Sonuç yerine

Bu bölüm boyunca günümüzün yeni koflullar›n›n ve önceki dönem anlay›fllar›yla çat›flma ve çeliflkilerinin ge- rek gönüllü çal›flmalara, gerekse de bütün ifl örgütlenmeleriyle birlikte gönüllülü¤ün örgütlenmesine nas›l yans›d›¤› üzerine bir tart›flma açmaya ve kendi örgütünüz aç›s›ndan soru iflaretleri yaratmaya çal›flt›k. Gü- nümüzün karmafl›kl›¤› ve ba¤lardan kopuflun, insanlar› güvence ve yeni toplumsall›k aray›fllar›na itiyor ol- mas›n›n, hem bafla ç›k›lmas› gereken bir güçlük, hem de bu yeni toplumsall›¤› üretmek için bir olanak ola- rak de¤erlendirmek de bizim elimizde. Politik partilerden ya da genel olarak aç›kça “politika” olarak de¤er- lendirilen etkinliklerden kaç›fl›n gönüllü çal›flmalara yönelifli, bunun için bir olanak da sunuyor. Söylemde be-

nimsenecek yeni toplumsall›¤›n örgütlenme pratiklerine, dolay›s›yla insan iliflkilerine ve çal›flma biçimlerine yans›t›lmas›, politikan›n da özüne, insan ve insan topluluklar›n›n iletiflimi düzeyine inmesine yol açabilir; du- yarl› olmazsak bu pratiklerin yeni hiyerarflik güç iliflkilerine yans›yabilece¤i gibi.

Bu nedenle gönüllülük gibi toplum içi pratiklerden söz ederken, gönüllü profilinin ço¤unlukla belirli bir sos- yo-ekonomik düzeyin üstündeki kesimlerden olufltu¤u ve en az›ndan yukar›da s›n›flaralt› olarak ad› geçen kesimlerden, ciddi kriz durumlar› d›fl›nda kendili¤inden ç›k(a)mad›¤›n› görmek, dolay›s›yla yukar›da özellik- le gönüllülü¤ün yeniden önem kazanmas›nda ve örgütlenmesinde, konufltu¤umuz insanlar›n da ancak belir- li bir toplum kesimini içerdi¤ini, bunun da toplum içindeki güç iliflkilerini yeniden kurdu¤unu belirtmek ge- rekir; bu yeniden kurman›n, toplumu dönüfltürücü ya da kendini yeniden üretici hale gelmesi, çal›flmalarda örgütün hem içine ve d›fl›na, hem de hedef kitleye yönelik olarak benimsenecek de¤erler ve pratiklerle do¤- rudan iliflkilidir.

BELLEK KUTUSU X

“‘Biz’ sözcü¤ü bir toplulu¤u, bir kendini koruma eylemini ifade etse de, savunmac›d›r, red ve kendisini di¤erlerinden ay›ran duvarlar infla etme üzerine kuruludur, kafa kar›fl›kl›¤›na ve yurtsuzlu¤a karfl›d›r; ayn› zamanda sanald›r, özlenendir ve geçmiflte yer al›r. Peki bunu yukar›da sözü edilen amaçla olumlu bir aray›fla dönüfltürmek mümkün olamaz m›? Sorunun kendisi de, çözümü de sosyal ba¤larda, karfl›- l›kl› ba¤›ml›l›kta ve al›flverifllerde yat›yor. Bu ba¤›ml›l›ktan utanmak karfl›l›kl› güveni ve taahhütleri afl›n- d›r›r. Bat› sosyal bilimlerinde popülerlik kazanan toplulukçuluk, birli¤i bir güç kayna¤› olarak sunarken ilk modernli¤in hatas›na düflüyor ve çat›flmalar/uzlaflmazl›klar ç›karsa sosyal ba¤lar›n tehdit alt›na gi- rece¤inden çekiniyor. Ancak Coser’e göre insanlar, z›mni sözel uzlafl›lardan çok, sözel çat›flmalar yo- luyla kendilerini birbirine ba¤l› hisseder, çünkü çat›flma, gerçekten iletiflimin varl›¤›na iflaret eder. Bu toplumsal “biz” söylemi sözde ortak de¤erlerin paylafl›lmas›ndan daha derindir, çünkü farkl›l›klar ken- di içinde tan›nana kadar topluluk diye bir fley yoktur.

Önümüzdeki ikilem, kendimizi muhafaza etmekle (kimli¤imizi zaman içinde korumak) kendimize sad›k olmak (kendimize karfl› dürüst olmak) aras›ndad›r; ikincisi ayn› zamanda sosyal bir boyuttur ve di¤er- lerine karfl› sorumluluklar›m›z›, “di¤er insanlar›n da bana ihtiyac› var” anlay›fl›n› da içerir. “Toplumda kimin bana ihtiyac› var?” sorusunun yan›t› “ortalarda olmayan öteki”nden (ba¤lar›n yitirilmesi) tan›n- m›fl farkl›l›klar nedeniyle öteki olarak alg›lanana ve sonunda paylafl›lan de¤erlerin üretti¤i “biz”e (yan- l›fl anlafl›lm›fl ba¤lara) uzan›r. Yeni kapitalizmde bu karakterin sorunu, paylafl›lan bir güçlük ve kaderin olmamas›, dolay›s›yla sorunun yan›t›n›n hemen verilememesidir. Sonunda de¤iflim olacaksa tabanda, kendi içlerinden gelen gereksinime göre konuflan insanlar aras›nda olacak, kitle ayaklanmalar› sonucu de¤il” (Sennett 2000).

