Sonuçlar

Gülsüm Cengiz tarafından kaleme alınan ve “Tomurcuk Kitaplar” adlı bir seri ile yayınlanan yirmi kitaptan on sekiz tanesinin öykü türünde olduğu belirlenmiş ve bu on sekiz öykü kitabı incelenmiştir. Gülsüm Cengiz'in bu öykülerinin çocukta doğa sevgisi ve çevre bilinci geliştirme açısından incelenmesi sonucunda elde edilen sonuçlar şunlardır:

1. İncelenen öykülerde etrafımızda sıkça gördüğümüz ya da göremediğimiz pek çok hayvan hakkında bilgiler verilmekte, okuyucunun çeşitli hayvanların yaşam alanları, beslenme biçimleri, üreme biçimleri, fiziksel özellikleri, yaşam şekilleri, doğadaki işlevleri, beslenme zincirindeki yerleri, insanlar ve doğa açısından işlevi vb. konulardaki bir takım bilgileri dolaylı olarak kazanması sağlanmaktadır.

2. Kahramanı bir hayvan olan öykülerde, okuyucunun ilgili hayvanla empati kurması sağlanmakta, hayvanların karşılaştığı zor durumlar sezdirilerek okuyucuda hayvanlara karşı acıma ve koruma duygusu yaratılmaktadır. Sokak hayvanlarının karşılaştığı zor durumları eserler yoluyla sezen okuyucu etrafındaki hayvanlara karşı daha duyarlı olacaktır.

Eserlerde, çevre sorunlarının hayvanlara olan etkilerine de yer verilmektedir. Pek çok hayvanın hava, toprak, su vb. kirlilik türlerinden etkilendiği, hatta bazı

türlerin yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu hissettirilmektedir. Hayvanlara karşı duyarlık kazanan okuyucu, çevreye etki ederken hayvanları da düşünecektir.

3. Kahramanı insan (genellikle çocuk) olan öykülerde, kahraman ile hayvan arasındaki dostluk ve yardımlaşma örneği, okuyucuya hayvan sevgisi kazandırmayı amaçlamaktadır. Hayvanlarla insanların doğada birbirinden ayrı olmadığı, aynı dünyada yaşayan bu iki farklı türden canlının birbirini etkilediği hissettirilerek hayvanlara karşı duyulan sorumluluk artırılmaktadır. İnsan hayvan dostluğu vurgulanmaktadır.

4. Öyküler; çeşitli ağaç, bitki ve çiçek türlerinin okuyucu tarafından tanınmasına katkı sağlamaktadır. Öykülerde geçen ağaç, bitki ve çiçek isimleri okuyucunun bu isimlere aşina olmasını sağlamakta, çeşitli betimlemeler çocuğun çevresinde görebileceği bazı bitki, ağaç ve çiçekleri tanımasına yardımcı olmaktadır.

5. Eserlerde bitkilerin ve ormanların; doğaya ve insana olan yararları anlatılmaktadır. Ormanların; hava kirliliğinin, sel baskınlarının, toprak kaymalarının önlenmesinden hayatımıza kattığı güzelliğe; insanların beslenmesinden hayvanların barınmasına kadar pek çok işlevi ve önemi dolaylı olarak aktarılmaktadır.

6. Kahramanı bitkiler ve ağaçlar olan öyküler yoluyla okuyucuda yeşile karşı sevgi duygusu geliştirilmeye çalışılmaktadır.

Öykülerde çocuk kahramanların yeşilin yok olmasından duyduğu üzüntü, yeşili korumak için gösterdiği çabalar, ağaçlandırma yapmaları gibi anlatılar okuyucuya örnek olarak okuyucunun orman sevgisi geliştirmesine ve ormanı koruma ve ağaçlandırma çalışmalarının önemini hissetmesini sağlamaktadır.

7. Yazar, öykülerinde çeşitli doğa olaylarına ve coğrafi şekillere yer vererek okuyucunun bilgi dağarcığına katkıda bulunmaktadır. Eserlerde yağış biçimleri, akarsu, göl, suyun yeryüzünde dolaşımı gibi konular yer almaktadır.

8. Yazar, incelenen öykülerin tümünde doğanın insan ve canlılar için önemini işlemektedir. Hayatımızı sürdürmek için ihtiyaç duyduğumuz oksijenin, suyun, besinlerin, kullandığımız eşyaların; aslında etrafımızdaki her şeyin bize doğanın bir

armağanı olduğunu sezdirmektedir. Doğanın insandan, insanın doğadan ayrı düşünülemeyeceği, doğanın bizim dostumuz olduğu, insanın da doğanın dostu olması gerektiği hissettirilerek çocukta doğa sevgisi gelişimine katkı sağlanmaya ve farkındalık geliştirilmeye çalışılmıştır.

