Bilim-Medya-Okul İlişkisinde Öğrenci Görüşleri
1. ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinin sosyal medya üzerinde paylaşılan bilimsel bilgi ve haberlerle ilgili görüşlerini, bilimin medya yönüyle ilgili düşüncelerini ve alakadarlıklarını, okullardaki bilimsel eğitim hakkındaki görüşlerini incelemektir. Bu kapsam çerçevesinde tüm kamu ortaöğretim kurumları üzerinde toplam 510 öğrenciye “ Bilim-Medya-Okul İlişkisi Ölçeği” uygulanarak veriler elde edilmiştir. Çalışmanın genel amacı kapsamında aşağıda bulunan sorulara cevap aranmıştır:
a) Sosyal medya, bilimsel bilgi ve haberleri öğrenmek için öğrenciler tarafından kullanılıyor mu ?
b) Sosyal medyada, paylaşılan bilimsel bilgi ve haberlere lise öğrencileri güveniyor mu?
c) Sosyal medya, lise öğrencileri tarafından bilimsel bilgiyi edinme konusunda diğer kaynaklara göre daha çok tercih edilen bir seçenek midir?
d) Ortaöğretim kurumlarında verilen eğitim öğrenciler açısından ne kadar bilimseldir?
Bu bakımdan çalışmanın alanyazına farklı bir bakış açısı sunacağı ve diğer
2. YÖNTEM
Araştırma modeli: Bu araştırma nicel araştırma yöntemlerinden betimsel(ilişkisel) tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Tarama modeli geçmişte veya günümüzde de bir durumu olduğu biçimde betimlemeyi amaç edinen araştırma yaklaşımı olarak tanımlanmaktadır (Karasar, 2010).
Büyüköztürk (2014)’e göre ise tarama modeli, genellikle diğer araştırmalara oranla daha geniş örneklemler üzerine yapılan bir konu ya da olayla alakalı katılımcıların bakış açılarının veya ilgi, yetenek, tutum, beceri vb. niteliklerinin belirlendiği bilimsel incelemelerdir.
Araştırmanın evren ve örneklemi: Araştırmanın genel evrenini Mersin ilinin tüm lise öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma evrenini ise aynı ilin ilçelerindeki tüm kamu ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırma Devlet fen lisesi, Devlet Anadolu lisesi, Devlet sağlık meslek lisesi ve Devlet meslek lisesinden olmak üzere toplamda 510 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Bu araştırmanın örneklemi belirlenirken kolay ulaşılabilir örnekleme türünden yararlanılmıştır. Kolay ulaşılabilir örneklem, kolay olanı seçmek zamandan tasarruf sağlamak amacıyla tercih edilir (Baltacı, 2018).
Veri toplama aracı: Araştırmacılar tarafından geliştirilen ölçeğin geçerlilik ve güvenirlilik katsayı hesaplanmış ölçeğin son hali oluşturularak belirli okullardaki lise öğrencileri üzerinde uygulanmıştır. Ölçek cinsiyet, okunan lise türü, sınıf düzeyi, yaş düzeyi, başarı durumu, anne- baba eğitim durumu, ailenin aylık toplam geliri gibi demografik bilgi soruların bulunduğu bir form ile beraber uygulanmıştır. Ölçek toplamda üç bölümden oluşmaktadır. Ölçeğin ilk bölümünde demografik bilgi içerikli sorular, ikinci bölümünde “bilim ve sosyal medya ilişkisi” adı altında doldurulması
gereken maddeler ve üçüncü bölümünde “eğitimde bilimsellik” adı altında hazırlanan maddeler bulunmaktadır.
Veri toplama aracı geliştirme süreci:
Ölçek maddelerinin oluşturulma aşaması: Ölçek maddeleri oluşturulurken öncelikle derinlemesine bir literatür taraması yapılmıştır.
Sosyal medya, bilimsel bilgi ve bilimsel eğitim hakkında yapılan çalışmalarda bulunan ölçekler incelenmiş, bu ölçek maddeleri doğrultusunda araştırılan konuyla ilgili yeni bir ölçek hazırlama amacıyla 40 madde “sosyal medya ve bilim ilişkisi” bölümünde, 15 madde
“okullardaki eğitimde bilimsellik” bölümünde olmak üzere toplamda 55 maddeden oluşan bir madde havuzu hazırlanmıştır.
