Dünyadaki teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan küreselleşmenin etkisiyle toplumların değerleri de azalmaya, yok olmaya, toplumlar birbirine benzemeye başlamıştır. Bu azalış ve yok oluşun fark edilmesiyle değerler eğitimine duyulan ilgi ve ihtiyaç artmıştır. Toplum olgusunun devam edebilmesi için değerleri devam ettirecek bireylere ihtiyaç vardır. Bunu ise yapabilecek bireyler çocuklardır. O sebeple çocuklara verilen değerler eğitimi büyük bir önem arz etmektedir.
Son dönemlerde yapılan tez çalışmaları, dergiler, kitaplar değerler eğitimi ile ilgili çalışmaların arttığını göstermektedir.
Alanyazın taraması ve bulgulardan elde edilen veriler, araştırmanın amaç ve alt amaçları doğrultusunda değerlendirilerek şu sonuçlara ulaşılmıştır:
● İbrahim Alâettin Gövsa’nın “Çocuk Şiirleri” adlı eserinde tespit edilen değerler; adalet, arkadaşlık/dostluk, doğruluk/dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik, özgürlük, iş birliğine önem verme, vicdanlı olma, hoşgörü/farklılıklara saygı, cesaret, çalışkanlık, paylaşma, öz güven, duyarlılık, alçak gönüllülüktür.
● Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza Neşideler” adlı eserinde tespit edilen değerler; adalet, arkadaşlık/dostluk, doğruluk/dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik, özgürlük, iş birliğine önem verme, vicdanlı olma, cesaret, çalışkanlık, paylaşma, duyarlılık, alçak gönüllülük, sılayırahim, fedakârlıktır.
● İbrahim Aşkî Tanık’ın “Çocukların Şiir Defteri” adlı eserinde tespit edilen değerler; adalet, arkadaşlık/dostluk, doğruluk/dürüstlük, öz denetim, saygı, sevgi, iş birliğine önem verme, çalışkanlık, duyarlılık, alçak gönüllülüktür.
98
● İncelenen eserlerde ortak olarak yer aldığı tespit edilen değer; adalet, arkadaşlık/dostluk, doğruluk/dürüstlük, öz denetim, saygı, sevgi, iş birliğine önem verme, çalışkanlık, duyarlılık, alçak gönüllülüktür.
● Tespit edilen değerlerden hoşgörü/farklılıklara saygı ve öz güven değeri sadece İbrahim Alâettin Gövsa’nın “Çocuk Şiirleri” adlı eserinde; sılayırahim ve fedakârlık değeri yalnızca Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza Neşideler” adlı eserinde yer almaktadır.
● İbrahim Alâettin Gövsa’nın “Çocuk Şiirleri” kitabında en fazla doğruluk/dürüstlük ve sevgi değeri yer alırken; Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza Neşideler” adlı eserinde en çok çalışkanlık ve vatanseverlik; İbrahim Aşkî Tanık’ın “Çocukların
Şiir Defteri” eserinde ise sevgi değeri yer almaktadır.
● İbrahim Alâettin Gövsa’nın “Çocuk Şiirleri”, Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza
Neşideler” ve İbrahim Aşkî Tanık’ın “Çocukların Şiir Defteri” adlı şiir kitaplarında
değer ifadelerine doğrudan yer verildiği; ancak bazı şiirlerde çocuğu düşündürerek değeri sezdirme yoluna gidildiği görülmektedir. Örneğin; Allah sevgisinin işlendiği şiirlerde Allah kelimesinin, bayrak sevgisinin işlendiği şiirlerde bayrak kelimesinin, çalışkanlık değerinin işlendiği şiirlerde çalışkanlık, çalışma, sabır değerinin işlendiği şiirlerde sabır kelimesinin açıkça yer aldığı ifadeler bulunmaktadır. Ancak şiirlerde; öz denetim, sorumluluk, hoşgörü/farklılıklara saygı, duyarlılık, fedakârlık gibi değerlerin isimlerine doğrudan yer verilmediği tespit edilmiştir.
● Yapılan incelemeler sonucunda bir şiirde birden fazla değere yer verildiği görülmektedir. Bu bakımdan değerler eğitimi açısından eserlerin zengin bir içeriğe sahip oldukları söylenebilir.
● Çocuklar için yazılan ilk şiir kitapları olan eserlerde öğreticilik, savaş döneminin gerektirdiği koşullardan dolayı estetik bir zevk uyandırmaktan daha çok ön plana çıkarılmıştır.
● İncelenen eserlerin değerler bakımından zengin bir içeriğe sahip olduğu ve Türkçe öğretimi sürecinde ve değerler eğitimi konusunda faydalanılabilecek kaynaklar arasında yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır.
● İncelenen eserlerdeki tespit edilen değerler genellikle toplumun huzuru, refahı ve milletin kurtuluşu için gerekli olan değerlerdir. Değerlerin bireysel yönlerinden daha çok toplumsal yönlerinin ön plana çıktığı görülmektedir.
