SONUÇ VE TARTIŞMA

Bu çalışmada özel ve devlet fen liselerine devam eden öğrencilerin sosyal medya, internet ve dijital oyunlar ile ilgili görüşlerinin metafor yöntemiyle belirlenmeye çalışılmıştır. Karşılaştırılmalar her lise türünün kendi içerisindeki yüzde oranlarına göre yapılmıştır. Kayri ve Gücün (2015)’e göre internet bağımlılığı ülkelere göre, örneklem büyüklüğüne göre ve bilişim teknolojilerinden yararlanma imkanına göre değişiklik göstermektedir. Tablo.4. ve Tablo.5.’de baba ve annelerin öğrenim durumları değerlendirilmiştir. Katılımcıların baba ve annelerinin büyük ölçüde lise ve üniversite düzeyinde eğitim seviyesine sahip oldukları

belirlenmiştir. Yapılan araştırmalara göre anne - babanın eğitim ve maddi durumlarıyla çocuklarının sanal ortamlara yönel durumları arasında pozitif bir ilişki vardır (Göldağ, 2018; Kayri ve Gücün, 2015). Anne babanın eğitim durumları yanında onlarla olan paylaşımları da önem taşımaktadır. Sanal ortamlara yönelen bireylerin birçoğu aile ortamında konuşulan konuları ilgisiz ve sıkıcı bulmaktadırlar (Demir, 2016).

Tablo.5, Tablo.6 ve Tablo.7’de katılımcılara onların sanal ortamlara ulaşmalarını sağlayan ve sanal ortam oluşmasını sağlayan materyallerin var olup olmadığı sorulmuştur. Katılımcıların büyük ölçüde evlerinde bir bilgisayarları varken özel fen liselerdeki kız öğrencilerin oranı devlet fen liselerindeki kızlara göre daha fazladır. Özel fen lisesi öğrencilerinin devlet fen lisesi öğrencilerine göre daha fazla kendilerine ait bir tablet veya bilgisayara sahip oldukları belirlenmiştir. Bu durumun maddi imkânlardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Katılımcıların büyük ölçüde kendilerine ait bir cep telefonunun olduğu görülmüştür. Buradan yola çıkarak bireylerin sanal ortamlara ulaşmalarının oldukça kolay olduğu söylenebilir.

Bilgisayar, tablet ve cep telefonu gibi teknolojik araçlara ulaşma imkanlarını artması onların sosyal paylaşım sitelerine ulaşmalarını kolaylaştırmaktadır (Doğan ve Karakaş, 2016). Göldağ (2018)’in bulgularına göre bilgisayara, mobil hatta ve sabit internete sahip olan bireylerin dijital oyunlara yönelme puanları diğer bireylere göre oldukça yüksek seviyededir.

Tablo.8 ve Tablo.9’da sportif ve sanatsal aktivitelere katılma durumları belirlenmeye çalışılmıştır. Genel olarak özel fen liselerine devam eden bireylerin daha çok sprof ve sanatsal faaliyetlere vakit ayırdığı görülmüştür.

Tablo.10’da katılımcıların sosyal medya metaforu ile ilgili ürettikleri kategorilere bakılmıştır. Tehlikeli maddeler ile 116, mekanlar ile 61 ve duygular ile ilgili 52 metafor öne çıkmıştır. Katılımcılar sosyal medyayı esrar, eroin, sigara ve uyuşturucu gibi bağımlılık yapan maddelere;

cehennem, bataklık, dipsiz kuyu gibi çıkılması zor ortamlara; çaresizlik, umutsuzluk gibi kötü duyguların yanında dostluk ve arkadaşlık gibi sıcak duygulara da benzetmişlerdir. Ancak olumlu benzetimlerin değeri oldukça düşüktür. Bireyler genel olarak sosyal medyayı kötü ve vazgeçilmesi zor bir bağlılık olarak değerlendirmişlerdir. Özel ve devlet fen liselerine devam edene kız öğrenciler erkek öğrencilere sosyal medya ortamını daha tehlikeli bulmuşlardır. Özel fen liselerindeki kız öğrenciler ise devlet fen liselerindeki kız öğrencilere göre daha fazla olumsuzluk metaforu üretmişlerdir. Mekanlar kategorisinde ise devlet fen liselerindeki öğrenciler eşit sayıda metafor üretirken, özel fen liselerindeki kız öğrencilerde erkek öğrencilere göre daha fazla metafor üretmişlerdir. Bireyler sosyal ilişkilerini yalnızlıklarını gidermek için kullandıkları gibi kendilerini bir başkasının görmemesi duygusu da etmenlerdendir (Doğan ve Karakaş, 2016). Sosyal medyayı çok sık kullanan bireyler odalarından genellikle çıkmazlar (Demir, 2016). Bu durum onları daha çok yalnızlaştırmaktadır.