Uzman görüşüne başvurma aşaması: Uzman görüşü almak hazırlanan ölçek maddelerinin ölçülmesi istenilen konu için yeterli olup olmadığını, amaca hizmet edip etmediğini açıklayan kapsam geçerliliğini belirlemek için başvurulan bir yoldur (Büyüköztürk, 2011). Araştırmacılar tarafından hazırlanan ölçek maddeleri uzmanların görüşleri alınarak düzenlenmiş olup Lawshe tekniği kullanılarak 0.70 puan ve üzerindeki maddeler ölçekte yer alırken, 0.70 puanın altındaki maddeler ölçekten çıkarılmıştır. Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlilik katsayı hesaplanmış ölçeğin son hali oluşturularak belirli okullardaki lise öğrencileri üzerinde uygulanmıştır. Bu bağlamda hazırlanan ölçek maddeleri 10 uzmana sunulmuş ve uzman görüşlerinin sonucu dikkate alınarak ölçek maddeleri tekrardan incelenmiş, maddeler dil ve kapsam gerekliliği bakımından düzenlenmiştir. Ölçekte amaca uygun olmayan maddeler çıkarılmış, ayrıca ölçeğe yeni maddeler eklenmiştir.
Ölçeğin 2. bölümünden 8 madde çıkarılmış, 3.bölümüne ise 1 madde ilave
Uygulama yapılması: Uzman görüşü alındıktan sonra Devlet fen lisesi, Devlet Anadolu lisesi, Devlet sağlık meslek lisesi ve Devlet meslek liselerinden toplamda 510 öğrenciye ölçek uygulanmıştır. Ölçek uygulaması sonucunda açımlayıcı faktör analizi yapılmış, analiz sonucunda da ölçekten 6 madde çıkarılmıştır. Analiz sonucunda ölçek maddeleri 3 boyuta ayrılmıştır. Bu boyutlar aşağıdaki gibi sıralanmış ve adlandırılmıştır:
1. boyut, “Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı”
2.boyut , “Eğitimdeki bilimsellik”
3.boyut, “Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği”
3. BULGULAR
Lise öğrencilerinin bilimsel bilgiyi okullarından edinme ve edinilen bilgileri sosyal medyada paylaşma durumlarının tespit edilmesi amaçlanan bu çalışmadaki bulgular tablolar halinde verilmiştir. Tablolardaki veriler SPSS 22.0 programı kullanılarak elde edilmiştir. Demografik özelliklerin verildiği tablolarda veriler frekans ve yüzde değerleri yuvarlanarak verilmiştir.
Tablo.1. Katılımcıların yaş seviyelerine göre dağılımı
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Yaş
14 16 5% 8 4% 24 5%
15 103 33% 47 24% 150 29%
16 149 47% 95 49% 244 48%
17 42 13% 27 14% 69 14%
18 5 2% 18 9% 23 5%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.1.’de katılımcıların yaş seviyelerine göre dağılımı gösterilmektedir.
Ölçek toplamda 510 lise öğrencisi üzerinde uygulanmıştır. Örneklemin 315’i kız , 195’i ise erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Örneklemin büyük bir çoğunluğu (f=244) %48 ile 16 yaş seviyesindeki öğrencilerden meydana gelmektedir. Kız öğrencilerin (f=149) %47 ile en fazla 16 yaş seviyesinde yer aldığı , en az (f=5), %2 oranla 18 yaş seviyesinde yer aldığı tespit edilmiştir. Erkek öğrenciler ise (f=95), %49 oranla en fazla 16 yaş seviyesinde bulunurken, (f=18), %9 oranla en az 18 yaş seviyesinde yer almıştır.
Tablo.2. Katılımcıların sınıf seviyesi dağılımı
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Sınıf seviyesi
9 103 33% 62 32% 165 32%
10 137 43% 69 35% 206 40%
11 48 15% 24 12% 72 14%
12 27 9% 40 21% 67 13%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.2. de katılımcıların sınıf seviyesine göre dağılımı belirtilmiştir.
