Sonuçlar

Sanayi devrimi ile başlayan ekonomik ve teknolojik gelişmeler, insanları tüketim toplumu haline getirmiştir ve ortaya çıkan tüm gelişmelerle çevreye dönüşü olmayan çok büyük zararlar verilmeye başlanmıştır. Bu zararlar neticesinde yaşam kalitesinde düşmeler meydana gelmektedir ve gelecek nesillere bırakılacak çevre yaşanabilir olmaktan gittikçe uzaklaşacaktır. Bu kaygılar doğrultusunda, yaşam kalitesini arttırmak adına çevreye verilen zararları azaltmak için toplumlar yeni arayışlar içerisine girmiştir.

Çevreye verilen zararları azaltmak adına yapılan çalışmalar sonucunda sürdürülebilirlik ve ekoloji kavramları ortaya çıkmıştır. Bu çalışmaların mimari anlayışa yansıması ile tüm dünyada sürdürülebilir yapı tasarımları ve ekolojik yapı tasarımları benimsenmeye başlanmıştır. Ekolojik bina tasarımı ve uygulamalarında; doğal ve kültürel kaynakların korunması, yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanılması, yapıların bulundukları bölgeye uygun şekilde tasarlanarak pek çok açıdan çevre ile uyumlu hale getirilmesi amaçlanmaktadır.

Çevre sorunlarının çözümü olarak ortaya çıkan ekolojik bina tasarımı düşünce sistemi olarak, geleneksel mimari ile ilişkilendirilebilir. Geleneksel konutlar oluşturulurken teknolojik gelişmişlik bugünkü aşamada değildi ve insanlar yaşama alanlarını oluştururken doğal çevreyi gözlemleyerek, doğanın el verdiği imkânlardan faydalanılmıştır. Bu sebeple tez çalışmasında seçilen geleneksel Elazığ-Harput Evleri üzerinde incelemeler yapılarak; bu gün ve gelecekte yapılacak olan yapılara ekolojik tasarım kriterleri bakımından fikirler bulunması, çözüm önerileri sunulması hedeflenmiştir.

Çevre koşulları yerleşmeye elverişli olan Elazığ-Harput yöresi çok eski dönemlerden beri pek çok toplumun yerleşim alanı olmuş ve bölgede zengin bir kültür birikimi oluşmuştur. Bu sebeple inceleme alanı olarak Elazığ-Harput bölgesi seçilmiştir. Bölgenin ilk yerleşim merkezi olan, şehir merkezine 5 km mesafede bulunan Harput’un girişindeki sıralı 5 ev inceleme ve değerlendirme kapsamına alınmıştır. Bölgede çevresel ve birçok koşulun analiz edilerek oluşturulan yapılar üzerinde incelemeler yapılarak belirlenen ekolojik tasarım kriterleri değerlendirilmiştir. Bu inceleme ve değerlendirmeler sonucunda aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır. Bu tescilli 5 ev, 2013 yılında restorasyon görmüş ve butik otel olarak yeniden kullanıma açılmıştır.

Tüm bu bilgiler ışığında; bölgenin çevre koşulları incelenip değerlendirilerek, seçilen yapılar üzerinde inceleme yapılmış ve belirlenen ekolojik tasarım kriterleri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır.

a. Arazi yapısına uygunluk ve yerleşim özellikleri:

Ekolojik tasarıma uygun yapı tasarlanırken; bölgenin arazi yapısı ve iklim verileri dikkate alınmalıdır. İncelenen yapılar genel olarak yapıldığı arazinin topografik ve iklimsel yapısına uygun konumlandırılmıştır (Şekil 5.1.,5.2., 5.3.).

Şekil 5.1. 5 ev vaziyet planı (Ek-34)

Şekil 5.3. 5 ev kuzey cephe restorasyon çizimi (Ek-37)

Seçilen yapılar üzerinde yapılan değerlendirmeler sonucunda yapıların, arazi yapısına ve yerleşim özelliklerine uygunluğu hususunda aşağıdaki tablo oluşturulmuştur (Tablo 5.1.).

