Bu tezde, kuru yakma, yaş yakma ve mikrodalga çözme yöntemleri incelendi. Mikro- dalga ile çözme yöntemi gerek zaman yönünden gerekse geri kazanım yönünden yaş yakma ve kuru yakma yöntemine göre daha avantajlı bulundu. Yöntemin doğruluğu (NIST-SRM 1515 Apple Leaves) elma yaprağı standart referans maddesi ile test edildi. Çalışmada, 8 element için 20 tür mantar örneği analiz edilmiştir. Mantar örneklerinin eser element düzeyleri bakır, kadmiyum, kurşun, çinko, mangan, demir, krom ve nikel için sırasıyla 4,42-33,9 (Cu); 0,11-1,10 (Cd); 0,26-2,81 (Pb); 14,5-74,5 (Zn); 11,1-78,6 (Mn); 101-389 (Fe); 0,20-1,30 (Cr) ve 2,89-13,2 (Ni) olarak bulunmuştur.
En düşük ve en yüksek bakır değeri (Pleurotus ostreatus) 4,42 µg/g ve (Lepista nuda) 33,9 µg/g dır. Bakırın en yüksek ve en düşük değerleri Lepista nuda ve Pleurotus ostreatus olarak bulunmuştur. Literatürdeki mantar örneklerinin bakır içerikleri sırasıyla 4,71-51,0 µg/g (Tüzen ve ark., 1998), 12-181 µg/g (Tüzen ve ark., 2003), 10.3-145 µg/g (Sesli, ve Tüzen, 1999) olarak rapor edilmiştir. Buradaki bakır değerleri bizim değerlerimizden daha yüksektir.
Bu çalışmada en düşük kadmiyum konsantrasyonu 0,11 µg/g ile Chrogompus rutilusda en yüksek kadmiyum konsantrasyonu ise 1,10 µg/g olarak Coprinus comatus’da bulunmuştur. İncelenen mantar örneklerinde kurşun konsantrasyonu çok düşüktür. En yüksek kurşun kon- santrasyonu, 2,81 µg/g olarak Coprinus comatus’ta gözlenmiştir. Kalac ve arkadaşlarının 1989 yılında yaptığı çalışmada mantarlardaki kurşun konsantrasyonu 0,5-10 mg/kg olarak belirlenmiştir (Kalac ve ark., 1989). Bundan önce yapılan çalışmalarda Cd ve Pb konsantras- yonlarını 2,71-7,5 mg/kg ve 2,86-6,88 mg/kg olarak bulmuşlardır. (Işıloğlu ve ark., 2001; Tüzen, 2003; Sesli ve Tüzen, 1999).
Çinko, biyolojik öneminden dolayı yaşayan organizmalar arasında geniş bir kullanım alanına sahiptir. Mantarlar alt tabakalarında enerji kaynağı ve spor oluşturucu olarak 1 mg/kg’dan 10 mg/kg’a kadar değişen oranlarda çinko bulundurmaktadır (Bano ve ark., 1981; Işıloğlu ve ark., 2001). Burada en yüksek çinko 74,5 µg/g olarak Stropharia coronillada gözlenmiştir. Diğer mantarların Zn içerikleri 14,5 µg/g’den 73,5 µg/g’e kadar değişmektedir. Mantarlar ile ilgili yapılan çalışmalarda Zn içeriği 9,9-118 µg/g
(Yeşil ve ark., 2004), 30-150 mg/kg (Kalac, Svaboda, 2000), 21-100 mg/kg (Çayır ve ark., 2010) ve 35-136 mg/kg (Radulescu ve ark., 2010) olarak bulunmuştur.
Demir içeriği diğer metallere göre daha yüksek bulunmuştur. En yüksek demir, mangan ve krom konsantrasyonları sırasıyla 389 µg/g, 78,6 µg/g ve 1,30 µg/g olarak Lactarius piperatusta gözlenmiştir. Buna karşın en düşük demir, mangan ve krom içerikleri sırasıyla 101 µg/g (Plevnotus ostreatus), 11,1 µg/g (Agaricus campestris) ve 0,20 µg/g (Chrogompus rutilus) olarak gözlenmiştir. Kojo ve Lodenius mantar örneklerindeki demir konsantrasyonlarını 31,3-1190 mg/kg(Kojo ve Lodenius, 1989), Soylak ve arka- daşları 102-1580 mg/kg (Soylak ve ark, 2004), Gençcelep ve arkadaşları 50–842 mg/kg (Gençcelep ve ark, 2009) ve Ouzouni ve arkadaşları 38,9–499,0 mg/kg (Ouzouni ve ark, 2009) aralığında rapor etmişlerdir. Gözlenen Fe değerleri rapor edilen değerlerden daha düşüktür. Yeşil ve arkadaşları yaptıkları çalışmada Fe konsantrasyonlarını 5,3-252 mg/kg aralığında ve Mn konsantrasyonları 5,42-41,3 mg/kg aralığında bulmuşlardır. Bizim elde ettiğimiz Mn ve Fe sonuçları Yeşil ve arkadaşları tarafından verilen değerle- re yakındır. Mantarlarda bizim elde ettiğimiz Cr değerleri literatürde Marzano ve arka- daşlarının elde ettiği değerlerinden daha düşüktür.