GÖNÜLLÜLERLE ‹fiB‹RL‹⁄‹

Gönüllülerin bir örgütü oluflturan ana ögeler oldu¤u söylenebilir. Gönüllü¤ün tan›m› çeflitli kaynaklarda fark- l› flekillerde yap›lmas›na ra¤men, k›saca “gönüllü, sahip oldu¤u fiziki güç, zaman, bilgi, yetenek ve deneyim özelliklerinden birini veya birkaç›n› STK’n›n ola¤an veya proje baz›ndaki çal›flmalar› için sunabilecek durum- da olan ve bunun karfl›l›¤›nda do¤rudan veya dolayl› parasal kazanç beklentisi tafl›mayan bireydir” olarak tan›mlanabilir. Örgütlerin gerçeklefltirdikleri faaliyetlerde gerek karar aflamas›nda, gerekse faaliyetin uygu- lanmas›nda gönüllülerle iflbirli¤ine gitmek, STK’n›n tabandan örgütlenerek kendini zenginlefltirmesine im- kân tan›man›n yan› s›ra, misyonunu yerine getirmesi için yapaca¤› faaliyetlere kaynak baz›nda olanaklar sa¤layacakt›r.

Türkiye’de gönüllülü¤e bakt›¤›m›zda, STK’larda gönüllü olmak yayg›n görülen bir pratikken, yo¤unlaflt›¤› alanlar›n yard›mseverlik taban›na yay›ld›¤› söylenebilir. Gönüllülerle iflbirli¤inde dünyadan farkl› örnekler gö- ze çarpmaktad›r. ‹lk bölümde de tart›fl›ld›¤› gibi, STK’lar›n tabandan örgütlenerek kat›l›mc› demokrasinin önemli bir unsuru olmalar› ve faaliyetlerini gerçeklefltirirken gönüllülerle deneyimlerin paylafl›lmas›ndan ka- rar mekanizmas›na kadar iflbirli¤ine gitmeleri bir uygulamayken, hay›rseverlik temeline oturan ve gönüllüy- le ihtiyaç duyanlar› efllefltiren yap›lar da mevcuttur.

Özellikle STK’lar›n hizmet alan›nda faaliyet gösterdi¤i durumlarda, gönüllülerin deste¤ine daha fazla ihtiyaç duyulmaktad›r. Gönüllülerden destek al›m›n› düzenli tutmak, hem gönüllünün, hem de örgütlerin ihtiyaçlar›- na göre organize etmenin yollar›ndan biri olarak kurulan “gönüllü merkezleri”, Kuzey Amerika, Avustralya ve ‹ngiltere’de yayg›n görülen uygulamalardan biridir. Gönüllü merkezleri, ihtiyaç duyan örgütlerle ya da ku- rumlarla, gönüllülük yapmak isteyen bireyleri, taleplere ve özelliklere göre efllefltiren kurumlard›r. Bu mer- kezler efllefltirme iflinin yan› s›ra gönüllülerle iflbirli¤inde yap›lmas› gerekenlere yönelik öneriler ve uygula- malar da gelifltirmifllerdir. Ancak gönüllü merkezleri taraf›ndan yap›lan iflin “kat›l›m”dan çok, “iflgücüne kat- k›” boyutunda kald›¤›n› ak›lda tutmak gerekir.

Hem “kat›l›m›” desteklemek, hem de gönüllülerin deste¤inden etkin olarak yararlanmak için, gönüllülerle ifl- birli¤inde çeflitli yöntemler kullan›labilir. Gönüllülerle ‹flbirli¤i kitab›n›n bu bölümünde, STK’lar›n, amaçla- r›n› gerçeklefltirirken yatay bir yap› içinde gönüllülerle çal›flmay› baflarmas›n› kolaylaflt›rmak için yollar önermek ve dünyadan örnekler sunmak amaçlanm›flt›r. Gerek proje ya da örgütün ihtiyaç duydu¤u ifllerin tan›mlar›n›n yap›lmas› ve bu ifllere uygun gönüllülerin yerlefltirilmesi, gerekse ifllere kat›l›m yoluyla gönül-

Kanada’n›n ilk gönüllü merkezi 1937 y›l›nda Montréal’de kurulmufltur. ‹lk kurulan merkezin amac› Montréal’da gönüllülük yapmak isteyen bireylerle, gönüllülü¤e ihtiyaç duyan örgütleri bir araya getir- mektir. 1960’lara gelindi¤inde Kanada’da pek çok kent merkezinde gönüllü merkezleri, gönüllü ve STK’y› efllefltirme iflini üstlenmifltir.