Özen ve Sarıcı (2010)’ göre bireylerin %27.6’sı günde en az 1 saat sosyal medya hesaplarını kontrol etmektedirler.

Tablo.11’da katılımcıların internet metaforu ile ilgili ürettikleri kategorilere bakıldığında benzetimlerin yine tehlikeli maddeler ve duygular kategorilerinde yoğunlaştığı görülmüştür. Bireyler interneti bir tuzak ve aldatıcı olarak değerlendirmiş, kendilerinin kandırıldığı hissinin uyandığını belirtmişlerdir. Anacak yine bunun yanında yalnızlığını internette gezinti yaparak gideren bireylerde vardır. Bazı bireyler ise internetin bir bilgi paylaşım ağı olduğunu düşünse de bu bireylerin oranı oldukça düşüktür. Bu

durum Durusun ve Çapan (2018)’ bireyler interneti öncelikle sosyal medya için daha sonra ödev araştırmaları için kullanmaktadırlar sonucu ile yakınlık göstermektedir. Özel ve devlet fen liselerine devam edene kız öğrenciler erkek öğrencilere internet ortamını daha tehlikeli bulmuşlardır. Özel fen liselerindeki kız öğrenciler ise devlet fen liselerindeki kız öğrencilere göre daha fazla olumsuzluk metaforu üretmişlerdir. Duygu kategorisinde ise devlet fen liselerindeki kız öğrenciler erkeklere göre, özel fen liselerindeki erkek öğrencilerde kız öğrencilere göre daha fazla metafor üretmişlerdir.

Ergenlik çağındaki bireylerle yapılan çalışmalarda internet bağımlılığı ve yalnızlık arasında pozitif ve anlamlı ilişki, internet bağımlılığı ile anne ve babadan alınan sosyal destek ve yaşam doyumu hissi arasında negatif ilişki belirlenmiştir (Esen ve Siyez, 2011; Morsünbül, 2014). Yapılan çalışmalara göre, internet bağımlısı bireylerin bağımlı olmayan bireylere göre akademik, sosyal ve kişilerarası ilişkilerinde daha fazla sorun yaşadıkları belirlenmiş ve bağımlı olduğu düşünülen bireylerin çoğunluklu olarak yalnız yaşam sürdüren bireyler olduğu düşünülmektedir (Balcı ve Gülnar, 2009).

Tablo.12’de dijital oyunlarla ilgili görüşlere bakıldığında diğer alanlarda olduğu gibi tehlikeli madde ve duygu kategorilerinin yüksek seviyede olduğu görülmüştür. Bir çok öğrenci dijital oyunlardan çok mutlu olsa da zaman kaybı, hırsız, zehir, sinsi ve uyuşturucu gibi bağlayıcı maddeler gibi benzetmelerle olumsuz olduğunu düşünen bir çok birey vardır. Tehlikeli madde kategorisinde özel fen liselerine devam eden kız öğrenciler devlet fen liselerine devam eden kız öğrencilere göre daha fazla metafor üretmişlerdir. Bu bakımdan özel fen liselerine devam eden kız öğrenciler dijital oyunları daha tehlikeli bulurken bunun çapraz değeri olarak devlet fen liselerine devam eden erkek öğrencilerde benzer görüşü

özel fen liselerine devam eden erkek öğrenciler dijital oyunlar ile daha çok duygusal metaforlar üretmişlerdir. Erkek öğrenciler dijital oyunlardan mutluluk hissederken kız öğrenciler daha çok hissizliklerini ve ilgilenmediklerini belirtmişlerdir. Göldağ (2018)’e göre dijital oyunlarda daha çok kadın karakterlerinin bulunmasına rağmen erkek bireyler daha çok ilgilenmektedir. Bu sonuç bulgularla paralellik göstermektedir. Dijital oyunlar bireylerin ödev alışkanlıklarını negatif yönde etkilerken, onları oyun karakterleriyle bürüyerek saldırgan ve sinirli bireyler haline getirmektedir (Taylan, Kara ve Durğun, 2017).

