SONUÇLAR VE ÖNERİLER

7.1 Sonuçlar

1. Tablo 6.4 incelendiğinde, 20 detay için 3,37–17,61 m arasında değişen planimetrik hata değerlerinin belirlendiği görülmektedir. Çalışma bölgesinin tamamında ise 20 detay noktası için 11,82 m ortalama hata belirlenmiştir. Bu işlem ile GPS ile belirlenen kontrol noktaları kullanılarak bir ortho görüntü oluşturulmuş ve yükseklik değeri olmadan toplanan detayların konum hataları tespit edilmiştir.

2. Tablo 6.5 incelendiğinde, 20 detay için 1,50–28,28 m arasında değişen planimetrik hata değerlerinin belirlendiği görülmektedir. Çalışma bölgesinin tamamında ise 20 detay noktası için 15,17 m ortalama hata belirlenmiştir. Bu işlem ile lazer mesafe ölçerle belirlenen kontrol noktaları kullanılarak bir ortho görüntü oluşturulmuş ve yükseklik değeri olmadan toplanan detayların konum hataları tespit edilmiştir.

3. İster GPS ile ölçülen kontrol noktaları kullanılsın, isterse de Lazer mesafe ölçer ile belirlenen kontrol noktaları kullanılsın, Mobil CBS sistemlerinin kullanım alanları göz ününe alındığında elde edilen ortalama hata değeri ile yersel fotogrametri yöntemler kullanılarak yükseklik değeri olmadan detay toplanmasının mümkün olduğu görülmektedir.

4. Resim çiftleri oluşturulan stereo modelden elde edilen yükseklik değerinin 18,77 m ortalama hata ile belirlendiği tespit edilmiştir. Tablo 6.9 incelendiğinde, toplanan detayların planimetrik hatasının 13,60 m olduğu görülmektedir. Topoğrafik detayların X ve Y koordinatları ile Z yükseklik değerini de içerecek şekilde toplandığı böyle bir çalışma yapılarak sistemin topoğrafik uygulamalardaki kullanılabilirliği araştırılmıştır. Elde edilen veriler ışığında yüksek konum doğruluğunun aranmadığı çalışmalarda (Doğal kaynakların haritalanması, arsa ve arazi değerlendirme çalışmaları, envanter oluşturma çalışmaları vb.) kullanılabilir olduğu görülmektedir. İster stereo

modelden kıymetlendirme ile detaylar tespit edilsin isterse stereo modelden elde edilen SYM verisi ile ortho görüntünün üst üste açılması ile yapılan sayısallaştırma neticesinde detaylar tespit edilsin elde edilen hata değerleri çok yakın olmaktadır. Tablo 6.9 ile Tablo 6.10 incelendiğinde bu durum net biçimde ortaya çıkmaktadır.

5. Dört resim ile oluşturulan bloğun dengelenmesi neticesinde ise yükseklik değerlerinin belirlenmesinde belirgin bir doğruluk artışı görülmüştür. 11,27 m ortalama hata ile yükseklik değerleri belirlenmiştir. Tablo 6.12 de verilen detay noktalarına ilişkin hata değerleri incelendiğinde yükseklik hatasında belirgin bir azalma sağlandığı görülmektedir. Bunun sebebi olarak detay toplanacak alana ait dört resmin blok yöneltilmesi ve dengelenmesi düşünülebilir.

6. Mobil CBS sistemlerinin yersel bir dijital fotogrametri sistemi ile bütünleştirilmesinin, bu bütünleştirmenin temel amaçlarını oluşturan yanına gidilemeyen detayların ölçülebilmesinin ve arazide daha az zamanda daha çok iş yapılabilmenin mümkün olduğu, ayrıca detay üretim işlemlerinin tamamen büroda ve birden fazla operatör ile yukarıda verilen ortalama doğruluk bağlamında yeterli olduğu uygulamalar için yürütülebileceği bu çalışma ile gösterilmiş olmaktadır.