En yüksek ve en düşük nikel derişimleri 13,2 µg/g (Marasmius oreades) ve 2,89 µg/g (Pleurotus ostreatus)de gözlenmiştir. Nikel değerleri 1,18-5,14 µg/g (Tüzen, 2003), 8,2- 21,6 µg/g (Mendil ve ark., 2005) olarak rapor edilmiştir. Bizim elde ettiğimiz nikel de- ğerleri Tüzen’den daha yüksek ve Mendil ve ark.’dan daha düşüktür.
TSE tarafından, gıda maddelerinde bulaşanların en yüksek derişimleri kurşun ve kadmi- yum için sırasıyla 0,30 mg/kg ve 0,20 mg/kg olarak belirlenmiştir (Anonim, 2008). Mantar numunelerinin toplandığı her şehirde mantar türlerindeki kurşun derişimi, olma- sı gereken değerlerden daha yüksek bir değerde bulunmuştur. Kadmiyum derişimleri ise sadece Nevşehir’den toplanan numunelerde üst sınırın altında bulunmuştur.
KAYNAKLAR
Altındağ, H. C., 2011, KPSS Coğrafya Ders Kitabı, Yargı Yayınevi, s. 307-310 Anonim, 2008. Resmi Gazete (17/05/2008), Tebliğ no: 2008 / 26 Anonim 1976 FAO/WHO., Standards, List of Maximum levels recommended for con-
taminants by the Joint FAO/WHO Codex Alimentarius Commission Second Se- ries CACIFAL, Rome,3,1-8. Anonim, 2012 http://tr.wikipedia.org/wiki/Mantarlar (Erişim Tarihi; 2012) Anonim,
2012 http://www.food-info.net/tr/metal/manganese.htm (Erişim Tarihi: 2012)
Anonim, 2012 http://www.food-info.net/tr/metal/chromium.htm (Erişim Tarihi: 2012) Anonim, 2011 http://en.wikipedia.org/wiki/Tricholoma_argyraceum(Erişim Tari-
hi:2012)
Anonim, 2012 http://www.yaklasansaat.com/dunyamiz/dunya/demir1.asp (Erişim Tari- hi: 2012)
Anonim, 2009 http://www.kemalaslan.com/ELEMENTLER.pdf (Erişim Tarihi: 2012) Anonim, 2009 http://www.adeka.com.tr/cinko.asp?menu=4&tedavimenu=1 (Erişim
Tarihi:2012)
Anonim, 2004 http://www.mustafaaltinisik.org.uk/45-uzm-02.pdf (Erişim Tarihi:2012) Aydemir, E., 2001. Tokat Yöresi Yeşilırmak Nehrinde Bazı Fiziksel Ve Kimyasal
Parametrelerin Araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpasa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
Bano, Z., Nagaraja, K., Vibhakar, S., ve Kapur, O.P., 1981 Mineral and the heavy metal contents in the sporophores of pleurotus species. Mushroom Newsletter Tropics, 2, 3-7.
Çandır, S., 2007 Sulu Ortamdaki Bazı Eser Metal İyonlarının AAS İle Tayinleri Öncesi Miseller Sistem Ekstraksiyonu İle Zenginleştirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Erci- yes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Analitik Kimya Ana Bilim Dalı, Kay- seri.
Çayır, A., Coşkun, M., ve Çoşkun, M., 2010. The heavy metal content of wild edible mushroom samples collected in Çanakkale Province, Turkey. Biological Trace Element Research, 134, 212–219.
De Román, M., Boa, E., ve Woodward, S., 2006. Wild-gathered fungi for health and rural livelihoods. Proceedings of the Nutritional Society, 65, 190–197.
Erkuş, İ., 2010 Nevşehir (Gülşehir, Derinkuyu) Yöresinde Yetişen Makromantarlar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üni- versitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı, Tokat.
Fidan, N., 2009 Atış Artıklarında ET-AAS İle Antimon Analizi ve Gözlenen Analitik Problemler. (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Bursa.