Evler 1 numaralı ev 2 numaralı ev 3 numaralı ev 4 numaralı ev 5 numaralı ev

Değerlendirme

Tablo 5.1. Elazığ-Harput evleri arazi yapısına uygunluğu ve yerleşim özellikleri değerlendirme

çizelgesi

b. Form Özellikleri

Ekolojik tasarımda, iç mekânda istenilen konforun sağlanabilmesi için yapının ısı kayıp ve kazançları önemlidir. Bina dış kabuk oranı arttıkça ısı kayıpları artmaktadır. İncelenen ve değerlendirilen evlerin cephesinde çok fazla hareket yoktur ve bitişik nizam olarak düşünülerek dış hava ile temas eden yüzey oranları azaltılmıştır.

Araştırma, inceleme ve değerlendirmeler sonucunda, aşağıdaki tablo oluşturulmuştur (Tablo 5.2.).

Evler 1 numaralı ev 2 numaralı ev 3 numaralı ev 4 numaralı ev 5 numaralı ev

Değerlendirme

c. Uygun Mekân Organizasyonu

Ekolojik tasarımda mekan organizasyonu yapılırken mekanlarda fonksiyonlarına göre ihtiyaç duyulan ısı, ışık ve havalandırma miktarı dikkate alınmalıdır. İnceleme yapılan yapıların bir kısmı ekolojik tasarım kriterlerine uygun şekilde yönlendirilmiş ve organize edilmiş olsa da kimi yapıların mekan organizasyonunda ekolojik kriterlere uygunluk dikkate alınmamıştır (şekil 5.4., 5.5.).

Şekil 5.4. 5ev zemin kat planı (Ek-35)

Şekil 5.5. 5 ev 1. kat planı (Ek-36)

Evler üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda aşağıdaki tablo elde edilmiştir (Tablo 5.3.).

Evler 1 numaralı ev 2 numaralı ev 3 numaralı ev 4 numaralı ev 5 numaralı ev

Değerlendirme

Tablo 5.3. Elazığ-Harput evleri uygun mekan organizasyonu değerlendirme tablosu

d. Bina Kabuğu Optik ve Termofiziksel Özellikleri:

Bina kabuğunda açılan kapı ve pencere boşlukları ısı, ışık kayıp ve kazançlarını etkilemektedir. Ayrıca dış kabuk opak ve saydam kısımların malzeme özellikleri de binanın kullanım sürecinde kullanacağı enerji üzerinde etkilidir. İncelenen yapıların kapı pencere açıklıkları oluşturulurken kısmen doğru yönlendirilmiş fakat evlerin bir kısmında ekolojik bakımdan açıklıkların yönlendirmeleri doğru değildir (Şekil 5.6.,5.7.). Bina kabuğunun malzemeleri ise yerel ve ekolojik tasarım kriterleri bakımından enerji performansı yüksek malzemelerdir (şekil 5.8.).

Şekil 5.6. 5 ev doğu cephe restorasyon çizimi (Ek-38)

Şekil 5.8. 5 ev dam planı restorasyon çizimi (Ek-41)

Bu bilgiler ışığında yapılan değerlendirme sonucunda aşağıdaki tablo oluşturulmuştur (Tablo 5.4.).

Evler 1 numaralı ev 2 numaralı ev 3 numaralı ev 4 numaralı ev 5 numaralı ev

Değerlendirme

Tablo 5.4. Elazığ-Harput evleri bina kabuğu optik ve termofiziksel özellikleri değerlendirme

tablosu

e. Yapım Teknikleri ve Kullanılan Yapı Malzemeleri

Yapıda kullanılan malzemeler ekosistemin bir parçasıdır. Bu nedenle kullanılan malzemeler çevreye saygılı ve doğal olmalıdır. Üretim ve nakliye aşamasında; az enerjiye ihtiyaç duyulan ve bu aşamalarda çevreye en az zarar verebilecek malzemeler tercih edilmelidir. İncelenen yapılar restore edilirken aslına uygun malzemeler kullanılmaya özen gösterilmiştir. Yapım tekniği ve kullanılan yapı malzemeleri bakımından yerel ve çevreye en az zarar veren malzemeler seçilmiştir (Şekil 5.9., 5.10.).

Şekil 5.10. 5 ev detaylar (Ek-42)

Bu bilgiler ışığında, aşağıdaki tablo elde edilmiştir (Tablo 5.5.).

Evler 1 numaralı ev 2 numaralı ev 3 numaralı ev 4 numaralı ev 5 numaralı ev

Değerlendirme

Tablo 5.5. Elazığ-Harput evleri yapım teknikleri ve kullanılan yapı malzemeleri değerlendirme

tablosu