7. Detayların tek tek dolaşılarak ölçüldüğü durumda arazi çalışmaları sonucunda olası eksikliklerin tekrar araziye çıkılarak giderilmesi gerekmektedir. Bu durum ise zaman, maliyet ve iş gücünü artırıcı bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak böyle bir sistemde detay toplanması durumunda, ölçülecek detayların atlanması minimize edilmiş olacaktır. Olası aksaklıklar ise tekrardan araziye çıkılmaya gerek kalmadan büroda giderilecek böylelikle zaman, maliyet ve iş gücü tasarrufu sağlanacaktır.

8. Temelde yanına varılamayan detayların ölçülebilmesini olanaklı kılan bu sistem, aynı zamanda daha geniş alanları kapsayan çekimlerin yapılması

durumunda daha fazla detayın toplanmasını mümkün hale getirmektedir. Bu bağlamda düşünülürse tasarlana bu sistem ile sadece yanına gidilemeyen az sayıdaki detayın alınmasının dışında, diğer detayların yanına gidilebilme imkânı olduğu halde tek tek detaylar dolaşılmadan çalışma bölgesinin tamamı için veri toplanması olanaklı kılınmaktadır.

9. Bu sayede arazide sadece görüntü alınıp bu görüntüle içine düşen alana düzgün dağılmış ortalama 4 noktanın lazer uzaklıkölçerle ölçülmesi yeterli olacak diğer detay üretim işlemleri ise büroda pek çok personel tarafından eş zamanlı yürütülebilecek, verinin kontrolü ise verilerin aynı veri tabanına atılması ile sağlanabilecektir.

7.2 Öneriler

1. Mevcut veri toplama sistemleri düşünüldüğünde yersel dijital fotogrametri ile bütünleşmenin getireceği hafıza, depolama, grafik gösterim gibi ihtiyaçların sınırlı biçimde karşılandığı görülmektedir. Bu bağlamda düşünülürse veri toplama sistemlerinin donanım yönünden geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Sistemlerde mevcut bulunan lazer mesafe ölçme cihazının daha uzun menzillerde çalışan bir modeli ile yükseltilmesi, mevcut veri toplama sistemlerinde bulunan hand held bilgisayarların tablet pc ile yükseltilmesi, donanım yönünden geliştirmeye örnek olarak verilebilir. Böyle bir geliştirmenin yaklaşık maliyeti ise 5000-7000 USD olacaktır.

2. Aynı durum yazılım konusunda da karşımıza çıkmaktadır. Dünyada arazide veri toplamaya yönelik olarak birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak hiçbirisi yersel dijital fotogrametri ile bütünleşmeyi destekleyecek niteliğe sahip değildir. Bu açıdan sistemin uygulamaya başlaması ile birlikte mevcut yazılımların geliştirilmesi ya da tamamen kullanıcı ihtiyaçları doğrultusunda tasarlanmış özgün bir veri toplama yazılımı geliştirilmesi faydalı olarak değerlendirilmektedir.

3. Mevcut sistemlerdeki lazer mesafe ölçeme cihazı maksimum 575 m mesafe ölçme kabiliyetine sahiptir. Yersel dijital fotogrametri ile bütünleşmenin sonucunda lazer mesafe ölçer ile kontrol noktalarının ölçüldüğü düşünülürse lazer mesafe ölçerin menzilinin artırılması ihtiyacı ortaya çıkacaktır.

4. Veri toplama sistemleri ile arazide yapılan çalışmalarda detay toplamak için farklı çözüm yöntemleri mevcuttur. Doğrudan GPS ile ölçüm yapılması, merkez dışı noktaların ofset yöntemlerle (ileriden ve geriden kestirme) toplanması, daha önceki revizyon bilgilerinden kontrol yapılarak detay toplanması, arazi kontrolünün ardından mobil haberleşme özelliği olan cihazlarla uzaktaki veri tabanlarına erişim ile veri toplanması bu farklı çözüm yöntemlerine örnek olarak verilebilir. Yersel dijital fotogrametrik yöntemler ile veri toplama ise bu farklı yöntemlerden birisi olarak düşünülebilir.

KAYNAKLAR

Altan 1998 Why Digital?, Symposium on Digital Photogrammetry, İ.T.Ü., İstanbul.

Altan, Çelikoyan 1999 Automatic Matching of Non-Geometric Items in Digital Photogrammetry, Third Turkish-German Joint Geodetic Days, İstanbul.