Gast, C.H., Jansen, E., Bierling, J., ve Haanstra, L. (1988). Heavy metals in mushrooms and their relationship with soil characteristics. Chemosphere, 17, 4, 789-799. Gençcelep, H., Uzun, Y., Tunçtürk, Y., ve Demirel, K. (2009). Determination of miner-
al contents of wild-grown edible mushrooms. Food Chemistry, 113, 1033–1036. Gücin, F., Tamer, A.Ü., 1994 Mikolojiye Giriş. Uludağ Üniv., Fen Ed. Fak. Ders notla-
rı, No:1, Bursa, s. 8-37
Işıloğlu, M., Yılmaz, F., ve Merdivan, M. (2001). Concentrations of trace elements in wild edible mushrooms. Food Chemistry, 73, 163-175.
Kalaç, P., Wittingerova, M., ve Stašková, I. (1989). The contents of seven biogenic trace elements in edible mushrooms. Potravinarske Vedy, 7, 131–136 [in Czech]. Kalac, P. (2010). Trace element contents in European species of wild growing edible
mushrooms: A review for the period 2000–2009. Food Chemistry, 122, 2–15. Kalac, P., ve Svoboda, L. (2000). A review of trace element concentrations in edible
mushrooms. Food Chemistry, 69, 273–281.
Karadede, H., 1997 Atatürk Baraj Gölü’nde Su, Sediment ve Balık Türlerinde Ağır Me- tal Birikiminin Araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi Fen Bilim- leri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı, Diyarbakır.
Kaya, G., 2007 AAS’de Bazı Metallerin Duyarlığının Arttırılmasında STAT’ın Kulla- nılması ve Biyomonitör Bitkilerin Belirlenmesinde Uygulanması. (Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Elazığ.
Kaygusuz, İ., Kayısı Ve Toprak Örneklerinde Atomik Absorpsiyon Spektrometresi İle Eser Metal Tayini. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilim- leri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Tokat.
Kojo, M. R., ve Lodenius, M. (1989). Cadmium and mercury in macrofungi mecha- nisms of transport and accumulation. Angewandte Botanik, 63, 279–292.
Manzi, P., Aguzzi, A., ve Pizzoferrato, L. (2001). Nutritional value of mushrooms wide- ly consumed in Italy. Food Chemistry, 73, 321–325.
Marzano, F.N., Bracchi, P.G., ve Pizzetti, P. (2001). Radioactive and conventional pol- lutants accumulated by edible, mushrooms (Boletus sp.) are useful indicators of species origin. Environmental Research Section A, 85, 260-264.
Matos-Reyes, M.N., Cervera, M.L., Campos, R.C., ve de la Guardia, M. (2010) Total content of As, Sb, Se, Te and Bi in Spanish vegetables, cereals and pulses and es- timation of the contribution of these foods to the Mediterranean daily intake of trace elements. Food Chemistry, 122, 188–194.
Mendil, D., Uluözlu, O. D., Hasdemir, E., ve Çağlar, A. (2004). Determination of trace elements on some wild edible mushroom samples from Kastamonu, Turkey. Food Chemistry, 88 (2), 281-285.
Mendil, D., Uluözlü, Ö.D., Tüzen, M., Hasdemir, E., ve Sarı, H. (2005). Trace metal levels in mushroom samples from Ordu, Turkey. Food Chemistry, 91(3), 463-467. Minczevski,J., Chwastowska,J. ve Dybezynski, R. (1982). Separation and
Preconcentration Methods in Inorganic Trace Analysis, John Willey and Sons, New York.
Ouzouni, P.K., Petridis, D., Koller, W.D., Kyriakos, A., ve Riganakos, K.A. (2009). Nutritional value and metal content of wild edible mushrooms collected from West Macedonia and Epirus, Greece. Food Chemistry, 115, 1575–1580.
Racz, L., Papp, L., Prokai, B., ve Kovacz, Z. (1996). Trace element determination in cultivated mushrooms: an investigation of manganese, nickel, and cadmium in- take in cultivated mushrooms using ICP atomic emission. Microchemical Journal, 54, 444–451.
Radjaei, A., 2006 Kuzey Marmara Denizi’ndeki Karagöz İstavrit Balığında (Trachurus Trachurus L., 1758) Bazı Ağır Metal Birikimleri. (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Ana Bilim Dalı, İstanbul
Radulescu, C., Stihi, C., Busuioc, G., Gheboianu, A.I., ve Popescu, I.V. (2010). Studies concerning heavy metals bioaccumulation of wild edible mushrooms from indus- trial area by using spectrometric techniques. Bulletin of Environmental Contami- nation and Toxicology, 84, 641–646.
