Müzik öğretmenliğine yönelen bireyler arasında önemli bir cinsiyet farkı ortaya çıkmıştır. Daha çok kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre müzik öğretmenliğini tercih ettiği saptanmıştır (tablo 1). Bu sonuç Tebiş’ in 2005 de yapmış olduğu “Türkiye’de Müzik Öğretmenliğine Yönelme Nedenleri” ve Sağlam’ın 2007’ de yapmış olduğu “Müzik Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları” adlı araştırmasındaki sonucu destekler niteliktedir.
Müzik eğitimine başlama yaşının ise daha çok 9-11 yaş arasında olduğu saptanmıştır
(tablo 2). Bu yaş dönemi tam olarak ilköğretimin ortalarına denk gelmektedir. İlköğretim
başlangıcı ve okulöncesi dönemde müzik eğitimine başlayanların oranı, ilköğretim ve sonrası dönemde başlayanlara oranla oldukça düşüktür.
Müzik eğitimine yönelen bireyler 4 yıldan daha fazla süredir müzik eğitimi aldıklarını belirtmişlerdir (tablo 3). Katılımcılar, müzik öğretmenliği bölümünde eğitimlerine devam ettikleri süreyi de bu eğitim süresine dahil etmişlerdir. Müzik öğretmeni adaylarının eğitim-öğretim yaşantılarında almış oldukları müzik eğitimi türü, ortalamanın üstünde mesleki müzik eğitimi, yüksek oranda ise tüm müzik eğitimi türleri (genel, özengen, mesleki) olduğu ortaya çıkmıştır (tablo 4). Ayrıca katılımcıların çoğu güzel sanatlar lisesinden mezun olduklarını belirtmişlerdir (tablo 7).
Müzik öğretmeni adayları genel müzik eğitimi kapsamında ağırlıklı olarak en çok koro ve blok flüt etkinliklerinde bulunduklarını belirtmişlerdir (tablo 5).
Müzik öğretmeni adaylarının almış olduğu müzik eğitiminin şu anda devam eden eğitim öğretim yaşantılarına büyük ölçüde katkısı olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Hiç katkı
52
sağlamadığını düşünenlerin çok az sayıda olması, müzik öğretmeni adaylarının geçmiş yaşantılarında almış olduğu müzik eğitiminin, şu an devam eden eğitimlerine gerçek anlamda olumlu katkılar sağladığının göstergesidir ( şekil 8 ).
Araştırma verilerine göre özengen müzik eğitimi almayan kişi sayısı alanlara göre daha fazla orana sahiptir. En çok özengen müzik eğitimi alınan alan piyanodur. Müzik öğretmenliği bölümlerinin çoğunda piyano dersinin zorunlu olduğu göz önünde bulundurulursa, müzik öğretmeni adaylarının almış oldukları piyano eğitiminin şu anda devam eden müzik eğitimi yaşantılarına katkı sağladığı söylenebilir ( tablo 8 ).
Müzik öğretmeni adayları en çok kendi istekleri doğrultusunda müzik öğretmenliğine yönelmeyi tercih etmiştir. Bu da kendi sevdiği ve istediği mesleği yapma konusunda zorluk yaşayan bireylerin aksine, hiç kimsenin baskısı altında kalmadan, bireylerin kendi istekleri doğrultusunda müzik öğretmenliği mesleğine yöneldiğini ortaya koymaktadır ( şekil 7). Öğretim görevinin büyük bir oranda yerine getirebilmesinde öğretmenin kişisel ve mesleki nitelikleri önemli rol oynamaktadır. Öğretmenin kişisel nitelikleri öğrencinin okula ve derse karşı geliştireceği tutumu etkilemektedir (Akbulut, 2006). Yapılan araştırmalar da, öğrencinin, öğretmenin davranışlarından etkilendiğini göstermektedir. Çoğu zaman öğrenci öğretmenin anlattığı konudan çok, konuya yaklaşımına dikkat etmekte ve olayları yorumlama biçiminden etkilenmektedir (Varış, 1988). Bu nedenle, öğretmenlerin kendilerinden beklenen rolleri yerine getirmelerini etkileyen önemli bir değişkenin, öğretmenliği sevme, saygı duyma ve benimseme özelliklerini kapsayan tutumlar olduğunu söylemek mümkündür (Pehlivan, 2008). Bu bakımdan, bireylerin öğretmenlik mesleğine kendi istekleri doğrultusunda yönelmesi, mesleğine olan tutumunu olumlu yönde etkileyecektir.
