıkan astar parlaktır.
- %10 atık, %15 kaolin, %15 Na-Feldspat, %20 Çini sırı, %30 Kuvars, %5 Kalay Oksit ve %5 Boraks reçeteli astar 1200 ºC’de pişirildiğinde parlaktır.
- Parlak şekilde elde edilen astarların bordo, kahve ve sarı renklerde olduğu görülmüştür.
- Kırmızı çamur atığının pekişmiş astar olarak değerlendirilmesi ile ilgili 28 deney gerçekleştirilmiştir. Deney sonuçlarının detaylı açıklaması 27. ve 29. tablolarda sunulmuştur. Bu tablolardan görüldüğü gibi yalnız ESC-3-SD çamurundan yapılmış bünye üzerindeki astarda olumsuz sonuç ortaya çıkmıştır. Diğer deney sonuçları olumlu olduğundan atığın pekişmiş astar şeklinde değerlendirilmesi uygun sayılabilir.
- Kırmızı çamur atığının sanatsal seramikte astar olarak değerlendirilmesinin araştırılmasından varılan sonuç, atığın tezde sunulan şartlar dahilinde belirli astar şeklinde kullanılabilir olmasıdır.
4.1.2. Atığın sır denemeleri ile ilgili varılan sonuçlar
-Seramik sır denemelerinde, atık içerinde bulunan hematit oranının aventürin sır denemesinde olumlu sonuç vereceği düşünülmüş ve aventürin sır reçeteleri hazırlanmıştır. Hazırlanan reçeteler tabak şeklindeki form ve tablet form üzerine uygulanmış ve 1000 ve 1050 ºC’ de pişirilmiş olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Formlar üzerinde erime yapan aventürin sırın içerisine gömülü yıldıza benzer taneler ile sarıya yakın renkler görülmüştür.
- Kırmızı çamur atığını pigment olarak değerlendirmek için atık şamot bir kap içerisinde 1200 ºC’ de pişirilmiştir. Bu pişirim sonucunda atık taş gibi bir görünüm kazanarak cüruf haline gelmiştir. Cüruf haline gelen atık, öğütülerek 63 mikron tane boyutuna getirilmiş ve Eczacıbaşı D.D. Şeffaf sır, Eczacıbaşı GKP Kurşunlu sır ve Çini sırı içerisine %5,%10 ve %15 oranlarında ilave edilerek ESC-1 döküm çamuru, Şamot ve Kırmızı çamur bünye üzerine uygulanmıştır. Bu uygulamaların sonucunda pigment görevi yapan cürufun, sır ile birleştiğinde sarıdan yeşile kadar değişik renkler verdiği görülmüştür.
-Atık kuru halde Eczacıbaşı D.D. Şeffaf sır, Eczacıbaşı GKP Kurşunlu sır ve Çini sırı içerisine %5,%10 ve %15 oranlarında önceden hiçbir işleme tabi tutulmadan
ilave edilmiştir. Bu denemelerin sonucunda, sırların renginin kahverengi ve yeşil tonları arasında olduğu görülmüştür.
- Sır denemelerinin son aşamasında atıktan hazırlanan astarların sır olarak değerlendirilmesi düşünülmüş ve astarlı sır reçetesi hazırlanmıştır. Bu reçeteler, deri sertliğindeki ESC-1 döküm çamuru üzerine uygulanmış ve 1100ºC ile 1200ºC’ de pişirilmiş tam bir erime göstermemiştir. Aynı astar bisküvi pişirimi yapılmış ESC-1 döküm çamuru üzerine uygulanmış 1000ºC ile 1200ºC’ de pişirilmiş, bu pişirim sonucunda yarı parlak bir görüntü olduğu gözlemlenmiştir.
4.1.3.Atığın seramik bünye denemeleri ile ilgili varılan sonuçlar
- Seramik bünye denemelerinde ESC-1 döküm çamuru ile kırmızı çamur atığı
karıştırılmış, B.1, B.2 ve B.3 denemeleri yapılmış B1 ve B2’ de kırıklar ve çatlaklar görülmüş fakat B3 olumlu sonuçlanmıştır.
Yapılan B1, B2 ve B3 denemeler bir tarafı kurşunlu sır ile diğer tarafı da şeffaf sır ile sırlanmıştır. Bunun sonucunda ki gözlemlere göre, bünye üzerinde sır uygundur ve kavlama yapmamıştır. Şeffaf sır olan kısımda açık kahverengi, kurşunlu sırın olduğu kısımda ise koyu kahverengi bir renk oluşmuştur. Kırmızı çamur atığı döküm çamurunun renklendirilmesinde kullanımı uygundur.
-Atık içerisine ilave edilen bentonit yardımı ile atığa plastiklik özelliği kazandırmak durumuna bakılmış ve %60 bentonit ilaveli atığın plastiklik kazandığı görülmüştür.
-Kırmızı çamur atığı şamot içerisine ilave edildiğinde ise şamotlu kilin şekillendirilmesi sırasında renk değişimi dışında herhangi bir farklı sonuç görülmemiştir.
- Tez çalışmasında kırmızı çamur atığının seramik sanatında
değerlendirilmesinin araştırılması üç yönde sürdürülmüştür. Bunlar atığın astar şeklinde, sır şeklinde ve seramik bünye şeklinde değerlendirilmesi olmuştur. Sır ve özellikle de astar denemeleri detaylı araştırıldığından atığın bünye olarak değerlendirilmesinin incelenmesine ait deneylere az yer verilmiştir. Bu nedenle de atığın seramik bünye şeklinde değerlendirilmesi ile ilgili fazla bir şey söylemesek de,
onun bünye olarak detaylı araştırılması gerektiğini ve bunlardan ilginç sonuçlar alınabileceği düşüncesindeyiz.