Sarikurkcu, C., Copur M., Yildiz, D., ve Akata, I. (2011). Metal concentration of wild edible mushrooms in Soguksu National Park in Turkey. Food Chemistry, 128, 731–734.
Sesli, E., 1994. Trabzon Yöresinde Yetişen Makromantarlar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. (Doktora Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimler Eğitim Dalı Fen Bilimleri Eğitim Programı, Trabzon.
Sesli, E., ve Tüzen, M. (1999). Levels of trace elements in the fruiting bodies of macrofungi growing in the East Black Sea region of Turkey. Food Chemistry, 65, 453-460.
Sisak, L. (2007). The importance of mushroom picking as compared to forest berries in the Czech Republic. Mykologicky Sborník, 84(3), 78–83 (in Czech).
Seeger, R. (1982). Toxische schwermetalle in Pilzen. Deutsche Apotheke Zeitschrift, 122, 1835–1844.
Skoog, D. A., Donald M. W. Holler, F. J., Crouch S.R., 2001. Enstrümental Analiz İlke- leri, Kılıç, E., Yılmaz, H., (Çeviri Editörleri) Bilim Yayıncılık, Ankara.
Skoog, D. A., Holler, F. J., Nieman, T. A., 1997. Enstrümental Analiz İlkeleri, Kılıç, E., Köseoğlu, F., Yılmaz, H., (Çeviri Editörleri) Bilim Yayıncılık, Ankara.
Soylak M., Saraçoğlu S., Tüzen M., Mendil D., 2004 Determination of trace metals in mushroom samples from Kayseri, Turkey. Food Chemistry, 92, 649-652
Tokmak, N., 2007 Çeşitli Örneklerde Eser Element Analizinde Farklı Çözme Teknikle- rinin Karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Alı, İstanbul.
Tokman, N., 2007 Grafit Fırınlı Atomik Absorpsiyon Spektrometresinde Bizmut Ve Demir Üzerine Bazı İnorganik Tuzların Girişim Etkilerinin Araştırılması. (Dokto- ra Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Tüfekçi M., 1989 Türk Çayında Bazı Toksik Metallerin (Kurşun, Kadmiyum, Civa) Araştırılması. (Doktora Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Trabzon.
Tüzen, M., Ozdemir, M., ve Demirbaş, A. (1998). Study of heavy metals in some culti- vated and uncultivated mushrooms of Turkish origin. Food Chemistry, 63, 2, 247- 251.
Tüzen, M. (2003). Determination of heavy metals in soil, mushroom and plant samples by atomic absorption spectrometry. Microchemical Journal, 74, 289-297.
Tüzen, M., Turkekul, I., Hasdemir, E., Mendil, D., ve Sarı, H. (2003). Atomic absorp- tion spectrometric determination of trace metal contents of mushroom samples from Tokat, Turkey. Analytical Letters, 36, 1401-1410.
Uluözlü, Ö.D., 2005 Tokat Yöresi Bazı Sulama Göletlerinin Suyunda Ve Balıklarında Eser Elemen Tayini. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bi- limleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Tokat.
Ünal, Ö., F., 2010 Yeşilırmak Nehri’nden Toplanan Balık Ve Sediment Örneklerinde Eser Element Tayini. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bi- limleri Enstitüsü Kimya Ana Bilim Dalı, Tokat.
Yeşil, Ö.F., Yildiz, A., ve Yavuz, Ö. (2004). Level of heavy metals in some edible and poisonous macro fungi of Diyarbakir region in Turkey. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 73, 853-861.
Yıldız, A., Genç, Ö., 1993 Enstrümental Analiz Yöntemleri, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Yıldız, M.A., 2006. Artova-Tokat Yöresinde Yetişen Makromantarlar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı, Tokat.
Zülfükaroğlu, E., 2007. Tokat-Çamlıbel Yöresinde Yetişen Makromantarlar Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı, Tokat.
Kalac, P. ve Svoboda, L., (2000). A Review of trace Element Concentrations in Edible Mushrooms, Food Chem., 69,273-281.
ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Hilmi BARDAK Doğum Tarihi ve Yer : 11.06.1987 Medeni Hali : Bekar
Yabancı Dili : İngilizce Telefon : (0532) 280 04 48 e-mail : hilmi87@gmail.com Eğitim
Derece Eğitim Birimi Bölümü Mezuniyet Ta-
rihi Yüksek Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi Analitik
Kimya
2012
Lisans Atatürk Üniversitesi Kimya
Mühendisliği
2010
Lise Zile Dinçerler Lisesi Fen
Bilimleri