Şeren, (1994) yapmış olduğu “Öğretmen Yetiştirmede 3580 Sayılı Yasa İle Getirilen Parasız Yatılılık Ve Bursluluk Uygulaması” adlı araştırmasında, ekonomik sebeplerin bireylerin öğretmenlik mesleğine yönelmesinde etkili olduğunu, bireylerin %60’ından fazlasının kendi istekleriyle öğretmenlik mesleğine yöneldiğini, kız öğrencilerin çoğunlukta olduğunu ve öğretmenlik mesleğini tercih edenlerin bu mesleğe ilgisinin olduğunu belirtmiştir. Bu sonuçlar yapılan araştırmayla benzerlik göstermektedir ve araştırma sonucunu destekler niteliktedir.
Ankette yer alan, müzik öğretmeni adaylarının kendi istekleri doğrultusunda yöneldiklerini yineleyen sorulara verilen cevapların oranlarının en yüksek olması, yapılan analizlerin
güvenirliğinin ve tutarlığının yüksek olduğunu ve soruların içtenlikle cevaplandığını kanıtlar niteliktedir ( tablo 9 ).
Toplanan verilerden elde edilen sonuçlar, meslek seçiminde ailenin de büyük etkisi olduğunu göstermektedir. Bu analiz sonucu ailenin, çocuklarının yetenekleri doğrultusunda onları yönlendirmesinin ve onlara destek vermesinin meslek seçiminde ne denli önemli olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Tablo 13’te yakın çevrenin bireylerin müzik öğretmenliğini meslek olarak seçmesinde etkili olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.
Eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin, müziğe ilgili ve yetenekli öğrencileri fark ederek bu öğrencileri müzik eğitimine yönlendirmesi büyük önem taşımaktadır. Hele ki meslek seçiminde kararsızlık yaşayan bireylerin, kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir mesleğe yönelmesi her açıdan pozitif sonuçlar ortaya çıkaracaktır (tablo 9). Katılımcıların büyük çoğunluğu geçmişte aldıkları müzik eğitiminin şu anda devam eden eğitim öğretim yaşantılarına herhangi bir olumsuz etkisinin olmadığını belirtmiştir
(tablo 14). Geçmiş eğitim süreçlerinde almış oldukları müzik eğitiminin olumsuz etkileri
olduğunu belirten öğrenciler bu olumsuz etkinin yanlış teknik olduğunu belirtmişlerdir
( tablo 15 ).
Birinci alt probleme ilişkin saptanan bulgulardan genel müzik eğitiminin, ilk ve ortaöğretim öğrencilerinin müzik öğretmenliği mesleğine yönelmesine ortalama düzeyde pozitif etki ettiği sonucu ortaya çıkmıştır (tablo 17).
İkinci alt probleme ilişkin saptanan bulgulardan özengen müzik eğitiminin, ilk ve ortaöğretim öğrencilerinin müzik öğretmenliği mesleğine yönelmesine düşük bir oranla etki ettiği sonucu ortaya çıkmıştır. Müzik öğretmeni adaylarının büyük bir çoğunluğu geçmiş yaşantılarında bütün müzik eğitimi türlerini almasına rağmen, müzik öğretmenliği mesleğine yönelmelerine en düşük oranda etki eden müzik eğitimi türünün özengen müzik eğitimi olduğu sonucu ortaya çıkmıştır (tablo 17).