99
● İncelenen eserlerin dillerinin diyaloglar içermesi, çocukların anlayabileceği düzeyde soyut kavramların kullanılması, daha çok somut kavramların tercih edilmesi, en az günümüz çocuk şiirleri kadar estetik ve anlaşılır olması, imge bakımından çok yoğun olmaması, çocukların gelişimsel ve algı düzeylerinin dikkate alınmasından dolayı Türkçe öğretiminde yararlanılabilecek eserler arasında yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır.
● Şiirlerdeki kahramanların genellikle çocuk olması, arkadaşlık değerinde oyun arkadaşlığı ile ilgili şiirlerin olması, sorular kullanılarak çocukların merak duygusunun harekete geçirilmesi, diyaloğa dayalı şiirlerin olması, çocuk bakış açısıyla yazılan şiirlerin olması gibi yönlerle çocuğa görelik açısından önemli, Türkçe eğitimi ve değerler eğitimi bakımından uygun eserler oldukları tespit edilmiştir.
● Savaş döneminin bir sonucu olarak askerlik ile ilgili oyunların oynandığı, savaşın çocukları ve çocuk oyunlarını etkilediği görülmektedir.
● İncelenen eserlerde aruz ölçüsünün kullanılması, şiirlerin sıralanmasında çoğunlukla önce Allah, peygamber, devlet büyükleri için yazılan şiirlerin yer alması, divan şiiri nazım birim ve biçimlerinin kullanılması divan edebiyatı geleneğinin o dönemde de hâlâ etkili olduğunu göstermektedir.
● Güdümlü olarak çocuk edebiyatçıları tarafından çocuklar için yazılmış eserlerin de değerler eğitimi konusunda mükemmel, eksiksiz ve kusursuz olmadığı sonucuna ulaşılan çalışmalar mevcuttur. Kumbasar’ın (2011) yaptığı çalışmada çocuklar için eserler veren Muzaffer İzgü’nün romanları değerler eğitimi açısından incelenen çalışmanın sonucunda romanlardaki kahramanların kötü alışkanlıklarının olması ve argo ifadelerin kullanılması değerler eğitimi bakımından olumsuz özelliklerin de kitaplarda yer aldığını göstermektedir. Buna benzer olarak Bağcı’nın (2013) yaptığı çalışmada da çocuklar için eserler veren Cahit Zarifoğlu, Gülten Dayıoğlu, Muzaffer İzgü, Kemalettin Tuğcu ve Ömer Seyfettin gibi yazarların da değerler eğitimine uygun olmayan ifadelere yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza Neşideler” adlı eserindeki “Ceza” ve “Para İçin” şiirleri ve İbrahim Aşkî Tanık’ın “Çocukların Şiir Defteri” adlı eserindeki “Hayvan Şefkati” şiiri de önceki çalışmaları destekler nitelikte olarak değerler eğitimi için uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
100
● Yazınsal türler farklı olsa da en çok kullanılan değerin sevgi olduğu Kuru’nun (2016) Ayşe Yamaç’ın romanlarını değerler eğitimi ve dil zenginliği bakımından incelediği çalışmasında, Gümüş’ün (2017) Aytül Akal’ın 2015’e kadar yayımlanmış çocuk romanlarındaki değerleri incelediği çalışmasında görülmektedir. İncelenen şiir kitaplarında da en çok kullanılan ve tespit edilen değerin sevgi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Şiir ya da roman gibi farklı yazınsal türler olsa da ön plana çıkan değerin sevgi olduğu bu çalışma ile desteklenmektedir. ● Yapılan çalışmalarda farklı dönemlerde farklı yazar ya da şairler tarafından farklı yazınsal türlerde yazılmış olsalar dahi eserlerde en fazla yer verilen değerlerin başında çalışkanlık değerinin geldiği sonucuna ulaşılmıştır. Moğul (2012), Mehmet Akif Ersoy’un “Safahat” adlı şiir kitabında en fazla çalışkanlık değerine yer verdiği sonucuna ulaşmıştır. Yine aynı eseri inceleyen Emer (2014), en fazla çalışkanlık değerini tespit etmiştir. Son dönem çocuk edebiyatı yazarlarından olan Pakize Özcan’ın farklı yazınsal türler olan hikâye, masal ve romanlarına yer alan değerler Yıldırım (2017) tarafından incelenmiş ve en fazla çalışkanlık değerine yer verdiği tespit edilmiştir. İncelenen İbrahim Alâettin Gövsa’nın “Çocuk Şiirleri”, Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklarımıza Neşideler” ve İbrahim Aşkî Tanık’ın “Çocukların Şiir
Defteri” adlı eserlerinde de ortak olarak çalışkanlık değerine yer verildiği ve
çalışkanlık değerinin tespit edilen değerler içerisinde en çok yer verilen değerlerden biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.