Grafik.1’deki verilere göre katılımcılar genel olarak sanal ortam ve sağlayıcılarını bağımlılık yapan ve zehirleyen maddelere benzetmişlerdir.

Bir diğer yüksek değer ise duygu kategorisidir. Bireyler sanallığı genel olarak kötü duygularıyla belirtmişlerdir. En alt değerler ilişkiler kategorisine aittir. Sanal ortamların büyük ölçüde ilişkilerin yürütüldüğü ortamlar olarak görülmektedir. Ancak bireyler sosyal ilişkilerini yürütmeye çalıştıkları bir ortamı ilişki kelimeleriyle değil, olumsuzluk ifade eden kelimelerle eşleştirmişlerdir.

4. ÖNERİLER

İnternet bağımlılığı psikolojik bir rahatsızlık olarak değerlendirilmektedir (Kayri ve Gücün, 2015). Sanal ortamlar çağımızın bir ürünü olduğu gibi birçok alanda da zorunluluk haline gelmiştir. İmkânların iyi yönde kullanılması mevcut durumun pozitiflik kazanmasını sağlarken, kötü yönde atıla her adım negatiflik kazandıracaktır. Bu durum sanal ortamların bilgi edinme, güzellikleri paylaşma ve haberleşme gibi amaçlar için kullanılmasıyla pozitif değer alacağını ifade etmektedir. Dijital oyunlar

şiddet ve zorbalığın değil güzel maceraların yaşandığı hissi uyandıran ve bilgilerin yarıştığı mekanlar olarak sanal dünyada yer almalıdır. Çünkü dijital oyunlar bir çok problemi de beraberinde getirmektedir, özellikle psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklar ortaya çıkmasının yanında okul başarısını da olumsuz etkilemektedir (Göldağ, 2018). Hazar (2011)’e göre sosyal medya ortamı bireylerin ailesi ve diğer arkadaşlarıyla yüz yüze olan ilişkilerini engellerken, bölgesel iletişimi de azaltmaktadır. Fen liselerine devam eden bireylerin sanal bağımlılık düzeyleri bireysel olarak değerlendirilmeli ve her birey için olumlu yönlendirmeler yapılarak bireyler kazanılmaya çalışmalıdır.

KAYNAKLAR

Akçay, D. ve Özcebe, H., (2012). Okul Öncesi Eğitim Alan Çocukların ve Ailelerinin Bilgisayar Oyunu Oynama Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi.

Çocuk Dergisi, 12(2), 66-71. doi:10.5222/j.child.2012.066

Arslan, M. M., ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 35(171), 100-108.

Ateş, M. ve Karatepe, A. (2013). The Analysis Of University Students’

Perceptions Towards “Environment” Concept With The Help Of Metaphors. International Journal of Social Science,6 (2): 1327-1348.

Balcı, Ş., ve Gülnar, B. (2009). Üniversite Öğrencileri Arasında İnternet Bağımlılığı Ve İnternet Bağımlılarının Profili.

Bayraktutan, F. (2005). Aile içi ilişkiler açısından internet kullanımı.

Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Yapı – Sosyal Değişime Bilim Dalı, İstanbul

Cengizhan, C. (2003). Bilgisayar Ve İnternet Bağımlılığı. IX. Türkiye'de İnternet Konferansı.

Demir, Ü. (2016). Sosyal Medya Kullanımı Ve Aile İletişimi: Çanakkale'de Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 9(2), 27-50.

Derman A. (2014). Lise Öğrencilerinin Kimya Kavramına Yönelik Metaforik Algıları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring 2014, p. 749-776,

Doğan, U., ve Karakaş, Y. (2016). Lise Öğrencilerinin Sosyal Ağ Sitleri Kullanımının Yordayıcısı Olarak Yalnızlık. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 57-71.

Dursun, A., ve Çapan, B. E. (2018) Ergenlerde Dijital Oyun Bağımlılığı ve Psikolojik İhtiyaçlar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 128-140.

Eryılmaz, S., ve Çukurluöz, Ö. (2018). Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılıklarının İncelenmesi: Ankara İli, Çankaya İlçesi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 889-912.