Üçüncü alt probleme ilişkin saptanan bulgulardan mesleki müzik eğitiminin, ilk ve ortaöğretim öğrencilerinin müzik öğretmenliği mesleğine yönelmesine en çok etki eden müzik eğitimi türü olduğu sonucu ortaya çıkmıştır (tablo 17). Anketi cevaplayan müzik öğretmeni adaylarından, bütün müzik eğitimi türlerini alanlar çoğunluk olmasına rağmen, müzik öğretmenliği mesleğine yönelmelerini en çok etkileyen müzik eğitimi türünün mesleki müzik eğitim olması, mesleki müzik eğitimi kurumlarının niteliğini ve önemini ortaya koymaktadır. Bu sonuçla birlikte müzik öğretmenliği mesleğine kendi istekleriyle
54
yönelen müzik öğretmeni adayları, müzik öğretmeni olmak için değil, müzik öğretmenliği bölümlerinde akademik kariyer yapmak için mesleki müzik eğitimine yöneldiklerini belirtmişlerdir. Buradan, mesleki eğitim kurumlarında verilen eğitimin (ana çalgı anlamında daha profesyonel bir eğitim verildiği için) ileride akademik kariyer yapmaya yetecek düzeyde olduğu yorumu yapılabilir.
Dördüncü alt probleme ilişkin saptanan bulgulardan mesleki müzik eğitiminin, ilk ve orta öğretim öğrencilerinin müzik öğretmenliği mesleğine yönelmesine etki etme durumunda en büyük orana sahip olduğu sonucu ortaya çıkmıştır (tablo 17).
Müzik öğretmenliği bölümünde okuyan öğrencilerin büyük bir kısmı bu bölümde okumaktan memnun olduğunu belirtmiştir (tablo 18) . Buradan yola çıkarak bireylerin kendi istekleri doğrultusunda, kendilerine uygun mesleği seçtiği söylenebilir. Açık uçlu olarak sorulan sorularda öğrenciler, müziği sevdiğini, bu bölümde öğrenim görmekten memnun olduklarını, seçmiş oldukları mesleği yapmaktan gurur duyacaklarını belirtmişlerdir.
Müzik öğretmeni adaylarının büyük bir kısmı müzik öğretmenliğine yönelme amaçlarının bu alanda kariyer yapmak olduğunu belirtmişlerdir (tablo 19). Bu bağlamda öğrencilerin mezun olduktan sonra ilköğretim veya ortaöğretim değil, üniversitelerde öğretmenlik yapmak istedikleri sonucu ortaya çıkmıştır. Katılımcıların geri kalanı ise bu mesleği müzik öğretmeni olmak için seçtiğini belirtmişlerdir.
Öneriler
- Müzik eğitimine kreşler, ana sınıfı ve ilköğretim düzeyinden itibaren başlanılmalıdır. Bunun yanında öğrenci, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda özengen müzik eğitimi ile desteklenmelidir.
- Müzik öğretmenliği nitelikleri herhangi bir ortamda gelişigüzel etkileşimlerle değil, belirli bir ortamda düzenli, planlı ve yöntemli etkileşimlerle kazandırılabilir. Bu da, kuşkusuz, belirli bir programı ya da okulu gerektirir (Uçan, 2005, s.211). Bu nedenle müzik öğretmenliğini meslek olarak seçecek bireylere, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda güzel sanatlar lisesi, konservatuar gibi mesleki müzik eğitimi kurumlarına yönelmeleri önerilmektedir.
- Yapılan araştırma çocuk korolarına katılan bireylerin büyük kısmının mesleki müzik eğitimine yöneldiği sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle mesleki müzik eğitimi almak isteyen öğrencilere koro vb. etkinliklerde yer alması önerilmektedir.
- Öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir mesleğe yönlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Müzik öğretmenleri ve öğrencilerin ailelerine, öğrencilerin ilgi ve yetenek takibinin yapılması önerilmektedir.
- Meslek seçiminde zorlanan öğrencilere kendi istekleri doğrultusunda meslek seçimi yapmaları bu doğrultuda ilgi ve yetenekleri doğrultusunda mesleki müzik eğitimi veren kurumlara yönlenmesi önerilmektedir.
- Öğrencilerin meslek seçiminde veliler, öğrenci üzerinde baskı kurmamalıdır.
- Araştırma sonucunda kendi istekleriyle müzik öğretmenliğine yönelen müzik öğretmeni adaylarının orta çoğunluktadır. Öğrencilere müzik öğretmenliği mesleğini severek ve isteyerek yapacaklarını öngörmeleri halinde müzik öğretmenliği mesleğine yönelmeleri önerilmektedir.