Katılımcıların çoğunluğu toplam 206 öğrenci ile 10. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Katılan Kız öğrencilerin ise en fazla (f=103), %33 oranla 9.sınıf ve (f=137), %43 ile 10.sınıf düzeyinde olduğu, en az (f=27), %9 ile 12. sınıf düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Erkek öğrencilerin ise 9.sınıflardan (f=62), %32 ile ve 10.sınıflardan (f=69), %35 oranla büyük bir çoğunluğunun 9 ve 10 sınıf düzeyinde bulunduğu, en az oranla ise (f=24),
%12 11.sınıf düzeyinde yer aldığı görülmektedir.
Tablo.3. Katılımcıların lise türlerine göre dağılımı
Kız Erkek Toplam
F % f % F %
Lise türü
Fen lisesi 75 24% 54 28% 129 25%
Anadolu lisesi 76 24% 36 18% 112 22%
Sağlık meslek
lisesi 159 50% 49 25% 208 41%
Meslek lisesi 5 2% 56 29% 61 12%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.3.de katılımcıların lise türlerine göre dağılımı gösterilmiştir.
Katılımcıların büyük bir çoğunluğunun (f=208) % 41 ile sağlık meslek lisesinde okuduğu görülmektedir. Katılımcı kız öğrencilerin (f=159) %50 oranla en fazla sağlık meslek lisesinde bulunduğu gösterilmektedir.
Katılımcı kız öğrencilerin en az sayıda bulunduğu lise türü ise (f=5), %2 ile meslek lisesidir. Katılımcı erkek öğrencilerin (f=56), %29 ile en fazla meslek lisesinde yer aldığı, en az (f=36), %18 oranla sağlık meslek lisesinde bulunduğu saptanmıştır.
Tablo.4. Katılımcıların okul başarısına göre dağılımı
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Okul başarısı
Her Yıl En Az Bir Zayıfım
Vardır 48 15% 23 12% 71 14%
Her Yıl Sınıfımı Geçerim.
Ama Başarı Belgesi Almam 44 14% 50 26% 94 18%
Her Yıl Teşekkür Belgesi
Alırım 96 30% 45 23% 141 28%
Her Yıl Takdir Belgesi
Alırım 122 39% 75 38% 197 39%
Her Yıl Onur Belgesi Alırım 5 2% 2 1% 7 1%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.4.de katılımcıların okul başarısına göre dağılımı gösterilmektedir.
(f=197), %39 oranla katılımcıların çoğunluğunun her yıl takdir belgesi aldığı tespit edilmiştir. Katılımcı kız öğrencilerin en fazla (f=122), %39 oranla her yıl takdir belgesi aldığı, (f=5), %2 ile en az oranla her yıl onur belgesi aldığı görülmüştür. Erkek öğrencilerin ise büyük bir çoğunluğunun
(f=75) %38 ile her yıl takdir belgesi aldığı, en az değerle (f=2), %1 oranında her yıl onur belgesi aldığı belirlenmiştir.
Tablo.5. Katılımcıların baba ve anne eğitim durumlarına göre dağılımı
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Baba eğitim durumu
Okur – Yazar Değil 5 2% 5 3% 10 2%
İlkokul Mezunu 75 24% 45 23% 120 24%
Ortaokul Mezunu 79 25% 48 25% 127 25%
Lise Mezunu 79 25% 46 24% 125 25%
Yüksek Okul / Üniversite
Mezunu 65 21% 45 23% 110 22%
Yüksek Lisans / Doktora 12 4% 6 3% 18 4%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Anne eğitim durumu
Okur – Yazar Değil 32 10% 26 13% 58 11%
İlkokul Mezunu 82 26% 55 28% 137 27%
Ortaokul Mezunu 83 26% 43 22% 126 25%
Lise Mezunu 72 23% 38 19% 110 22%
Yüksek Okul / Üniversite
Mezunu 41 13% 28 14% 69 14%
Yüksek Lisans / Doktora 5 2% 5 3% 10 2%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.5.de katılımcıların baba ve anne eğitim durumlarına göre dağılımı görülmektedir. Katılımcıların büyük bir çoğunluğunun babalarının eğitim durumunun (f=127) %25 ile ortaokul ve (f=125) %25 ile lise mezunu olduğu görülmüştür. Katılımcıların en az değer olarak ise babalarının eğitim durumunun (f=10) %2 oranla okur- yazar olmadığı saptanmıştır. Kız öğrencilerin babalarının eğitim durumunun en fazla (f=79) %25 ile ortaokul mezunu ve (f=79) %25 ile lise mezunu olduğu, en az ise (f=5) %2 ile okur- yazar olmadığı görülmüştür. Erkek öğrencilerin babalarının eğitim durumuna bakıldığında ise babalarının eğitim durumunun en fazla (f=48)
%25 oranıyla ortaokul mezunu olduğu, en az (f=5) %3 ile okur- yazar olmadığı belirlenmiştir.