Bauman 2002 Mapping Your Way on a PDA, with Geographic Information Systems

Casademont 2004 Wireless Technology Applied to GIS, Computers & Geosciences 30 (2004) 671-682 Telematics Engineering Department Technical University of Catalonia (UPC), Modul C3 Campus Nord, C. Jordi Girona 1-3, Barcelona 08034, Spain

Castelman 1995 Digital Image Processing, California Institute of Technology, California.

Çorumluoğlu, Kalaycı, Asri 2003

Gpssit'in (Sabit İstasyon Tekniği) Yersel Fotogrametrik Çalışmalara Uygulanması, I.Ulusal Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu

Demirel 1998 Digital Ortofotolarda Sayısal Arazi Modellerinin Doğruluğu, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul

Döner 2004 Mobil Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamalar, Seminer Çalışması, Jeodezi ve Fotogrametri Müh.Bölümü, KTÜ, Trabzon

Dursun 2000 Fotogrametri 1-2-3 Ders Notları, İstanbul, (Yayınlanmamış)

Fritsch 1995 Journal of Photogrammetry&Remote Sensing, Volume 49, 1, 118.

Gruen 1988 DTM Generation and Visualization, Symposium on digital Photogrammetry, İ.T.Ü., İstanbul.

Gürbüz 2003 Fotogrametri 1 Genel Fotogrametri, Ankara

Hunter 2002 Mobile GIS as if Field Users Mattered, Department of Geomatics Engineering, Calgary, Canada

Karataş, Altay 1995 Türk Haritacılığının Yüzüncü Yılı Türkiye Ulusal Jeodezi ve Jeofizik Birliği ve Türkiye Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği Kongreleri Bildiri Kitabı, 4, 1156, Ankara.

Kraus, Waldhausl 1993 Photogrammetry, Volume 1-2, Ferd. Dümmlers Verlog, Bonn.

Lue 1997 Journal of Photogrammetry&Remote Sensing, Volume 52., 3, 103.

Mintsis 2002 Applications of GPS Technology in The Land Transportation System, European Journal of Operational Research 152 (2004) 399 - 409, School of Technology, Aristotle University of Thessaloniki, Greece

Niu 2004 On-Site Coastal Decision Making with Wireless Mobile GIS, Department of Civil and Environmental Engineering and Geodetic Science, Ohio State University, Ohio, USA

Özbalmumcu 1994 Fotogrametri Bilimindeki Son Gelişmeler, Harita Dergisi, 112, 65, Harita Genel Komutanlığı, Ankara.

Sheimy 1996 The Development of VISAT A Mobile Survey System for GIS Applications, Department of Geomatics Engineering, Calgary, Canada

Torlegad 1998 Data Acquisition in Digital Photogrammetry, Symposium on digital Photogrammetry, İ.T.Ü., İstanbul.

Visser 1988 Production and Application of Orthophotographs, ISPRS88.

Wilson 1998 GIS Goes Mobile, GISWorld, Say :11

Yomralıoğlu 2000 Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar, ISBN 975-97369-0-X, İstanbul

İNTERNET KAYNAKLARI (Url 1) http://www.esri.com/software/arcgis/arcpad/about/overview.html Eylül 2007 (Url 2) http://www.esri.com/software/arcgis/about/mobile.htm Eylül 2007 (Url 3) http://www.trimble.com/mgis_mobilegis.shtml Eylül2007 (Url 4) http://www.letsgodigital.org/en/2007/kodak/review1.htm Temmuz 2007 (Url 5) http://www.photomodeler.com Temmuz 2007 (Url 6) http://www.akropol.com.tr/muhendislik/foto/foto_gir.htm Temmuz 2007 (Url 7) http://www.lasertech.com/impulseprod.html Ağustos 2007 (Url 8) http://www.magellangps.com Ağustos 2007

Doğum tarihi 12.12.1980 Doğum Yeri Vakfıkebir

Lise 1994-1997 Kayseri Sümer Lisesi

Lisans 1997-2001 Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeodezi ve Fotog. Müh. Yüksek Lisans 2005-2008 Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Jeodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı

Çalıştığı Kurumlar

2001-2002 Asrın Harita İnş.Ltd.Şti. İZMİR

2004- Harita Genel Komutanlığı Fotogrametri Dairesi Başkanlığı ANKARA