9. Eserler, günümüzde önemli çevre sorunları ile karşı karşıya olduğumuzu öykülerin akışı içinde vurgulamakta, bu sorunların dünyayı hızla yok ettiği ve insanoğlunu tehdit ettiğini sezdirmektedir. Eğer bir şeyler yapılmazsa gelecek nesillerin daha da zor durumlarla karşı karşıya kalacağı vurgulanmakta, okuyucuda bilinç oluşturulmaktadır.

10. Öykülerde hava kirliliğinin çevre sorunlarından biri olduğu, bunun nedenleri, insana ve diğer canlılara etkileri, alınacak önlemler ve bireysel olarak yapabileceğimiz katkılar sezdirilmektedir.

11. Öykülerde su ve deniz kirliliğinin önemli çevre sorunlarından biri olduğu, vurgulanmaktadır. Eserlerde, bu sorunun deniz canlılarının yok olmasına neden olduğu, başka hayvanlara zarar verdiği, insan sağlığını olumsuz etkilediği, akarsu ve göllerin kurumasına neden olduğu gibi sonuçlara ulaşılmaktadır.

Suyun tüm canlıların hayat kaynağı olduğu vurgulanırken, su kirliliğinin nedenleri ve bu sorunun giderilmesi için alınabilecek önlemlere dikkat çekilmektedir. 12. Öykülerde toprağın canlılar için yaşamsal değeri vurgulanırken toprak kirliliğine de dikkat çekilmektedir. Eserlerde toprak kirliliğinin nedenleri, canlılara etkileri ve alınabilecek önlemler sezdirilmektedir.

13. Gürültü kirliliğinin de çevremizde, özellikler kentlerde karşılaşılan önemli bir çevre sorunu olduğu eserlerden çıkarılabilecek sonuçlar arasındadır. Öyküler, gürültü kirliliğinin nedenleri hakkında da fikir vermektedir. Gürültü kirliliğinin yaşam kalitesini düşürdüğü, kitlesel ve bireysel bazı önlemlerle bu sorunun azaltılabileceği vurgulanmaktadır.

14. Öyküler, radyoaktif kirlenmenin doğayı ve hayatımızı tehdit eden önemli çevre sorunlarından biri olduğuna dikkat çekmektedir.

Nükleer silahlardan bahsedilerek hem savaşa eleştirel biçimde yaklaşılmakta hem de savaşların ve nükleer silahların insan yaşamını ve doğayı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bıraktığı hissettirilmektedir. Yazar, doğayı insanlığın zararı için değil yararı için kullanılması gerektiğini vurgulamaktadır.

15. Öyküler, çarpık kentleşmenin önemli çevre sorunlarından bir diğeri olduğuna dikkat çekmektedir. Yazar, orman arazilerinin yok edilmesinin, betonlaşmanın, nüfus ve taşıt yoğunluğunun, pek çok kirlilik türünün bilinçsiz kentleşmeden kaynaklandığını sezdirmektedir. Bilinçsiz kentleşmenin bireylerin hayatını direkt etkilediğine ve yaşam kalitesini düşürdüğüne dikkat çekilmektedir.

16. Öyküler doğal kaynakların tüketilmesi sorununa dikkat çekmektedir. Enerji kaynaklarının tükeneceği, doğadan faydalanırken bilinçli davranılması gerektiği sezdirilmektedir.

17. Öykülerde, uzay kirliliğine dikkat çekilmektedir.

18. Öyküler, geri dönüşümün doğayı ve doğal kaynakları korumada önemli olduğunu okuyucuya hissettirmektedir. Okuyucu tüketim yaparken daha dikkatli olmaya, tüketimden çok kazanıma odaklı olmaya sevk edilmektedir.

19. Öyküler, doğadaki tüm sorunların nedeninin aslında insanoğlu olduğuna işaret etmektedir. Doğaya düşüncesizce zarar veren insanoğlunun, doğa için bir şeyler yapması gerektiğini vurgulamaktadır. Okuyucu, dolaylı olarak doğayı ve gelecek nesilleri düşünmeye, duyarlı olmaya davet edilmektedir.

Öykülerdeki kahramanların doğaya olan sevgisi ve duyarlığının yanı sıra bu kahramanların çevre sorunları karşısında duyduğu üzüntü ve yeri geldiğinde verdikleri mücadele okuyucu için örnek oluşturmaktadır. Öyküler doğayı korumanın ve gerektiğinde doğa için mücadele vermenin gerekliliğini hissettirmektedir.

Öyküler okuyucuya şu mesajı vermektedir: Her şey insanın elindedir.

20. Gülsüm Cengiz‟in Tomurcuk Kitaplar Serisinde yer alan kitaplar; çocuk gerçekliğini yansıtan, çocuğa görelik ilkesine bağlı ve çocuklarda okuma zevki yaratan eserlerdir. Dizideki; “Doğum Günü Armağanı” ve “Evdeki Altınlar” adlı

kitaplar okuma sevgisini, “Kayıp Sözcükler” ise Türkçe konusunu işlemektedir. Bu iki kitap dışındaki on beş kitap ise, doğa sevgisini eğlenceli bir dille işleyen, çevre eğitimi için son derece verimli edebiyat kaynaklarıdır.