Katılımcılarının anne eğitim düzeylerine bakıldığında büyük bir çoğunluğun anneleri (f=137), %27 ile ilkokul mezunu iken, en az (f=10)
%2 ile lisansüstü eğitim mezunudur. Kız öğrencilerin annelerinin eğitim düzeyleri incelendiğinde ise büyük bir çoğunluğunun annesinin eğitim düzeyi (f=82) %26 ilkokul mezunu ve (f=83) %26 ortaokul mezunu olduğu, en az değer olarak ise (f=5) %2 ile lisansüstü eğitim mezunu olduğu görülmüştür. Erkek öğrencilerin annelerinin eğitim düzeyine bakıldığında en fazla değerin (f=55) %28 oranla ilkokul mezunu , en az değerin ise (f=5)
%3 lisansüstü eğitim mezunu olduğu belirlenmiştir.
Tablo.6. Katılımcıların aile geliri durumlarına göre dağılımı
Kız Erkek Toplam
f % f % f %
Aile geliri
1000-az 14 4% 13 7% 27 5%
1000-2000 51 16% 27 14% 78 15%
2000-3000 113 36% 68 35% 181 35%
3000-5000 69 22% 36 18% 105 21%
5000-10000 56 18% 39 20% 95 19%
10000-üstü 12 4% 12 6% 24 5%
Toplam 315 100% 195 100% 510 100%
Tablo.6.de katılımcıların aile geliri durumlarına göre dağılımı gösterilmiştir. Katılımcıların aile gelir düzeylerine bakıldığında gelir düzeyinin en fazla oranla (f=181) %35 ile 2000-3000 tl arasında olduğu ve en az (f=24) %5 oranıyla da 10000 tl üstü olduğu belirlenmiştir. Kız katılımcıların aile gelir düzeyi en fazla (f=113) %36 ile 2000-3000 tl aralığında olduğu, en az oranla (f=12) %4 ile 10000 tl üstü olduğu saptanmıştır. Erkek katılımcıların büyük bir çoğunluğunun aile gelir düzeyinin ise (f=68) %35 oranla 2000-3000 tl aralığında ve en az değer olarak da (f=12) %6 ile 10000 tl üstü olduğu tespit edilmiştir.
Tablo.7. Açımlayıcı faktör analizi sonucu oluşan boyutların dağılımı ve faktör yükleri
Madde Faktörler ve madde yükleri
1 2 3
13 ,534
20 ,521
16 ,517
39 ,516
32 ,477
4 ,474
21 ,408
Tablo.7. de açımlayıcı faktör analizi sonucu oluşan boyutların dağılımı ve faktör yükleri gösterilmiştir. Araştırmacılar tarafından geliştirilen ölçeğe açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. 6 madde yük değerlerinin düşük olması sebebiyle ölçekten çıkartılmıştır. Ölçeğin Cronbach's Alpha değeri .917 olarak belirlenmiştir. Cronbach's Alpha değerinin. 70 ve üzerinde olması çalışmanın güvenilirliği için kabul edilmektedir (Seçer, 2015. s.219)
Tablo.8.Faktörlerin güvenilirlik değerleri
Faktörler Cronbach's Alpha
Genel ,917
“Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı” ,905
“Eğitimdeki bilimsellik” ,864
“Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği” ,794
Tablo.8. de boyutların güvenilirlik değerleri verilmiştir. Maddelere ve faktörlere bakıldığında Cronbach's Alpha değerlerinin, 70’in üzerinde olduğu görülmektedir. Cronbach’s Alpha değerlerinin .70 üzerinde olması çalışmanın güvenilir olduğunu göstermektedir.