- Araştırmadan çıkan sonuca bağlı olarak, sadece genel müzik eğitimi almış müzik öğretmeni adaylarının sayıca az olması ve meslek seçimine yönelmede genel müzik eğitiminin etkisinin az olduğunu göstermesi, eğitim-öğretim programının yeniden düzenlenmesini ve ders saatinin arttırılmasını zorunlu kıldığını düşündürmektedir.
- Özengen müzik eğitiminin daha etkili ve kapsamlı olabilmesi adına yeni düzenlemelere gidilmesi ve öğrencilerin özengen müzik eğitimine daha çok yönlendirilmesi önerilmektedir.
- Müzik öğretmeni adaylarındaki meslek kaygısını giderebilmek ve müzikle ilgilenen bireylerin müzik öğretmenliğine yönlenmesini sağlamak adına istihdam sağlanması ve bu konuda çalışmalar yapılması önerilmektedir.
KAYNAKÇA
Akbulut, E. (2006). Günümüz Müzik Eğitimcisi Nasıl Olmalıdır?. Pamukkale Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 23-28.
Akdağ, Ö. (2008). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Eğitim Alanında Yabancı Uzman İstihdamı (1923-40). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 45-77.
Büyüköztürk Ş., Çakmak E., Akgün Ö., Karadeniz Ş., Demirel F. (2013). Bilimsel Araştırma
Yöntemleri. Ankara: Pegem.
Çilden Ş Ercan N. (2004).Eğitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Öğretmenliği Bilim Dallarında ve AGS Liseleri Müzik Bölümlerinde Yapılmakta Olan Çalgı Eğitiminde Nitelik Sorunları. 1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze
Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Helvacı Z. (2006).Kültürel Kimlik Bağlamında Müzik Kültürümüz ve AB Süreci. Müzik Sanatımız ve AB Süreci Sempozyumu, Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakfı.
Karasar, N. (1991). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
Özder, H. , Konedralı, G. ve Zeki, C. P. (2010). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada
Eğitim Yönetimi Dergisi 16, (2), 253-275.
Pehlivan, K. B. (2008). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Sosyo-Kültürel Özellikleri Ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları Üzerine Bir Çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 4 (2), 151-168.
Sağlam, Ç. A. (2008).Müzik öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(1), 59-61.
58
Semerci, N ve Semerci, Ç. (2004).Türkiye’de Öğretmenlik Tutumları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 137-146.
Smith, O.W. Stanley, D. Shores, J.H. (1957). Foundations of Curriculum Development. USA: Harcourt Brace and World Inc.
Sümbüllü, M. K. (2013) Kuruluşundan Günümüze Kadar Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri
Öğretim Sürecinin ve Mesleki Müzik Eğitimine Katkılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi Erzurum Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Şeren, M. (1994). Öğretmen Yetiştirmede 3580 Sayılı Yasa ile Getirilen Parasız Yatılılık ve Bursluluk Uygulaması. Eğitim Yönetimi 1(3), 436.
Tebiş, C. (2006). Türkiye’de Müzik Öğretmenliğine Yönelme Nedenleri. Mehmet Akif Ersoy
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 52-53.
Türk Dil Kurumu 25.04.2015 tarihinde
http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.55d237bd7 917c6.85330352 adresinden erişilmiştir.
Türkmen, U. (2010). Çocuğun Bireysel Toplumsal ve Kültürel Gelişiminde Amatör Müzik Eğitiminin Yeri Problemleri ve Çözüm Önerileri. İlköğretim Online, 9(3), 960-970.
Uçan, A. (1997). Müzik Eğitimi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Adalet. Uçan, A. (2000) İnsan ve Müzik İnsan ve Sanat Eğitimi Ankara: Evrensel Müzik Evi.
Uçan, A. (2005) Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar ve Türkiye`deki Durum. Ankara: Evrensel Müzik Evi.
Varış, F. (1988). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Yüksel, L. (1999).Türkiye’de Erken Müzik Eğitimi Kurumları Olan Çocuk Korolarının Meslek
60