Esen, E. ve Siyez, D. M. (2016). Ergenlerde Internet Bağımlılığını Yordayan Psiko-Sosyal Değişkenlerin Incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 127-138.

Esen, B. K. (2007). Akran Baskısı ve Algılanan Sosyal Destek Değişkenlerine Göre Ergenlerde İnternet Bağımlılığının Yordanması.1.Uluslararası Bağımlılık Kongresi, İstanbul.

Göldağ, B. (2018) Lise Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılık Düzeylerinin Demografik Özelliklerine Göre İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1287-1315.

Goldberg, I. (1996). Internet addiction disorder. Retrieved November, 24, 2004.

Hazar, M. (2011) Sosyal Medya Bağımlılığı: Bir Alan Çalışması, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 3, 158 – 159.

Karaaslan, İ. A., ve Budak, L. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Cep Telefonu Özelliklerini Kullanımlarının ve Gündelik İletişimlerine Etkisinin Araştırılması. Journal of Yasar University, 7(26).

Kayri, M., ve Günüç, S. (2009). İnternet Bağimlilik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanmasi: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalişmasi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 157-176.

Lee, S. K., Han, D. H. ve Yang, K. C. (2008). Depression Like Characteristics of 5HTTLPR Polymorphism and Temperament in Excessive Internet Users. Journal of Affective Disorders, 109, 165–169.

Leung, L. (2004) Net-Generation attributes and Seductive Properties of the Internet As Predic- tors of Online Activities and Internet Addic- tion, CyberPsychology ve Behavior, 7 (3), 333- 348.

Morsünbül, Ü. (2014). İnternet Bağımlılığının Bağlanma Stilleri, Kişilik Özellikleri, Yalnızlık ve Yaşam Doyumu ile İlişkisi. International Journal of Human Sciences, 11(1), 357-372.

Mıles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis.

Thousand Oaks, CA: Sage.

Özen, Ü. ve Korukçu Sarıcı M. B. (2010) Yalnızlık Olgusu Ve Sanal Sohbetin Yalnızlığın Paylaşımına Etkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 149-159.

Saban, A. (2009). Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2): 281-326.

Savcı, M., ve Aysan, F. (2017). Teknolojik Bağımlılıklar Ve Sosyal Bağlılık: İnternet Bağımlılığı, Sosyal Medya Bağımlılığı, Dijital Oyun Bağımlılığı Ve Akıllı Telefon Bağımlılığının Sosyal Bağlılığı Yordayıcı Etkisi. Dusunen Adam, 30(3), 202-216.

Simkova, B. ve Cincera, J. (2004) Internet Addic- tion Disorder and Chatting in the Czech Re- public, CyberPsychology ve Behavior, 7 (5), 536-539.

Solmaz, B., Tekin, G., Herzem, Z., ve Demir, M. (2013). İnternet ve Sosyal Medya Kullanimi Üzerine Bir Uygulama. Selçuk üniversitesi iletişim fakültesi akademik dergisi, 7(4), 23-32.

Savi, F. (2008). 12-15 yaş arası ilköğretim öğrencilerinin davranış sorunları ile aile işlevleri ve anne-baba kişilik özellikleri arasındaki ilişki (Doctoral dissertation, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü).

Şahin, C., ve Tuğrul, V. M. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Bilgisayar Oyunu Bağımlılık Düzeylerinin İncelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(3), 115-130.

Taylan, H. H., Kara, H. Z., ve Durğun, A. (2017). Ortaokul Ve Lise Öğrencilerinin Bilgisayar Oyunu Oynama Alışkanlıkları Ve Oyun Tercihleri Üzerine Bir Araştırma. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 78-87.

Tekdal, A. (2005). Çukurova Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Uygulama Ve Araştırma Merkezi’ndeki İnternet Laboratuarlarını Kullanan Öğrencilerin Profili Ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi.

Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Adana.

TDK, (2018). www.tdk.gov.tr adresinden 28.12.2018 tarihinde erişilmiştir.

Yapıcı, M., ve Kösterelioğlu, İ. (2016). Öğretmen adaylarının felsefe dersine ilişkin metaforları. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(4), 662-677.

Yellowlees, P. M., ve Marks, S. (2007). Problematic Internet use or Internet addiction?. Computers in human behavior, 23(3), 1447-1453.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.

COMPARISON OF THE OPINIONS OF THE PUBLIC AND