Tablo. 9. Katılımcıların cinsiyet faktörü ve boyutlar arası anlamlılık
“Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı”
“Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği”
Kız 315 1,69 ,66 510 ,24 ,003 Kız-Erkek Erkek 195 1,80 ,73 510 ,23
Tablo.9. de katılımcıların cinsiyet faktörü dağılımı t-testi sonuçları görülmektedir. P<.05 değerleri anlamlı fark olarak değerlendirilir (Seçer, 2015. s.63). Genele bakıldığında kız erkek arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (P<.05) . “Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı”
boyutunda kız-erkek arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür ( P>.05). “Eğitimdeki bilimsellik” boyutunda kız-erkek arasında anlamlı bir fark bulunmadığı tespit edilmiştir (P>.05). “Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği” boyutuna bakıldığında ise kız- erkek arasında anlamlı bir fark bulunduğu belirlenmiştir (P<.05) .
Tablo.10. Katılımcıların sınıf seviyeleri ile tüm boyutlar arasındaki anlamlılık dağılımı tek yönlü varyans analiz (ANOVA) sonuçları
N x S.s F p Anlamlılık
“Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı”
“Eğitimdeki bilimsellik”
9 165 2,10 ,73 ,373 ,773 10 206 2,10 ,77
11 72 2,00 ,73 12 67 2,09 ,74 Total 510 2,08 ,75
“Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği”
Tablo.10. da katılımcıların sınıf seviyeleri ile tüm boyutlar arasındaki anlamlılık dağılımı tek yönlü varyans analiz (ANOVA) sonuçları verilmiştir. Katılımcıların sınıf seviyeleri ile tüm boyutlar arasındaki anlamlılık dağılımı tek yönlü varyans analiz (ANOVA) sonuçlarına bakıldığında genelde sınıf düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. “Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı” boyutunda 9.sınıf, 10.sınıf ve 11.sınıf seviyeleri arasında (P<.05) anlamlı farklar varken “Eğitimdeki bilimsellik” ve “Sosyal medyada bilimsel bilginin
güvenirliliği” boyutlarında sınıf düzeyleri arasında (P>.05) anlamlı farklar oluşmamıştır.
Tablo.11. Katılımcıların okul türleri ile tüm boyutlar arasındaki anlamlılık dağılımı tek yönlü varyans analiz (ANOVA) sonuçları
N x S.s F p Anlamlılık Genel Fen lisesi 129 2,18 ,54 4,966 ,002
Anadolu lisesi 112 2,30 ,55 Anadolu-Meslek Sağlık meslek
129 2,61 ,68 12,560 ,000 Fen-Sağlık-Meslek Anadolu lisesi
112 2,60 ,68 Anadolu-Sağlık-Meslek
Sağlık meslek
lisesi 208 2,34 ,65
Fen-Anadolu-Meslek
Fen lisesi 129 1,95 ,81 3,894 ,009 Fen-Anadolu Anadolu lisesi 112 2,24 ,74 Fen-Anadolu Sağlık meslek
Tablo.11. de katılımcıların okul türleri ile tüm boyutlar arasındaki anlamlılık dağılımı tek yönlü varyans analiz (ANOVA) sonuçları verilmiştir. Genel duruma bakıldığında Devlet anadolu Lisesi ve Devlet meslek liseleri arasında anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (P<.05).
“Sosyal medyada bilimsel bilginin kullanımı” boyutunda Devlet Fen Lisesi, Devlet Anadolu Lisesi Devlet Sağlık meslek lisesi ve Devlet Meslek liseleri arasında anlamlı bir fark bulunduğu görülmektedir (P<.05).
Tablonun“Eğitimdeki bilimsellik” boyutunda Devlet fen lisesi ve Devlet anadolu lisesi arasında anlamlı bir fark bulunurken (P<.05) , “Sosyal medyada bilimsel bilginin güvenirliliği” boyutunda okullar arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir (P>.05).